بخشی از مقاله
چکیده
شبکههای اجتماعی مجازی به طور بالقوهای چه در سطح روابط بین فردی و چه در سطح روابط اجتماعی، توانایی ایجاد تغییرات اساسی در زمینه زندگی هر فرد را دارند. تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر شبکههای اجتماعی مجازی بر گرایش نوجوانان به مصرف سیگار انجام شده است. روش تحقیق حاضر با توجه به ماهیت و اهداف تحقیق و به لحاظ ویژگی در نحوه جمع آوری اطلاعات در ارتباط باموضوع مورد نظر، توصیفی تحلیلی میباشد. جمع آوری اطلاعات نیز با استفاده از منابع مکتوب کتابخانهای، مقالات پژوهشی در حوزه جامعهشناسی و تعبیری از مقالات حوزه ی روانشناسی نشأت گرفته و اساس کار بر تحلیل و استنباط محقق و به لحاظ استفاده از نتایج کاربردی میباشد.
نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که گرایش به سیگار ممکن است از طریق مکانیزمهای متعددی عمل کند، شامل حمایت اجتماعی، انتقال اطلاعات، تاثیر اجتماعی، مدلسازی و انتقال هنجارهای اجتماعی. درصد افراد سیگاری ظاهرا از مهمترین خصوصیات شبکهای برای رفتار سیگار کشیدن است. با این حال در این تحقیق همچنین بر اهمیت در نظر گرفتن ارتباطات میان سیگار کشیدن همسالان و سایر خصوصیات شبکه مجازی مانند محتوای ارتباطات - کیفیت ارتباطات، اطمینان و تمایل به طرح مشکلات - ، سایر رفتارهای سلامتی دوستان - فعالیت فیزیکی و عادتهای غذایی - و جنبههای ساختاری شبکه - تکرار تماس، بسته بودن شبکه و داشتن دوستان در همسایگی - تاکید شده است.
مقدمه
پیشرفت در فناوری اطلاعات راه و روش انسان را در ثبت و ضبط تاریخ تغییر داده است، این تغییر بر نحوه تعامل افراد با یکدیگر نیز تأثیرگذار بوده است. شبکههای اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین این ابزارها، با قابلیتها و امکانات خود نه تنها تأثیر عمیقی بر جنبههای اجتماعی کاربران در جوامع گوناگون گذارده است، بلکه در زمینه های مختلف - آموزش و پرورش، پزشکی، تجارت و قانون - کاربرد فراوان یافته است.
شبکههای اجتماعی مجازی نسلی نو از سامانههای اینترنتی اجتماع محور و بر پایه هنجارهای جوامع غربی هستند که در حال گسترش روز افزون در تمامی نقاط جهان میباشند. در ایران نیز از بدو پیدایش این شبکهها مخاطبان آن در کشور پیوسته رو به فزونی بوده است
در چند سال اخیر شبکههای اجتماعی مجازی با محبوبیت کم نظیر جهانی رو به رو شدهاند به طوری که میلیونها نفر از سراسر دنیا در این شبکهها عضویت دارند و روابط انسانی، نوع همکاری، وابستگی حرفهای و بسیاری امور اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خود را در بستر این شبکهها ایجاد یا دنبال میکنند. بنابراین به لحاظ گستره کاربری میتوان گفت در فضای شبکههای اجتماعی مجازی چیزی بیش از یک فضای اطلاعاتی جهانی وجود دارد. برخی معتقدند که یک »بافت اجتماعی« جدید در حال ساخته شدن است
بررسیهای اخیر درباره شیوع وابستگی به شبکههای مجازی نشان میدهد که شیوع کلی وابستگی بین 0/30-38 درصد میباشد.
