بخشی از مقاله
چکیده
در بین دانشآموزان دختر و پسر دوره دوم متوسطه شهر اصفهان بود. روش تحقیق مورد استفاده توصیفی از نوع همبستگی بود. در پژوهش حاضر برای تعیین روایی محتوایی پرسشنامهها از متخصصان روانشناسی استفاده به عمل آمد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشآموزان دوره دوم متوسطه - سال سوم و چهارم - شهر اصفهان بود که براساس فرمول کوکران و طبقهای و در سطح اطمینان %95 و با روش نمونهگیری خوشهای تعداد نمونه برای پژوهش حاضر 374 نفر تعیین شد.
برای نیل به اهداف تحقیق از سه پرسشنامه هیجانخواهیزاکرمن - - 2007، پرسشنامه ابراز وجود لی و همکاران - - 1985 و پرسشنامه آمادگی به اعتیاد وید و بوچر - - 1992 استفاده شد. یافتههای تحقیق نشان داد که بین دو زیرمقیاس تنوعطلبی و ماجراجویی مربوط به هیجانخواهی و آمادگی اعتیاد به مواد مخدر رابطه معنادار وجود دارد - P< 0/01 - همچنین بین ابراز وجود و آمادگی اعتیاد به مواد مخدر - P< 0/01 - و بین هیجانخواهی و ابراز وجود و آمادگی اعتیاد به مواد مخدر رابطه معنادار وجود دارد . - P< 0/05 - علاوه بر این، تنوعطلبی هیجانخواهی توانست با 0/41 درصد، ماجراجویی هیجانخواهی 0/29 درصد و ابراز وجود -0/31 درصد، آمادگی اعتیاد به مواد مخدر پیشبینی نماید.
مقدمه
اعتیاد به مثابه یک عارضه و آسیب فردی و اجتماعی دارای علل و عوامل، ریشهها، زمینهها و همچنین عوارض و تبعات سوءاقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، محیطی، روانی و فردی متعددی است، تا آنجا که سلامت فکری، فرهنگی و اقتصادی جامعه را با خطر مواجه میسازد، لذا بایستی در جهتگیری از اشاعه این پدیده، برنامهریزی و اقدام جدی و همه جانبهای صورت پذیرد و با عناصری که در جهت ترویج مواد مخدر و اعتیاد و کسب منفعت از این طریق مبادرت میورزند، با شدت و قاطعیت مبارزه شود - مرعشی و همکاران، . - 1393
وابستگی به مواد1 یا به اصطلاح اعتیاد به مواد مخدر2 در همه مشاغل، سطوح تحصیلی و طبقه اقتصادی، اجتماعی دیده میشود و مختص به افراد و اقشار خاصی نمیباشد. با توجه به شیوع بالای وابستگی به مواد و دشواریهای درمان آن، تلاش در جهت شناسایی عوامل خطر ابتلاء به این شکل در جمعیتهای مختلف بسیار ضروری میباشد. عوامل گرایش به اعتیاد در محل کار جدا از عوامل کلی نیست. علاوه بر این، عوامل جزئی وابسته به موقعیت فرد نیز در گرایش به اعتیاد موثر میباشد . - Sanchez, Nappo,2008 -
همچنین موسسه ملی سوءمصرف مواد آمریکا برآورد کرده است که از هر ده نفر آمریکایی با سن بالای 12 سال، یک نفر مشکل سوءمصرف مواد دارد . - Grillo,2010 - همینطور براساس آخرین گزارشات از سوی دبیرخانه ستاد و مبارزه با مواد مخدر دفتر برنامهریزی، در ارزیابی سریع وضعیت سوءمصرف و وابستگی به مواد مخدر در ایران، تعداد معتادین کشور در سال 1386 برابر با 1200000 نفر تخمین زده شده است - کرمیراد و همکاران، . - 1392 با وجود تفاوتها و تناقضهای موجود در آمار اعتیاد مردان و زنان در ایران، مسئله قابل تأمل و مهمی که در پژوهشهای مرتبط با اعتیاد و روندهای رشد این پدیده در کشور وجود دارد، افزایش نرخ رشد اعتیاد در زنان نسبت به مردان، طی سالهای اخیر است.
