بخشی از مقاله
چکیده
هدف: با توجه به اهمیت سلامت روان ، سبک های ارتباطی و سبک های فرزندپروری ادراک شده ، درسازگاری و سلامت روانی تعیین ارتباط بین این دو متغیر در دانش آموزان دبیرستانی با گرایش به مصرف سیگار و پرخاشگری برای استقرار بهزیستی روانی هدف این پژوهش می باشد.
روش: پژوهش حاضر، مطالعه توصیفی از نوع همبستگی می باشد و جمعیت مورد مطالعه در آن کلیه ی دانش آموزان دبیرستانی مشغول به تحصیل در منطقه ی 5 تهران در سال 1396 می باشد که با روش نمونه گیری ، در دسترس 320 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند و به پرسش نامه سبک های ارتباطی ، سبک های فرزندپروری ادراک شده ، گرایش به مصرف سیگار و پرخاشگری پاسخ دادند. نتایج با استفاده از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون ، رگرسیون چند متغیره و تی مستقل و با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: نتایج نشان داد که سبک های ارتباطی و سبک های فرزندپروری ادراک شده پیش بینی کننده ی قوی احساس گرایش به مصرف سیگار و پرخاشگری بوده است.
نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش، سبک های ارتباطی و سبک های فرزندپروری ادراک شده با گرایش به مصرف سیگار و پرخاشگری رابطه دارد شایسته است متخصصان بالینی به عنوان پیشگیری ثانویه در امور مربوط به مشاوره و روان درمانی به این یافته توجه داشته باشند .
کلمات کلیدی: سبک های ارتباطی ، سبک های فرزندپروری ادراک شده ، گرایش به مصرف سیگار ، پرخاشگری
.1 مقدمه
امروزه استعمال دخانیات بعنوان یک معضل مهم بهداشتی و فراگیر در دنیا مطرح میباشد . بطوری که بیش از 4 میلیون نفر سالانه در دنیا بعلت استعمال دخانیات جان خود را از دست میدهند - گراهام، - 2009 برخی از پژوهشگران معتقدند که سیگار مهمترین معضل سلامتی است چنانچه در سال های اخیر تب مصرف سیگار به خصوص در میان دانشجویان و افراد جوان رشد بسیار یافته است و این مسئله بعنوان یک آسیب فرهنگی و اجتماعی سلامت جوانان را مورد تهدید قرار خواهد داد . - فیاضی بخش، - 1388 طبق گزارش وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در سال 1369 تنها %10.7 از افراد 15 24- 15 سال سیگاری بودند درحالی که درسال 1379 این رقم به 17.1 افزایش یافته بود.
پژوهش انجام شده در سال 1387 نشان داد 83.3 از دانش آموزان مورد بررسی سابقه مصرف سیگار داشتند و 8.6 آنان به مصرف ادامه داده بودند. نویسنده فوق ادامه داده است که در حال حاضر حدود 10 میلیون سیگاری در کشور وجود دارد وآخرین آمار مربوط به بررسی عوامل خطرساز بیماری های غیرواگیر نشان داده است، 11.9 درصد جمعیت 15 تا 64 سال که اکثریت آنان پسران جوان می باشند به طور روزانه مصرف کننده مواد دخانی در کشور هستند - شجاعی، - 1389 تعداد سیگاری ها در دنیا نیز در حال حاضر 1.3 میلیارد نفر برآورد می شود که براساس پیش بینیهای انجام شده این میزان تا سال 2025 میلادی به 1.7 میلیارد نفر خواهد رسید - مجید پور، - .1386
خانواده نخستین نهادی است که در کسب آگاهیها، مهارت ها و شک لگیری شخصیت نوجوانان تاثیر می گذارد. در این میان عوامل بسیاری می تواند بر رشد و پیشرفت او چه در کودکی و چه در سایر مراحل زندگی تاثیر بگذارند. از جمله می توان به این عوامل اشاره کرد؛ نوع ارتباط والدین با فرزندان، میزان تحصیلات والدین، تعداد فرزندان، شغل والدین و غیره.از مسائل مبتلا به بسیاری از خانوادهها مسأله ی پرخاشگری کودکان و ابراز خشم و خشونت نسبت به والدین، برادران و خواهران و حتی افراد کوچه، مدرسه و خیابان است. رفتار آنان به گونه ای است که موجبات رنج و زحمت والدین را فراهم آورده و در مواردی وضعی پدید می آورند که دیگر قابل دفاع نیست و سبب شرمندگی اولیای آنهاست - قائمی،. - 220 :1372 یکی از شایعترین مشکلات رفتاری که موجب ناراحتی و پریشانی دیگران می شود و بهداشت روانی فرد، خانواده و جامعه را مختل می کند پرخاشگری است - نمازی،. - 4 :1377
