بخشی از مقاله
مقدمه
تغییرات جوامع شهری بسیار بطئی و نا محسوس بود و به تبع آن، کالبد شهرها نیز با دگرگونی قابل توجهی مواجه نبود. همگام با تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و فناوری های جدید، بافت های شهری با تغییر شکل و شالوده مواجه گردیدند. چرا که شهر نیز همچون سایر پدیده های مصنوع انسان ساخت در طول زمان دچار تغییر، تحول، رشد و توسعه می گردد. این توسعه فرآیندی پویا و مداوم است که در طی آن محدوده های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهات عمودی و افقی از حیث کمی افزایش و از حیث کیفی تغییر می یابد و اگر این روند سریع و بی برنامه باشد به ترکیب فیزیکی مناسبی از فضاهای شهری نخواهد انجامید در نتیجه سیستم های شهری را با مشکلات عدیدهای مواجه خواهد ساخت .
اصولاً بافت قدیمی و فرسوده، بافتی می باشد که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار گردیده است، چنانچه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی شده و آن گونه که باید و شاید نمی تواند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشد. به دنبال حاد شدن مشکلات نواحی قدیمی شهر، بخصوص نواحی مرکزی شهرها که ابعاد مختلف زندگی شهری را تحت تأثیر قرار داده اند، دولتها توجه ویژهای را نسبت به نواحی قدیمی شهر مبذول داشتهاند.
بافتهای فرسوده بطور کلی شامل آن دسته از بافت های درون شهری هستند که علی رغم فرسودگی در گستره بناها ممکن است دارای میراث های شهری بصورت تک بنا یا فاقد میراث های تاریخی باشند - مهندسین مشاور شاران، . - 1384 بافت قدیمی شهر بدلیل آمیختگی نادرست با فرهنگ زندگی جدید به تدریج هویت خود را از دست می دهد. امروزه مفهوم بهسازی در برنامه ریزی شهری با اقدامات لازم جهت بهبود کیفیت محیط کالبدی توام است بطوریکه با ابعاد امکانات جدید ، بهتر ساختن محیط فضایی میسر شود.ساماندهی و بهسازی وضعیت موجود بافت های قدیمی می تواند با اصلاح سازمان فضایی منطقه از طریق اصلاح شبکه دسترسی ها و اصلاح کاربری های ناسازگار و حذف کاربری های مزاحم و یا تغییر کاربری ها و تخصیص های کاربری خدمات شهری و رعایت واجرای اصول و ضوابط افزایش تراکم صورت گیرد.
بافت محلی باتوجه به ساختار محیطی و اوضاع اقتصادی و اجتماعی زمان خود صورت گرفته اند و در آنزمان دارای موقعیت و ویژگیهای خوبی بودند بطوریکه که همه نیازهای ساکنان را پاسخگو بود اما با ورود فناوری و دگرگونی های جوامع امروزی مانند گذشته پاسخگو نیازهای جوامع امروزی را ندارند بطور مثال کم بودن عرض معابر باعث بوجود آمدن مشکلاتی برای ماشینهای جمع آوری زباله و خودروهای امداد ، آتش نشانی و خدمات دیگر شهری می شود که این امر باعث کاهش مطلوبیت زندگی در بافت قدیمی شهر می شود . بافت های قدیمی شهر توان و پتانسیل جوابگویی جوامع امروزی را ندارند و این امر سبب کاهش کیفیت در ارائه خدمات شهری مطلوب به منطقه می شود . در این پژوهش سوالی که مطرح شده این است که راهبردهای موثر در ارتقاء کیفیت بافت قدیمی شهر چیست ؟ واصلاح دسترسی های بافت قدیمی شهر در بهبود نظام ترافیک شهری تأثیر گذار است ؟
مبانی نظری
ساماندهی
