بخشی از مقاله
چکیده
امروزه محیطهای آموزشی کمتر توانستهاند مکانهایی در خور دانش آموزان و موفق در پاسخگویی به همهی نیازهای آنها باشند. بنابراین توجه به طراحی محیطهای یادگیری، با تاکید بر حضور دانشآموز، از رسالتهای مهم معماران به شمار میرود. زیرا امروزه کمتر دانش آموزی با فضای مدرسهاش تعاملی مثبت برقرار میکند . از این رو تحقیق در حوزه نحوه شکل گیری تعلق خاطر در فضاهای آموزشی، ضروری به نظر میرسد.
در این مقاله با بررسی فضاهای تشکیل دهندهی مدرسه معماری، به ارتباط بین دانشآموزان معماری با فضای پیرامون آنها، به ضوابط و معیارهایی دست پیدا می کنیم که طراح را در یافتن راهحل نهایی یاری رساند. یافته های این تحقیق و پژوهش میتواند ما را در ایجاد فضای انسان ساخت بهینه تر، مدارس کاراتر و نیز به بیان نظریه های جدیدتر یاری دهد و نهایتاً سعی میشود به مشخص شدن فاکتورهای مؤثر راهکارهای لازم برای طراحی بهینه مدرسه معماری با تأکید بر کیفیت کالبدی و عملکردی بنا ارائه گردد.
-1مقدمه
اهمیت دادن به آموزش و پرورش دانش آموزان از منظری جدید، با خلق فضایی که در آن از نظر روحی آرامش و احساس خرسندی را تجربه کرده و استعداد و خلاقیتهای آنها شکوفا شود. نوآوری موجود در این پروژه از این لحاظ می باشد که از یک جهت در راستای پرداختن به فضاهای آموزشی از نظر نیاز ها و امکانات عمومی در فضای کالبدی و معماری بوده و از طرف دیگر از بعد پرداختن به نیازهای روانی دانش آموزان و ایجاد فضاهایی با معیارهای موثر بر ارتقای ابعاد عاطفی، شناختی و رفتاری دانش آموزان و فرایند دلبستگی به مکان و میزان اثرگذاری و اهمیت هر یک در این فرایند، در جهت تکامل و افزایش قدرت یادگیری در محیط مصنوع می باشد. متغیر های مورد بررسی می تواند مدلهای نزدیک به مراکز آموزشی و یا جزء فضاهای جنبی آن - مانند مدارس، آموزشگاه ها و دانشگاه ها و سایر مراکز علمی و پژوهشی - باشند. همچنین از دیدگاه روانشناسی محیط دلبستگی به مکان شامل سه بعد انسان، فرآیند و مکان میباشد که سعی شدهاست با بررسی این ابعاد، احکامی برای طراحی مدرسه معماری ارائه گردد.
-2بیان مسأله
آموزش و پرورش نقش تعیینکنندهای در ارتقاء سطح دانش، رشد و اعتلای فرهنگ هر جامعه دارد. از این رو طراحی فضاها با ، رعایت استانداردها و شاخصههای کیفی، نیز توجه به ویژگیها و نیازهای روحی و جسمی کاربران در سنین مختلف از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار در بالا بردن سطح کیفی محیط های یادگیری محسوب میشود - بمانیان، . - 1387 فضای معماری ایرانی همواره چارچوب یگانه ای دارد که مفاهیم و کاربردهای بسیاری را درخود جای داده و نشاندهنده اعتقادات و باورهای ما ایرانیان است.
این اعتقادات و باورها معطوف بر تقدس ذات حق و تقدس طبیعت میباشد. معماری ایرانی از جمله معدود معماریهای موجود در جهان است که قائل به تقارن و حضور زمان و ارزشهای نهادینه شده در مفهوم آن میباشد ویژگی معماری ایرانی در نمایان کردن ارزشها با نمادها و نشانهها است، میتوان آن را در خلق و آفرینش فضاهای معماری، آرامش، خلوص، آزادگی، فروتنی، شکوه و وقار، زیبایی، آهنگ و.. . نظارهگر شد - سالک، . - 1384
مدرسه تنها یک فضای فیزیکی به شمار نمی آید؛ بلکه یکی از نهادهای اصلی تکوین شخصیت آدمی در هستی می باشد. مدرسه بعد از اماکن متبرکه از مهمترین و مقدسترین مکانها است که علاوه بر جنبه قدسی بنا، موجب تواضع و معنویت انسان می گردد. فضای مدرسه میتواند موجب تقویت آرامش خاطر انسان شود این آرامش یکی از ضروریات تعلیم و تربیت است که گاه با معماری ناهمگون از بین رفته و اضطراب و حواسپرتی دانش آموزان را به همراه خواهد داشت. مکان و فضا یک رکن آموزشی و تربیتی است؛ بنابراین باید در ساخت مدرسه هویت مکانی رعایت شود. جوهره اصلی یک معماری خوب و منطقی سه کلمه زیبایی، کارایی و ایستایی است.
