بخشی از مقاله
چکیده
خشم یکی از هیجان های پیچیده انسان و واکنشی متداول نسبت به ناکامی و بدرفتاری است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر سلامت معنوی بر ابراز و کنترل خشم دانش اموزان مقطع متوسطه دوره دوم بخش ماهان - کرمان - می باشد.روش پژوهش حاضر، علی-مقایسه ای است. جامعه ی آماری شامل دانش آموزان مشغول به تحصیل مقطع متوسطه دوره دوم بخش ماهان در سال تحصیلی-93 1392بوده است. و نمونه شامل 270 نفر از این دانش اموزان است که به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند.
ابتدا میزان سلامت معنوی همه افراد نمونه اندازه گیری شد. سپس چهار گروه 32 نفری دختران و پسران دارای سلامت معنوی پایین و دختران و پسران دارای سلامت معنوی بالا انتخاب گردید. برای جمع وری اطلاعات از پرسشنامه سلامت معنوی پولوتزین و الیسون و سیاهه بروز خشم حالت- صفت اسپیلبرگراستفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که سلامت معنوی بر ابراز و کنترل خشم و همینطور حالت و صفت خشم تاثیر دارد و هر چه سطح سلامت معنوی دانش آموزان بالاتر باشد، ابراز حالت و صفت خشم کمتر و کنترل خشم در آنها بیشتر است.
کلمات کلیدی سلامت معنوی، ابراز خشم، کنترل خشم، حالت خشم، صفت خشم
مقدمه
هیجان از دیدگاه کارکردی تلاش هایی همگرا توسط فرد محسوب می شوند. خشم یکی از هیجانات مهم و ذاتی انسان بوده و واکنشی شایع و متداول نسبت به ناکامی و بدرفتاری است. این هیجان به لحاظ تکاملی اهمیتی بی چون و چرا دارد ولی در بعضی مواقع بهره گیری بی رویه و نابجا، موجب فراهم شدن برخی مشکلات سلامتی و بین فردی برای افراد می گردد. اسپیلبرگر خشم را یک حالت روانی-زیستی می داند که با تنش ماهیچه ای و بر انگیختگی سیستم عصبی خودکار همراه است وی در تعریف خشم دو نوع حالت خشم و رگه خشم را از هم متمایز می کند.
حالت خشم به واکنش های خشمگینانه ای گفته می شود که در پاسخ به یک محرک بربرانگیزاننده به وجود می آید و شدت آنها با توجه به ماهیت محرک و رگه های شخصیتی افراد از تحریک پذیری خفیف تا خشم شدید تغییر می کند اما رگه خشم به یک رگه شخصیتی اشاره دارد که افراد مستعد آن بسیاری از موقعیت ها را تهدید آمیز و محروم کننده ارزیابی کرده و گرایش مداومی به واکنش های خشمگینانه دارند.
وی شیوه های بروز و مهار خشم را به دو دسته کلی بروز بیرونی و درونی تقسیم می کند. بروز بیرنی خشم ، تجلیات عینی خشم می باشد که شامل رفتارهای کلامی و فیزیکی است که متوجه اشیا و افراد می شود، بروز دورنی خشم که عبارتست از خشم سرکوب شده و درون ریخته. مهار بیرونی خشم، مهار احساسات خشمگینانه و ممانعت از بروز آنها به سمت اشخاص یا اشیا بیرونی را نشان می دهد و مهار دورنی خشم به مهار احساسات خشمگینانه ای گفته می شود که متوجه درون شده اند.
همه ما در طول زندگی با موقعیت های خشم برانگیز روبرو شده ایم. اشکال خشم این است که اگرچه بخشی از زندگی است ولی ما را از رسیدن به اهداف باز می دارد و علت این که افراد درباره خشم دچار تعارض و تضاد هستند، همین نکته است. از یک طرف خشم پاسخ طبیعی انسان است و از طرف دیگر می تواند روابط بین فردی را مختل کند. هیجان هایی که بیشتر با خشم همراه است عبارتند از : عصبانیت، خشونت، خصومت، کینه توزی، غضب، تنفر، تحریک، حسادت، رنجش، غرض ورزی، تحقیر و ناراحتی. بیشتر افراد، ابراز خشم خود را حالتی ناخوشایند می دانند.