معنای لغوی ساماندهی نظم دادن، ترتیب دادن، آراستن - لغت نامه دهخدا - سر و صورت دادن است - داداشی، . - 6 :1375 مفهوم ساماندهی به صور عام عبارت است از اصلاح روابط موجود و ایجاد نظم و ترتیب بهینه در میان اجزای یک سیستم به گونه ای که در نهایت نیز کل نظام، به سوی اهداف از پیش تعیین شده هدایت می شود. ساماندهی فضایی برای بافت های فرسوده و ناکارآمد یعنی آرایش دادن و منظم کردن این بافت ها به منظور تامین محیطی مساعد و قابل زیست برای افراد ساکن در بافت به نحوی که این سکونتگاهها و فضاهای شهری نیازها و فعالیتهای امروزی جامعه را برآورده سازند و در تامین معیشت و زندگی افراد مشکلی به وجود نیاورند .بنابراین مفهوم ساماندهی کلی و جامع است که شامل همه اقدامات و مضامین بهسازی، نوسازی، بازسازی و مرمت می شود معمولاً اهداف عمده ساماندهی فضاهای شهری شامل موارد زیر است:
- بهبود ساختار کالبدی و ساختارهای فضایی از راه بهسازی و نوسازی شهری؛
- بهبود اوضاع کاربری ها و فعالیت های شهری از جهت ایمنی، تراکم، تمرکز، سازگاری و عدم سازگاری؛
- بهبود شرایط زیست محیطی شهر از راه توسعه فضاهای باز و سبز؛
- بهبود رفت و آمد و ترافیک سواره به کمک الگوهای حرکت روان سواره و پیاده در سطح شهر؛
- بهسازی محیط اجتماعی و فرهنگی از راه توسعه فعالیت های فرهنگی، هنری و ورزشی؛
- بهبود سیمای شهر و ارزش های بصری و زیبا سازی و روی هم رفته مبلمان شهری؛
- رونق اقتصادی از راه ایجاد توسعه مشاغل و فعالیت ها و توسعه تولیدات - شماعی و پور احمد، . - 77-79 :1389
بهسازی
بهسازی به مجموعه اقداماتی اطلاق می شود که با اندک تغییراتی در فعالیت، موجبات افزایش عمر اثر را فراهم می گرداند - حبیبی و مقصودی، . - 13 :1381 و یا مفهوم بهسازی در شهرسازی با اقدامات و پیش بینی هایی برای بهتر کردن کیفیت محیط کالبدی و فضایی توام است. به این معنی که با ایجاد امکانات نو، بهتر ساختن محیط فضایی میسر می شود - توسلی، :1379 . - 22 در هر یک از اقدامات مربوط به بهسازی مداخله ای چشم گیر در کالبد صورت نمی گیرد. زیرا کالبد در شرایط مناسبی به سر می برد و تنها با جایگزینی عملکرد مناسب فعالیت از فرسایش فضای شهری جلوگیری می شود. بنابراین با ایجاد تغییراتی در فعالیت شهری، می توان فضاهای شهری مطلوب بود.
باید توجه داشت که عمل بهسازی در معاصر کردن فضای شهری نهفته است و نه در باز تولید فضای شهری گذشته. بهسازی بهسازی شامل سلسله اقداماتی است که به منظور بهبود کالبد، که در نتیجه فرسایش فعالیت تحقق یافته است، در کوتاه مدت صورت می پذیرد .در واقع بهسازی زمانی صورت می گیرد که فرسودگی نسبی فضا از لحاظ عملکردی حاد شده باشد .بهسازی می تواند اقدامات زیر را در برگیرد - گلشن و حبیبی، . - 16 :1378
نوسازی
نوسازی زمانی انجام می شود که فضای شهری، مجموعه و یا بنا از کارکردی مناسب و معاصر برخوردار بوده ولی فرسودگی نسبی کالبدی _ فضایی سبب کاهش بازدهی و کارایی آن شده است .نوسازی مجموعه اقداماتی را شامل می شود که در عین حفاظت بنا، مجموعه و یا فضای شهری کهن، سازمان فضایی مربوط را معاصر سازی نموده و امکان بازدهی بهینه آن را فراهم آورد. به عبارت دیگر نوسازی به معنی تجدید بنای ساختمان ها، عمل یا فرآیند از میان بردن نشانه های خرابی، فرسودگی، ویرانی ها با مفهوم دوباره سازی و تجدید بنای مترادف است - توسلی، . - 10 :1379
