بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف مطالعه تأثیر عوامل فردی در شروع مصرف سیگار دانشجویان پسر دانشگاه بوعلی سینا انجام شد. روش پژوهش توصیفی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان پسر دانشگاه بوعلی سینا همدان در سال 1397 بود. روش نمونهگیری پژوهش در دسترس بود که تعداد 150 نفر دانشجوی مصرفکننده سیگار بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند، دادهها با استفاده از پرسشنامه اطلاعات مصرف سیگار به دست آمد.
برای تحلیل دادهها از آمار توصیفی فراوانی و درصد استفاده شد. نتایج نشان داد علت شروع مصرف سیگار در دانشجویان تفریح و سرگرمی30 درصد، کنجکاوی و تجربه جدید 19 درصد، کسب آرامش11/4، زیبا به نظر رسیدن و ژست سیگار 6/7 درصد بود. همچنین داده ها نشان داد دانشجویان مصرف کننده سیگار 28/7 درصد اعتقاد خیلی زیاد به تجربه چیزهای جدید در زندگی و 47/7 درصد اعتقاد زیاد به کنجکاو بودن خود داشتند. بنابراین نتایج پژوهش حاکی از بالا بودن تأثیر عوامل فردی فوق در مصرف سیگار دانشجویان بود.
مقدمه
امروزه مصرف سیگار یکی از چالشهای سلامت جهانی و یکی از عوامل خطر مرگ هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای درحالتوسعه به شمار میرود. مصرف سیگار درواقع نوعی وابستگی روحی و روانی در فرد ایجاد میکند که بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی - WHO - عبارت است از بروز حالتی روانی و گهگاه جسمانی که درنتیجه اثرهای متقابل دارو و یا مواد مخدر و موجود زنده بر یکدیگر ایجاد میگردد و توسط واکنشهای رفتاری و امثال آن مشخص میشود.
سیگار یکی از مهمترین علل بروز بیماریهای تنفسی، قلبی، عروقی و سرطانها است و شایعترین عامل قابلپیشگیری مرگومیر در جهان هست.مخاطرات توتون برای سلامتی کاملاً شناختهشده است؛ این مخاطرات عمدتاً با کشیدن سیگار ارتباط دارند که حاوی تار، مونوکسید کربن، و افزودنیهای دیگر است. نیکوتین ماده روانگردانی است که در سیگار یافت می شو دو نیکوتین که بهراحتی جذب جریان خون میشود، در سیگار وجود دارد.
یک سیگاری معمولی، ظرف مدت 5 دقیقه، 10 پک به سیگار میزند؛ بنابراین، فردی که 1 تا 1/2 پاکت سیگار میکشد، روزی » 300 ضربه « نیکوتین دریافت میکند - موسسه ملی سوءمصرف دارو، . - 2011 وقتی نیکوتین وارد جریان خون میشود، آزاد شدن آدرنالین - نوراپینفرین - را تحریک میکند، که دستگاه عصبی خودمختار را فعال کرده و فشارخون، ضربان قلب و تنفس را بالا میبرد. نیکوتین نیز مانند مواد روانگردان دیگر، سطح دوپامین ا بالا میبرد و بر مرکز پاداش و لذت مغز تأثیر میگذارد
نسل جوان یک کشور اصلیترین نیروی انسانی و سرمایه آن کشور است. با توجه به گستردگی جمعیت جوانان در هرم جمعیتی کشور، اهمیت سلامت جوانان در وضعیت سلامت سنین بعدی، آسیبپذیری جوانان و گرایش آنها به رفتارهای پرخطر و گسترش نگرانکننده مصرف سیگار، الکل و مخدرها در میان آنان، اهمیت بررسی پیشگیری از اعتیاد به سیگار بیشتر روشن میگردد.
بررسی عوامل مؤثر بر آسیب جوانان بهویژه دانشجویان از گرایش آنها به مواد مخدر چون سیگار و غیره از اهداف و اولویتهای ویژه آن کشوراست - براتی، رضایی و کریم زاده، . - 1397 باوجود زیانهای شناخته شدۀ سیگار، بسیاری از جوانان به این رفتار پرخطر دست میزنند و مصرف سیگار را ادامه میدهند . شیوع بالای مصرف سیگار در بین جوانان، خطر وابستگی به آن و عواقب منفی بر ابعاد گوناگون سلامت را در پای دارد. بر اساس گزارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درسال 1369فقط 10/7درصد از افراد 24 -15ساله سیگاری بودند، درحالیکه درسال 1379 این رقم به 17/1درصد افزایشیافته است
نکته درخور توجه آن است که بسیاری از دانشجویان نیز به سیگار روی آوردهاند و مهمتر آنکه باوجود شناخت مضرات آن، استعمال دخانیات در بین دانشجویان در حال افزایش است - قدسی و همکاران،. - 1392 پژوهش انجامشده درسال 1389نشان داد 83/5 درصد از دانشجویان مورد بررسی، سابقه مصرف سیگار را داشتند و 6/8 درصد آنان به مصرف سیگار ادامه داده بودند
دوران نوجوانی و اوایل جوانی با برخی تغییرات زیستی، روانی و اجتماعی همراه است که منجر به گرایش بیشتر جوانان به انواع رفتارهای پرخطری نظیر مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر شده و تأثیرات مخربی بر رفتار افراد در بزرگسالی خواهد داشت - سیدرز، فلوری، رینر و اسمیت 2، . - 2009 دانشجویان یکی از آسیبپذیرترین گروههای جوان نسبت به مصرف مواد هستند.