به عبارتدیگر، با وجود آنکه مصرف مواد و گرایش به آن در دهههای اخیر در هر دو جنس افزایش یافته است، ولی سرعت افزایش آن در زنان، به طور معناداری بیشتر از مردان بوده است. بنابراین واقعیات حاکی از این است که عرصه اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر، از وضعیت تکجنسیتی - مردانه - بودن سنتی به سمت دو جنسیتی شدن در شرایط معاصر، پیش میرود. هر چند اعتیاد و گرایش به مصرف مواد مخدر در تمام گروههای جمعیتی جامعه مسئلهای جدی و قابل بررسی است، اما در جمعیت زنان، آن هم در میان اقشار جوان دانشآموز و دانشجو، به اعتبار جایگاه و نقش خطیر آنان در خانواده و اجتماع، پیچیدگی و اهمیتی مضاعف مییابد - قاضینژاد و ساوالانپور، . - 1387
خصوصیات شخصیتی معتادان به مواد مخدر صرفا ناشی از مواد مخدر نیست بلکه معتادان، قبل از اعتیاد دارای نارساییهای شخصیتی عدیدهای بودند که بعد از اعتیاد به صورت مخربتری ظاهر و تشدید شدهاند، لذا مشکل معتادان تنها مواد مخدر نیست، بلکه در اصل رابطه متقابل شخصیت او و اعتیاد مطرح است - باراناولادی و همکاران، . - 1392 پژوهشهای بالینی متغیرهای گوناگونی را به عنوان پیشبینی کننده گرایش افراد به مواد مخدر شناسایی کردهاند که به پنج دسته تقسیم میشوند: عوامل فردی، خانوادگی، محیطی، اقتصادی و فرهنگی-آموزشی است.
برخی افراد مبتلا به سوءمصرف مواد در شناسایی حالات هیجانی درونی خود مشکل دارند که این حالت ناگوییخلقی نامیده میشود، در این حالت فرد قادر نیست واژهای برای توصیف احساسات خود بکار برد - Caplan & . - Sadock,2007 در این راستا هاویلند - 1994 - اظهار داشتهاند که حالتهای هیجانی منفی ممکن است به افزایش ناگویی-خلقی منجر شود . - Lindsi & Siyarchi,2009 - همچنین طبق مقیاس تجدید نظر شده الکسیتایمی تورنتو TAS- - - 20، سوءمصرف کنندگان مواد بیش از بزرگسالان بهنجار و بیماران روانپزشکی در شناخت و تشریح تجارب هیجانی خود دچار مشکل هستند .
یکی از متغیرهای اثرگذار بر افزایش اعتیاد، متغیر هیجانخواهی1 میباشد. بهطور مثال قادری و آقایی - - 1393 به این نتیجه رسیدهاند؛ که هیجانخواهی با استرس و استعداد سوء مصرف مواد در دانشجویان رابطه معناداری دارند. ماهونی و همکاران2 - 2015 - به این نتیجه رسیدهاند؛ که افسردگی و هیجانخواهی در معتادان کوکائین بیشتر و استرس، هیجانخواهی در معتادان وابسته به متامفتامین میباشد. ایگلسیاس و همکاران - 2014 - 3 به این نتیجه رسیدهاند؛ که رابطه مستقیم و معناداری بین هیجانخواهی و گرایش به سمت مواد مخدر و الکل دارند.
هیجانخواهی سازهای است که ابتدا آیزنک4 به عنوان یکی از ویژگیهای شخصیتی برونگرایان آن را مطرح کرد و سپس زاکرمن - 2007 - 5 آن را بسط و گسترش داد. هیجانها پدیدههای چند وجهیاند؛ هیجانها تا اندازهای از حالتهای عاطفی ذهنی هستند. هیجان احساسی است درونی توأم با تغییرات فیزیولوژیکی که ادراک، تفکر و رفتار ما را تحت تاثیر قرار میدهد و جلوههایی در بدن ظاهر میسازد و به عنوان انگیزه مهم رفتار تلقی میشود . - Benzeev,et aI,2011 - هیجانها و نیز چگونگی کنار آمدن افراد با آنها بخشی از شخصیت آدمی هستند و بر سلامت وی تاثیر میگذارند - Hassani & . - et aI,2009 ویژگیهای افراد هیجانخواه عبارتند از: ماجراجو و برونگرا، دوری از امور تکراری و یکنواخت، در جستجوی تجارب جدید، تازه، متنوع و هیجانانگیزند.
هیجانخواهی به صورت نیاز به تجارب و هیجانهای متنوع، جدید و پیچیده و همچنین تمایل به پذیرش خطرات جسمی و اجتماعی برای دستیابی به اینگونه تجارب تعریف شده است. به نظر زاکرمن چهار مولفه هیجانخواهی عبارتند از: »خطرجویی«6، گرایش به کسب هیجان بوسیله فعالیتهای خطرناک ولی مورد قبول جامعه مثل چتربازی یا رانندگی با سرعت زیاد؛ »تجربهجویی«7 تمایل به کسب هیجان از راه شرکت در فعالیتهای غیرمعمول؛ »بازداریزدایی«8 گرایش فرد به آزاد گذاشتن خویش از بازداریهای معمول در اجتماع مثل قماربازی یا مشروبخواری و »حساسیت بر یکنواختی« که به معنای سطح تحمل پایین در برابر یک نواختی و روزمرهگی است . - Hittner, Swickert,2006 - از نظر زاکرمن رفتار هیجانخواهی نوعی نیاز به احساسات و تجربیات جدید؛ گوناگون و پیچیده است و شخص دارای چنین رفتاری حاضر است برای بدست آوردن این گونه تجربیات به اعمال مخاطرهآمیز اجتماعی یا فیزیکی اقدام کند .هیجانخواهی میتواند، بر رفتار، ویژگیها و اولویتهای افراد اثر بگذارد.