روانشناسان اجتماعی عمل پرخاشگرانه را رفتار آگاهانه ای تعریف می کنند که هدفش اعمال درد و رنج جسمانی یا روانی باشد - شکرکن، . - 274 :1385 برون پرخاشگری را هر نوع عمل و رفتاری که به طور مستقیم در جهت هدفی به منظور آزار و اذیت رساندن به دیگران، کسانی که مایل نیستند مورد آزار و اذیت قرار بگیرند تعریف می کند - جمالفر، . - 272 :1382 گروهی از صاحبنظران حوزه علوم اجتماعی معتقدند پرخاشگری ذاتی و فطری است و گروهی دیگر آن را حاصل عوامل اجتماعی و در نتیجه، آموختنی می دانند - کریمی، . - 214 :1390 از گروه اول فروید، واضع مکتب روانکاوی و لورنز جانورشناس مشهور سوئدی را می توان نام برد که هر دو به ذاتی بودن پرخاشگری در انسان اعتقاد دارند. هم فروید و هم لورنز، معتقدند که پرخاشگری به عنوان یک نیروی نهفته در انسان دارای حالت هیدرولیکی است یعنی به تدریج در شخص متراکم و فشرده می شود و نیازی به تخلیه پیدا می کند - کریمی، . - 214 :1390
در دیدگاه زیست شناختی و غریزی، پرخاشگری غریزی و فطری و یک ویژگی زیستی انسان است - کریمی، . - 225 : 1390 بر طبق اعتقادات نظریه پردازان انگیزشی، ناکامی یک علت اساسی پرخاشگری است که حالتی از انگیختگی یا سائق را در شخص به وجود می آورد که در حضور قرینه های مناسب ظاهر می شود - کریمی، . - 226 -227 :1390 اما گروه دوم که معتقد به منشأ اجتماعی داشتن پرخاشگری هستند، آن را غریزی و ذاتی نمی دانند به همین دلیل از لحاظ اجتماعی هم قابل آموزش است و هم قابل کنترل - کریمی، . - 218 :1390 مجموعه آزمایشات آلبرت بندورا و همکارانش نشان داد که پرخاشگری کاملاً جنبه تقلیدی دارد. در این آزمایش کودکان، رفتار بزرگسال را سرمشق قرار داده و مشاهده ی رفتار پرخاشگرانه ی دیگری، محرکی برای آنها شد تا به رفتارهای پرخاشگرانه ی بدیع و جدید بپردازند - شکرکن، . - 300 :1385
فروید پرخاشگری را به عنوان یکی از سائقها می نگرد، در حالی که نظریه یادگیری اجتماعی آن را پاسخی آموخته شده می داند - براهنی ودیگران،. - 744 :1392 عده ای از صاحبنظران نیز به نقش بسیار مهم رسانه های گروهی در آموزش پرخاشگری اشاره می کنند - کریمی، . - 222 :1390 از طرف دیگر شیوه های فرزند پروری و تعاملات والدین با همدیگر و با کودک می تواند در کاهش یا افزایش پرخاشگری . همچنین گرایش کودکان به مصرف دخانیات مؤثر می باشد. تربیت نادرست والدین یکی از عوامل مؤثر در ایجاد پرخاشگری است. عدم ارائه محبت کافی، داشتن رابطه سرد، تبعیض میان کودکان، کتک زدن و بد رفتاری والدین با کودکان پرخاشگری و تمایل آنها به سمت دخانیات را تشدید می کند - فرجاد، . - 167- 168 :1391 در عین حال که پرخاشگری یک رفتار مطلوب در مسیر رشد طبیعی کودک است، ولی اگر تحت کنترل صحیح نباشد، میتواند به صورت هیجان از هم پاشیده ای در آید.
پرخاشگری بیش از حد طبیعی، نمایانگر آن است که کودک در یادگیری رفتار مطلوب در مواجه با محرک هایی که خشم او را بر می انگیزد، شکست خورده است. صاحبنظران معتقدند که پرخاشگری ممکن است یا از ناکامیهای بنیادی ناشی گردد، یا به علت وجود مدل های پرخاشگرانه در کودکان بوجود آید. هر اندازه والدین در خانه پرخاشگرانه تر عمل کنند، فرزندان آنان بیشتر پرخاشگر خواهند شد. همچنین قابل ذکر است که یکی از پیچیده ترین سبک های ارتباطی،سبک ارتباطی منفعل-پرخاشگرانه می باشد که به معنای این است که فرد پرخاشگری اش را با انجام ندادن یک کار بروز می دهد که در نوجوانان بسیار دیده می شود. تحقیقات نشان میدهد پرخاشگری در خانوادههای سختگیر که تنبیه بدنی را در تربیت کودک ضروری می دانند، بیشتر دیده می شود. اعتقاد بر این است که برخی از انواع پرخاشگری ها در خانههایی که اجازه ی هر نوع پرخاشگری داده می شود، و هرگز به طور سریع این رفتارها تنبیه نمیشوند،ریشه می دواند - نوابی نژاد، - . 78-79 :1389
مهارت ها , و سبک های ارتباطی، شیوه های ضروری برای یک زندگی سالم و سازنده است. این سبک ها مجموعه ای از توانایی هایی است که سبب سازگاری ما با دیگران و شکل گیری رفتارهای مثبت و مفید می شوند . این توانایی ها ما را قادر میسازد. نقش مناسب خود را در جامعه به خوبی ایفا نماییم، بی آنکه به خود یا دیگران آسیب برسانیم - . - فتحی، - 1393سبک های ارتباطی در زندگی انسان بسیار مهم است . هیچ یک از توانمندی های بالقو ه انسان، جز در سایه روابط بین فردی رشد نمی کند. فراگیری روابط بین فردی صحیح، اهمیت بسزایی در ایجاد سلامت روانی، رشد شخصیت، هویت یابی، افزایش بهره وری شغلی، افزایش سازگاری و خودشکوفایی دارد. افرادی که از سبک های ناپخته و غیرمنعطف و ضعیف تری برخوردارند کمتر از سوی اطرافیان خود پذیرفته می شوند و با مشکلات کوتاه مدت و بلندمدت زیادی روبه رو هستند .