درواقع، دوران دانشجویی با تغییراتی اساسی در زندگی افراد همراه است که با توجه به استرسهای خاص این دوره نظیر جدایی از خانواده، استقلال مالی، برقراری روابط جدید بهویژه با جنس مخالف، یادگیری عادتهای درسی برای محیط تحصیلی جدید، اشتغال و ادامه تحصیل، تغییر ارزشها و باورها، تفکر دربارۀ آینده و پذیرش و تمرین استقلال باعث شده که دانشجویان بهعنوان یکی از گروههای مستعد ازنظر مصرف مواد در نظر گرفته میشوند که از این رفتارها بهعنوان یک راهبرد مقابلهای ناکارآمد در جهت کاستن از میزان استرسهای زندگی دانشجویی استفاده میکنند
قبول شدن در دانشگاه و تجربه محیط خوابگاه خصوصاً برای دانشجویان دوره کارشناسی، به معنای باز شدن درهای دنیایی جدید و البته پر چالش است. دنیایی که دانشجو استقلال بیشتر و دوری از خانواده را احساس کرده و افراد جدیدی را برای زندگی در محیط کوچکتر از خانه تجربه میکند و اگر فرد از مهارتهای لازم در این مقطع حساس برخوردار نباشد ممکن است در دام آسیبهای اجتماعی فراوانی ازجمله مصرف سیگار گرفتار شود.
در مورد علل گرایش به سیگار نیز تحقیقات فراوانی به انجام رسیده است. سلیمی و همکاران - 1385 - پژوهشی را با عنوان تحقیق کیفی بر علل گرایش نوجوانان ارومیه به سیگار انجام دادند. یافتهها نشان میدهد علل اصلی گرایش نوجوانان به سیگار شامل رفع عصبانیت، کنجکاوی، احساس شخصیت، ترس از طرد از گروه، تأثیر محیط، تقلید، احساس خوشی و نشاط، لجاجت و مخالفت با روشها و سختگیریهای والدین، کمبود محبت در خانواده، عشق زودهنگام، تحریک صحیح ناخواسته از طرف والدین، وجود افراد سیگاری در خانواده، رفع تنهایی، اعتراض به مدیران و مسئولان اجتماعی است.
ازجمله ویژگیهای فردی مستعد کننده میتوان به کنجکاوی و تمایل به امتحان کردن و همچنین ناتوانی در مهارتهای زندگی بهویژه مهارت نه گفتن اشاره نمود. افراسیابی در پژوهش خود نشان میدهد که مصرف سیگار در بین دانشجویان مصرفکننده، نمایشی از اعتراض و خودنمایی است - افراسیابی، . - 1395 بهعبارتدیگر بسیاری از افراد به دلیل ناتوانی در بیان مسائل و نارضایتیهای خود، به مصرف سیگار روی میآورند تا بدینوسیله ناراحتی و اعتراض خود را نشان دهند. مهمترین انگیزه مصرف سیگار در بین نوجوانان خودنمایی است زیرا با این عمل آنها میخواهند به دیگران نشان دهند که بزرگشدهاند و دوران کودکی را پشت سر گذاشتهاند
از شایعترین انگیزههای شروع مصرف سیگار از دید دانشجویان، خودنمایی و ابراز وجود است. دانشجویان بهویژه دانشجویان کارشناسی و جدیدالورود برای جلبتوجه و خاص دیده شدن، سیگار را بهعنوان بهترین راه انتخاب میکنند - افراسیابی و مداحی، . - 1394 پژوهشی که توسط محمد پور اصل و همکاران - 1385 - بر روی نوجوانان شهر تبریز انجام شد، نوجوانان 49/7 درصد علت شروع سیگار را کنجکاوی ذکر کردند. بنابراین با توجه به ادبیات پژوهش در این زمینه پژوهش حاضر با هدف مطالعه تأثیر عوامل فردی در شروع مصرف سیگار در دانشجویان پسر دانشگاه بوعلی سینا انجام شد..
روش تحقیق
روش پژوهش از نوع توصیفی است. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان پسر دانشگاه بوعلی سینا همدان درسال تحصیلی -98 97 هستند. روش این پژوهش روش نمونهگیری در دسترس بود که تعداد 150 نفر دانشجوی مصرفکننده سیگار بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای جمع آوری دادهها از پرسشنامه علل شروع مصرف سیگار استفاده شد که سؤالات آن در زمینه؛ الف - اطلاعات جمعیت شناختی؛ سن، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، محل اسکان ب - علل مصرف سیگار شامل؛ تفریح و سرگرمی،کنجکاوی و تجربه جدید، کسب آرامش، زیبا به نظر رسیدن و ژست سیگار، نگرش تفریحی بودن مصرف سیگار، اعتقاد به تجربه چیزهای جدید در زندگی بود. برای تحلیل دادهها از آمار توصیفی - فراوانی و درصد - استفاده شد.