بیشترین واکنش افراد به ابراز خشم خود احساس تحریک پذیری، خصومت، عصبانیت، افسردگی، ناراحتی و غمگینی، شرمندگی و گناه، آرامش، رضایت و خشنودی، خوشحالی، سرحالی، پیروزمندی، اعتماد و تسلط می باشد. از سوی دیگر خشم مضراتی همانند تنش، ناراحتی های بدنی، احساس درماندگی، تنهایی و انزوا در پی دارد.
آنچه که باعث توجه محققان به کنترل خشم شده است، اثرات نامطلوب و ناخوشایند آن بر رفتار بین فردی و حالت درونی و روانی افراد است. عدم مهار خشم علاوه بر این که می تواند باعث مشکلات بین فردی و جرم، بزه و تجاوز به حقوق دیگران شود، می تواند دورن ریزی شده و باعث انواع مشکلات جسمی و روانی مثل زخم معده، سردردهای میگرنی و افسردگی گردد. برخی از مشکلات جدی اجتماعی مانند کودک- همسر آزاری و اشکال مختلف کشمکش بین گروهی به روشنی ریشه در خشم و ناتوانی در مهار برانگیختگی خشم دارد.
با توجه به اثرات ناخوشایند خشم، مدت بسیاری است که عصبانیت و خشونت به عنوان مشکل تلقی شده و نیاز به بررسی های بالینی و قانونی دارد. افرادی که در مهار خشم خود دچار مشکل می شوند و اغلب رفتارهای خشن از خود بروز می دهند، تحت روش های درمانی متعددی قرار می گیرند.
یکی از متغییرهایی که با سلامت روان افراد و به تبع خشم افراد رابطه دارد، سلامت معنوی می باشد. سلامت معنوی جدیدترین بعد سلامت می باشد که در کنار ابعاد دیگر سلامتی همچون سلامت جسمی، روانی و سلامت اجتماعی قرار گرفته است. حتی برخی عقیده دارند که بدون سلامت معنوی، ابعاد دیگر سلامتی نمی توانند حداکثر عملکرد مورد نظر را داشته باشند و رسیدن به سطح بالای کیفیت زندگی امکان پذیر نیست.
سلامت معنوی به نظر ادلین و همکاران یعنی حالت تعادل و نظم فرد با خود و دیگران و توانایی موازنه ساختن بین نیازهای درونی با خواسته ها و تقاضاهای بقیه دنیا". پولیزین و الیسون سلامت معنوی را نیروی یکپارچه بین ذهن و بدن و گرین برگ آن را "عقیده به نیروی وحدت بخش و برخی دیگر از مولفان سلامت معنوی را ادراک مثبت از معنی و هدف زندگی میدانند سلامت معنوی با ویژگیهایی همچون ثبات در زندگی، صلح، احساس ارتباط نزدیک با خویشتن، خدا، جامعه و محیط، تناسب و هماهنگی داشتن معنی و هدف در زندگی مشخص می شود.
سلامت معنوی دارای دو بعد سلامت مذهبی و سلامت وجودی است. سلامت مذهبی منعکس کننده ارتباط با خدا یا یک قدرت بی نهایت و سلامت وجودی مطرح کننده ارتباط ما با دیگران، محیط و ارتباط درونی ما است که می توان آن را توانایی یکپارچه کردن ابعاد مختلف وجود و داشتن انتخابهای متفاوت دانست.بر اساس بسیاری از تحقیقات رابطه معنی داری بین سلامت معنوی با متغییرهای زیادی از جمله سلامت روان، اضطراب و افسردگی وجود دارد. همچنین نتیجه تحقیق بشارت و همکاران نشان داد که بین ابعاد خشم و مهار خشم با سلامت جسمی رابطه وجود دارد.