-3هدف پژوهش
ازآنجا که فضا عاملی مؤثر در متمایز ساختن محیط از معماری است، به لحاظ کالبدی محیطی با کاراکتر مشخص و متمایز میتواند در آفرینش حس مکان موفق تر باشد.
-4فرضیه پژوهش
به نظر می رسد فضاهای آموزشی با توجه به عملکردشان باید دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد جسمی و روانی دانش آموزان باشد. به نظر میرسد تحقق این موضوع از طریق بکارگیری ضوابط طراحی معماری منطبق با رویکرد حس تعلق مکان امکانپذیر می باشد.
-5روش تحقیق
در مطالعات حاضر با توجه به بخش های مختلف راهبردهای تحقیقاتی مختلفی نیز لازم است. این مطالعه با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. تحقیقی، مرکب از مطالعات کتابخانهای، برداشت میدانی که در جاهایی که نیاز باشد از نظرات اهالی و صاحبنظران استفاده خواهد شد. جامعه آماری خاصی وجود ندارد، لیکن با مراجعه به سازمانهای زیربط و استفاده و پیروی از سرانههای موجود و ظرفیت آماری مدارس با استعلام از وزارت آموزش و پرورش و دیگر نهادها و سازمانهای مرتبط و پیش بینی توسعه آتی آن صورت میگیرد.
-6پیشینه پژوهش
علی، فروزنده و قاسم مطلبی - - 1390 در تحقیقی حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن را مورد مطالعه قرار داد. یکی از معانی مهم و موثر در ارتباط انسان و محیط که مورد توجه طراحان بوده است. حس تعلق می باشد . در روش های طراحی محیطی-علی رغم استفاده فراوان از این واژه-تعریف مشخص و معینی از این معنا و عناصر تشکیل دهنده آن ارائه نگردیده است. لذا با هدف شناسایی این حس در معماری به معرفی ابعاد مختلف حس تعلق و عوامل تشکیل دهنده آن پرداخته شد.
بدین منظور، بر اساس روش پژوهش شناختی و با رویکردهای هستی شناسانه به بررسی ادبیات موضوع پرداخته می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد حس تعلق از معیارهای ارزیابی محیط های با کیفیت بوده و در معماری و رشته های طراحی محیطی، ویژگی های کالبدی نظیر فرم - رنگ، اندازه، شکل، مقیاس - و روابط اجزاء کالبدی با تامین و تاکید بر فعالیت های اجتماعی محیط، نقش مهم و موثر در شکل گیری حس تعلق دارا، می باشد که در نهایت مدلی از عوامل تاثیرگذار محیطی ارائه گردیده است.
سید مازیار مظلومی - 1388 - تاثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی را مورد مطالعه قرار داد. این مقاله، برگرفته از پژوهشی مبنایی و تبیینی در بعد پذیری حسمکان و تطبیق مدلهای نگرشی ارزیابی و سنجش حس مکان با ویژگی های محیط و بافت محله های مسکونی شهری است. این پژوهش، همچنین با مطالعه تاثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی، به ارائه شاخص ها و معیارهای ارزیابی کیفیت ادراکات و تصورات ذهنی شهروندان و نیز ارائه مدل تحلیلی تاثیرسنجی ابعاد مولفه های حس مکان از عوامل ذهنی در محیط محله های مسکونی شهری پرداخته است.
-7چارچوب نظری
جریان باطنی معماری جریان جستجوی آدمی برای یافتن پایگاه وجودی و آشکار کردن معنا از طریق نمادهای معماری است. بر این اساس درک معنای محیط و روند شکل گیری آن و نیز پارامترهای تاثیر گذار بر آن می تواند در خلق محیطی مطلوب که هدف اصلی معماری است تاثیرگذار باشد.
