بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: بر اساس مدل مراحل تغییر رفتار، افراد در مراحل مختلف رفتار مصرف سیگار قرار میگیرند.هدف این مطالعه بررسی مصرف سیگار بر اساس مدلمراحل تغییر در بین دانشجویان پسر 6 دانشگاه کشور در سال تحصیلی 1388-89بود.
مواد و روشکار: در این مطالعه توصیفی578دانشجو به روش نمونهگیري در دسترس انتخاب شدند.ابزار گردآوري دادهها پرسشنامه فرم کوتاه سیگار کشیدن براساس سازه مدل مراحل تغییر بود. دادههاي جمع آوري شده وارد نرم افزار آماري SPSS-15 شده و از طریق آمار توصیفی(توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیار) و
آزمون χ2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتهها: میانگین سن افراد مورد بررسی23/3±2/3سال بود.سن شروع مصرف سیگار18/4±3/3سال و مدت زمان مصرف سیگار4/6±3/4سال با میانگین
9/1±7/4 نخ سیگار در روز بود. 268نفر(%(46/6 و 83 نفر (14/4%) به ترتیب اظهار داشتند که نصف و بیشتر از نصف دوستان آنها سیگاري میباشند. 321 نفر
(55/5%) در مرحله پیش تفکر، 109نفر (18/9%) در مرحله تفکر، 99 نفر (17/1%) در مرحله آمادگی، 27 نفر (4/7%) در مرحله عمل و 22 نفر (3/8%) در مرحله نگهداري بودند.
نتیجهگیري: حدود سه چهارم دانشجویان در مرحله پیش تفکر و تفکر قرار دارند و با توجه به شرایط سنی آنان و مضرات ثابت شـده سـیگار مـداخلات لازم جهـتترغیب آنان به ترك سیگار با استفاده از سازههاي مدل مراحل تغییر ضروري است. همچنین وجـود 17/8 درصـد افـراد واقـع در مرحلـه آمـادگی فرصـت مغتنمـی بـراي مداخلات آموزشی در بین آنان است. ]م ت ع پ ز،[13-17 :(1)14;1391
کلیدواژهها: مصرف سیگار، ترك سیگار، دانشجو
مقدمه
برآورد سازمان جهانی بهداشت این اسـت کـه در سـال 2030 تعـداد مـرگ آمادگی، عمل و نگهداري. در ارتباط با رفتار سیگار کشیدن 5 مرحله فوق به
ناشی از مصرف سیگار به فراتر از ده میلیون نفر میرسد و بهدلیل اینکه نیمی شرح زیر است: در مرحله پیش تفکر افراد سیگار کشیدن را ادامه مـیدهنـد و
از این موارد مرگ در افـراد میـانسـال و مولـد جامعـه روي مـیدهـد، باعـث قصد ترك سیگار ظرف 6 ماه آینده را ندارند. در مرحله تفکـر افـراد سـیگار
کاهش20 الی 25 سال از عمر افراد 35-61 ساله جامعه میشود.2،1 در این بین میکشند اما ترك سیگار ظرف 6 ماه آینده را مدنظر قرار میدهند. در مرحله
ترك سیگار میتواند باعث پیشـگیري از مـرگ میلیـونهـا مـرگ زودرس و آمادگی هم افراد سیگار کشیدن را ادامه میدهند اما براي ترك سیگار ظرف
کمک به حفظ میلیونها سال زندگی شود.4،3 ولـی میـزان موفقیـت در تـرك یک ماه آینده برنامهریزي میکنند. مرحله عمل که افراد سیگار را عملاً ترك
سیگار زیاد نیست5 مثلاً در مطالعه انجـام شـده در کشـورمان تنهـا 2/7 درصـد کرده اما کمتر از 6 ماه است که این کار را انجام میدهند و مرحله نگهـداري
توانسته بودند سیگار کشیدن را ترك کنند.3 که در این مرحله افراد سیگار کشیدن را بهمدت بیش از 6 ماه است که تـرك
محققان براي بررسی و فهم رفتار سیگار کشیدن از تئوريهاي مختلف علوم کردهاند.8 یکی از مفروضات اساسی این مـدل ایـن اسـت کـه در هـر یـک از
رفتاري استفاده کردهاند یکی از این تئوريها و نظریهها نظریه فراتئوري است مراحل فوق احتمال لغزش و خطا و عود و در نتیجـه برگشـت بـه رفتـار قبلـی