پیامد چنین ارتباطی در بیشتر موارد تنهایی، مشکلات خانوادگی و تحصیلی، نداشتن صلاحیت و نارضایتی شغلی، فشار روانی بیماری جسمی و حتی مرگ خواهد بود. - . - فتحی، - 1393پژوهش ها نشان داده اند که بسیاری از کودکانی که در برقراری روابط اجتماعی مشکل دارند و یا گروه همسال آنان نمی پذیرد، در معرض ابتلا به انواع نابهنجاری های رفتاری، عاطفی و تحصیلی قرار دارند. نداشتن مهارت های ارتباطی برای نوجوانان با مجموعه ای از پیامدهای منفی همراه است که گستره وسیعی از رفتارهای اجتماعی، روان شناختی و تحصیلی را در برمی گیرد. این مهارت ها از چنان اهمیتی برخوردارند که نارسایی آنها با احساس تنهایی، اضطراب اجتماعی، افسردگی، عزت نفس پایین و عدم، موفقیت های شغلی و تحصیلی همراه است - عضنفری، همایی، - 1394
پلهام و بندر - 1984 - تخمین زده اند که بیش از 50 درصد ازکودکان مبتلا به تکانشگری ، دارای مشکلات قابل توجهی در برقراریروابط اجتماعی مناسب با کودکان دیگر می باشند. بنابراین، یکی ازعلل پرخاشگری کودکان تکانشگری ، کمبود مهارت های ارتباطی مناسب است که منجر به درگیری این کودکان درخانه و بروز مشکلات در برقراری ارتباط سازنده با همسالان می گردد که زمینه را برای بروز افت تحصیلی و اختلال های عاطفی فراهم می کند - گرینی، 1999 - ، همچنین، کودکان تکانشگر، دارای مشکلاتی در زمینه خودکنترلی و مهارتکانه ها هستند که در عملکرد روزمره آنها تأثیر منفی می گذارد - - عضنفری، همایی، - 1394خانواده نخستین نهادی است که در کسب آگاه یها، مهارت ها و شک لگیری شخصیت نوجوانان تاثیر می گذارد.
در این میان عوامل بسیاری می تواند بر رشد و پیشرفت او چه در کودکی و چه در سایر مراحل زندگی تاثیر بگذارند. از جمله می توان به این عوامل اشاره کرد؛ نوع ارتباط والدین با فرزندان، میزان تحصیلات والدین، تعداد فرزندان، شغل والدین و غیره. همکاران، - .1386استبرگ و هیج کول - - 2000 اعتقاد دارند که فشار روانی فرزندپروری نوعی از فشار روانی است که توسط والدین تجربه می شود و ناشی از مقتضیات فرزندپروری است - متول یپور و رشیدی، - 1388همچنین یکی از عواملی که ارتباط یکنواختی با بروز رفتارهای پرمخاطره دارد، استفاده از شیوه های ناکارآمد فرزندپروری توسط والدین است. نتایج نشان می دهد که میزان درگیری و آگاهی والدین از فعالیت های فرزندا نشان با رفتارهای پرمخاطره ارتباط دارد و این رابطه درباره پدر تا حدی بیش از مادر است.
افزون بر آن والدین نوجوانان دارای رفتارهای پرخطر به طور مشخص در تدابیر تربیتی خود هماهنگی کمتری دارند و بیش از والدین دیگر از تنبیه های خشن استفاده می کنند و نظارت کمتری بر فعالیت های فرزند خود دارند - لوبر؛ به نقل از علیزاده، - .1389هریس - - 2009 معتقد است که رفتارهای فرزندپروری نامناسب، نگرش های منفی والدین نسبت به ناتوانی فرزندشان، سازگاری ضعیف در مقابله با بحرا نها، فشار روانی غیرمنتظره و ناتوانی والدین در برقراری ارتباط از جمله مواردی است که در در کودک تاثیر می گذارد - کشاورزی ارشدی و تجلی، - 1384