پژوهشگران متخصص در حوزه اینترنت مانند لی و همکاران، بر ماهیت اعتیادآور شبکههای مجازی به ویژه در قشر نوجوان و جوان تاکید کردهاند - لی و همکاران، . - 2010 اینترنت بخش مهمی از زندگی روزانه نوجوانان برای رسیدن به اهداف دوستی، اجتماعی و تفریحی میباشد
بیان مساله
پیامدهای وابستگی به شبکههای مجازی، متنوع است و از مهمترین آنها میتوان به گرایش به سیگار اشاره نمود .[4] استعمال سیگار از مهمترین دغدغههای سلامت عمومی به دلیل اهمیت آن در خطرهای سلامتی همچون بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای تنفسی و سرطانها به شمار میرود .درنتیجه استعمال سیگار تنها دلیل بسیار بازدارندهی مرگ در جهان بوده و بازدارندهترین دلیل مرگومیر در استرالیا میباشد
مصرف تنباکو در سراسط جهان و کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته گسترش یافته است.[2] مصرف تنباکو هنوز از مرگآورترین رفتارها بوده و سالانه موجب مرگ 5 میلیون نفر در سراسر جهان شده .[6]و تصور میشود این رقم تا سال 2030 به 10 میلیون نفر در سال برسد
طبق برآوردها ایالات متحده دارای حدود 5 .44 میلیون نفر سیگاری است که سالانه منجر به 430 000 مرگ زودرس میشود. مداخلات شواهد محور ترک نیز وجود داشته اما از سوی افراد سیگاری به ندرت مورد پذیرش قرار میگیرند .[5] مطالعات نشان می دهد که بسیاری از عاملهای فرهنگی و اجتماعی-محیطی بر مصرف سیگار تاثیر میگذارند و درون شبکهها و گروههای اجتماعی گرایش به مصرف سیگار بیشتر میشود
شواهد نشان داده ساختارهای شبکه اجتماعی مجازی میتوانند بر رفتار تاثیر داشته است، بطوریکه تاثیرهای هنجاری و همسالان از طریق ارتباطات و گرایشهای شبکهای انتقال مییابد ارتباطات همسالان در شبکه های مجازی میتواند بر رفتار تاثیر داشته باشد، شامل رفتار شروع و قطع سیگار کشیدن
تحلیل شبکهی اجتماعی مجازی در بسیاری از موارد برای نگاشت، اندازهگیری، دستهبندی و بررسی ارتباطات و تاثیرهای میان افراد، گروهها و سازمانها بکار رفتهاند
برای مثال اقتصاد، جامعهشناسی، علوم بهداشت و سیاسی همگی به مطالعهی این مساله پرداخته که چطور شبکههای اجتماعی مجازی زندگی واقعی میتوانند بر گسترش رفتار پیچیده تاثیر بگذارند، مانند مصرف سیگار و الکل، چاقی، پیشگیری از خودکشی، ثبت اهدای عضو و حتی بیان سیاسی و رایگیری.[7] درک بهتری از این ارتباطات، اتصالات و تاثیرها از طریق تحلیل مصرف سیگار در شبکههای اجتماعی مورد نیاز است .[11] تحقیقات مشاهداتی از ارتباط قدرتمند میان حمایت اجتماعی و نتایج مثبت در سیگار کشیدن، سایر رفتارهای سلامتی و وضعیتهای سلامتی پشتیبانی میکنند
نوجوانان و جوانان قشر فعال و مولد هر جامعه هستند و از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی عنصر حساس و مهم جوامع محسوب می شوند، آنها روحیات، خصوصیات و علایق متفاوتی دارند و در دوران بلوغ به علت نارسایی و ناپختگی شخصیت، اضطراب و بیقراری، کنجکاوی، اعتقادات ضعیف مذهبی، تحمل نکردن مشکلات زندگی، ناپایداری عاطفی، احساسات زودگذر و استقلال طلبی و تحریک پذیری بسیار شدید ازجمله اصلیترین قربانیان دخانیات محسوب می شوند. گرایش به سیگار پدیدهای چندبعدی است که عوامل به وجود آورنده متعددی دارد. این پدیده در ابعاد گوناگون اجتماعی، خانوادگی، فرهنگی، اقتصادی، شغلی و روانی عوارض و پیامدهای منفی زیادی دارد
نوجوانی از دورههای حساس زمانی در پذیرش استعمال سیگار میباشد که دارای عواقب طولانی مدتی برای سیگار کشیدن در دورهی بزرگسالی میباشد. تاثیر همسالان و فشار گروهی بر سیگار کشیدن در میان نوجوانان و جوانان رواج بیشتری نسبت به اواخر بلوغ دارد
با عوامل زمینه ساز و مستعد کنندهی گرایش به سیگار و نیز عوامل محافظت کننده در مقابل آن از دو جهت ضرورت دارد: الف - سبب شناسی افراد در معرض خطر اعتیاد و انجام اقدامات پیشگیرانه لازم؛ ب - انتخاب نوع درمان و اقدامهای خدماتی، حمایتی و مشاورهای لازم برای نوجوانان .