و از انجایی که سلامت جسمی با سلامت روحی در ارتباط است می توان گفت یکی از متغییرهای تاثیرگذار بر ابراز و کنترل، سلامت معنوی می باشد. لذا با توجه به اینکه در این زمینه تا کنون تحقیقی صورت نگرفته، بر ان شدیم تا تاثیر سلامت معنوی را بر ابراز و کنترل خشم دانش اموزان را بررسی نماییم و فرضیات زیر را به محک زمایش بگذاریم - سلامت معنوی بر ابراز خشم دانش اموزان تأثیر دارد.- سلامت معنوی بر کنترل خشم دانش اموزان تأثیر دارد.- سلامت معنوی بر حالت خشم دانش اموزان تأثیر دارد.-سلامت معنوی بر صفت خشم دانش اموزان تأثیر دارد.
روش پژوهش
جامعه پژوهش حاضر کلیه دانش اموزان مقطع متوسطه دوره دوم بخش ماهان - کرمان - در سال تحصیلی 1392-93 می باشد. تعداد نمونه با توجه به جدول مورگان، 270 نفر می باشد که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با نسبت مساوی 13 نفر دختر و 135 نفر پسر انتخاب شدند. این پژوهش به شیوه علی- مقایسه ای انجام شد.
به این صورت که ابتدا تعداد 270 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند و میزان سلامت معنوی انها سنجیده شد که از این تعداد 62 نفر - 32 نفر دختر و 32 نفر پسر - دارای سلامت معنوی بالا و 62 نفر 32 - نفر دختر و 32 نفر پسر - با سلامت معنوی پایین شناسایی شد و 146 نفر دارای سلامت معنوی متوسط بودند. چهار گروه پسران و دختران دارای سلامت معنوی بالا و پسران و دختران سلامت معنوی پایین از نظر میزان ابراز و کنترل خشم و حالت و صفت خشم با هم مقایسه شدند.
ابزار های جمع اوری داده ها
ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه سلامت معنوی و سیاهه بروز خشم حالت- صفت اسپیلبرگر می باشد. مقیاس سلامت معنوی که توسط پولوتزین و الیسون1982 طراحی شده است. این مقیاس یک پرسشنامه حاوی 20 عبارت است که پاسخ های ان بر طبق مقیاس لیکرت 6 قسمتیاز کاملا موافقم تا کاملا مخالفم - می باشد. این مقیاس به دو گروه سلامت مذهبی و سلامت وجودی تقسیم می شود که هر کدام 10 عبارت را شامل شده و نمره 10-60 را به خود اختصاص می دهد.
عبارت های فرد سلامت مذهبی و عبارت های زوج سلامت وجودی را نشان می دهند. نمره کل سلامت معنوی جمع نمره های این دو زیر گروه می باشد که بین 20-120 خواهد بود. در عبارت های با فعل مثبت پاسخ های کاملا موافقم نمره 6 و کاملا مخالفم نمره 1 را می گیرند و بقیه عبارت ها که با فعل منفی هستند، پاسخ های کاملا موافقم نمره 1 و کاملا مخالفم نمره 6 را می گیرند. مجموع نمرات بدست امده را می توان به سه دسته سلامت معنوی در حد پایین20-40، سلامت معنوی در حد متوسط41-99 و سلامت معنوی در حد بالا-120 100 دسته بندی نمود.
پایایی ازمون 0/82 گزارش شده است و روایی ان مورد تأیید می باشداقاحسینی و همکاران، سیاهه بروز خشم حالت-صفت اسپیلبرگر یک مقیاس مدادکاغذی است که برای گروه سنی 16-35 سال تهیه شده ودارای 57 ایتم است . ایتم های سیاهه در سه بخش تنظیم شده اند. بخش اول 15 ایتم رادر بر دارد که به اندازه گیری خشم حالت می پردازد که در ان ازمودنی ها شدت احساس خود را براساس یک مقیاس چهار گزینه ای از به هیچ وجه 1 تا خیلی زیاد 4 درجه بندی می کنند. بخش دوم برای سنجش صفت خشم می باشد که 10 ایتم دارد و همانند بخش اول درجه بندی می شود.