که بر اساس آن میتوان به این فهم رسید که افراد چه زمانی براي تغییر آماده وجود دارد.Lafferty9 در مطالعـه خـود نشـان داد کـه اکثریـت افـراد مـورد
هستند (مراحل تغییـر)، و چگونـه مزایـا و معایـب سـیگار کشـدن را سـبک و بررسی در مرحله فعال سیگار کشـیدن (پـیش تفکـر، تفکـر و آمـادگی) قـرار
سنگین کرده ( تعادل تصمیمگیري) و چگونه بر اساس باورها و خودکارآمـد دارند.10 نتایج مطالعه طوافیـان و همکـاران بـر روي افـراد بزرگسـال سـیگاري
پنداري خویش جهت غلبه بر موقعیتهاي وسوسهانگیز مصرف سـیگار اقـدام شهر بندرعباس نشان داد که 50/1 درصد افـراد در مرحلـه پـیش تفکـر، 46/2
به ترك سیگار میکنند (خودکارآمدي درك شده).6،7 بر اسـاس ایـن نظریـه درصد در مرحله تفکر و 2/8 درصد در مرحله آمادگی قرار دارند.11 بـر طبـق
سازه مراحل تغییر شامل 5 مرحلـه اسـت کـه عبارتنـد از: پـیش تفکـر، تفکـر، بررسیهاي ما مطالعهاي در مورد وضعیت رفتار مصرف سیگار در دانشجویان
بر اساس این مدل در کشورمان صورت نگرفتـه اسـت. ایـن مطالعـه بـا هـدف تعیین مراحـل تغییـر رفتـار سـیگار کشـیدن در بـین دانشـجویان پسـر صـورت گرفت.
روشکار
در این مطالعه توصیفی- تحلیلی 578 دانشجوي پسر سـیگاري دانشـگاههـاي علوم پزشکی اصفهان و دانشگاه اصفهان، دانشگاههاي علوم پزشکی تهـران و دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی جندي شـاپور و دانشـگاه آزاد اسـلامی واحد خمین در سـال تحصـیلی 1388-89 مـورد بررسـی قـرار گرفتنـد. روش نمونــهگیــري افــراد در دســترس بــود. معیــار ورود نمونــههــا دانشــجویان پســر دانشگاههاي فوق بودند که در زمان بررسی سیگاري بوده یعنی حـداقل یـک نخ سیگار در هر روز مصـرف مـیکردنـد و یـا قـبلاً همـین مقـدار را مصـرف مــیکــردهانــد.12 بــه دلیــل دشــواري دسترســی بــه دانشــجویان مونــث احتمــالاً سیگاري، این گروه از مطالعه خارج شدند.
ابزار گردآوري دادهها پرسشنامه فرم کوتاه سیگار کشیدن بـر اسـاس سـازه-
هـــاي مـــدل مراحـــل تغییـــر بـــود کـــه توســـط Velicer و همکـــاران12 و Diclemente و همکاران13 مـورد تـدوین و اسـتفاده واقـع شـده اسـت. ایـن پرسشنامه ابتدا به فارسی برگردانده شد و جهـت تعیـین روایـی محتـواي آن و این که آیا مفاهیم موجود در پرسشنامه اصلی دقیقاً به فارسی برگردانـده شـده است یا خیر از نظرات 4 متخصص آمـوزش بهداشـت اسـتفاده شـد و پـس از اعمال نظرات آنان پرسشنامه نهایی تدوین شد. سپس مجدداً توسـط دو تـن از اساتید زبان انگلیسی به انگلیسی ترجمه شد و با نسخه اصلی آن مورد مقایسـه قرار گرفت که داراي مفاهیم یکسانی بود.
پایایی پرسشنامه از طریق آزمون مجدد مورد تایید قرار گرفت بدین نحو کـه مطالعه فاز پایلوت پرسشنامه در فاصله زمانی دو هفته در اختیار یک گروه 25
نفري از دانشجویان سیگاري قرار داده شد. بهدلیل تشابه نتایج در دو مرحلـه و یکسان بودن افراد مورد بررسی در هر کدام از مراحل تغیییر پایـایی آن تاییـد شد. دانشجویان مورد بررسی بهصورت مشاهده عینی مصـرف سـیگار توسـط پرسشگران و یا پرسش در مورد مصـرف فعلـی و قبلـی سـیگار و بـا رضـایت شفاهی وارد مطالعه شدند.