در تعداد کمی از تحقیقات این مساله مطرح شده که آیا رفتار سیگار کشیدن تحت تاثیر خصوصیات شبکهی اجتماعی مجازی است. سیگار کشیدن در اواخر نوجوانی و جوانی رواج بیشتری نسبت به سایر گروههای سنی دارد
درنتیجه این احتمال وجود دارد شبکههای مجازی در رفتار سیگار کشیدن بسیار مهم باشد. توجه به بررسی سیستماتیک تحلیلهای مصرف سیگار در شبکههای اجتماعی مجازی، درک ما از تعامل میان شبکههای اجتماعی و رفتار و نگرشهای سیگار کشیدن در میان گروههای جمعیتی را بهبود میبخشد.
یک تحلیل که توسط سئو و هوانگ انجام شده به بررسی تحلیل شبکهی اجتماعی مجازی در رفتار سیگار کشیدن پرداخته اما فقط بر سیگار کشیدن نوجوانان تمرکز دارد. این تحقیق بر اساس تحقیق نظریه ساترلند ایجاد شده و به تحلیل تاثیر شبکه های اجتماعی مجازی در گرایش به مصرف سیگار در میان نوجوانان میپردازد.
روش انجام تحقیق
تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر شبکههای اجتماعی مجازی بر گرایش نوجوانان به مصرف سیگار انجام شده است. روش تحقیق حاضر با توجه به ماهیت و اهداف تحقیق و به لحاظ ویژگی در نحوه جمع آوری اطلاعات در ارتباط باموضوع مورد نظر، توصیفی تحلیلی میباشد. جمع آوری اطلاعات نیز با استفاده از منابع مکتوب کتابخانهای، مقالات پژوهشی در حوزه جامعهشناسی و تعبیری از مقالات حوزه ی روانشناسی نشأت گرفته و اساس کار بر تحلیل و استنباط محقق و به لحاظ استفاده از نتایج کاربردی میباشد.
محدودیت های تحقیق
همواره پژوهشگران در تحقیقات خود با محدودیتهایی مواجه هستند که بخشی از آنها حتی در ابتدای کار نیز خود را نشان میدهند. از عمده ترین ارکان تحقیق و پژوهش دسترسی به آمار و اطلاعات است. در این زمینه مشکلاتی وجود دارد که موجب شده خدمات تحقیقاتی از قبیل دسترسی به کتب، مجلات، آمار، بانکهای اطلاعاتی و. . . در کشور به راحتی ممکن نباشد. بخشی از این مشکل ناشی از فقدان یا کمبود هر یک از خدمات تحقیقات فوق است و از سوی دیگر فرهنگ غلط، سبب خصوصی تلقی کردن این موارد شده و در نتیجه افراد و موسسات بنوعی از انتقال یافته های خویش به دیگران خودداری میکنند.
