بخشی از مقاله
تاثیر شیشه های رنگی در ایجاد فضای معماری نمونه ی موردی:مسجد نصیرالملک شیراز
چکیده
نور جوهر وجود هستی است و پنجره روزنی است به سوی معنویت و ارسی پنجره ای است رو به نور و حکمت و معرفت؛ پنجره ای که به نور ماهیت و هویت خاص میبخشد و مایهی امنیت و خیال و تجلی زیباییهااست.هدف از این پژوهش ارتباط شیشههای رنگی و تاثیر آن در فضاهای معماری و یافتن پاسخ به این سوال است که آیا ارتباطی بین شیشههای رنگی و فضای معماری وجود دارد و آیااین شیشههای رنگین بهوجود آورندهی فضای معماری هستند؟ به نظر می رسد این شیشه ها فضایی متفاوت همراه باامنیت و خیال را برای ما ایجاد می کنند و نهایتا جلوهی این نورهای رنگین در فضای مسجد امنیت و آسایش و رسیدن به تعالی را متجلی می سازد.این پژوهش از نوع بنیادی می باشد و برآمده از اطلاعات و مطالعات میدانی ؛مقالات؛کتاب ها و با روش استدلال منطقی پژوهش شده است. در نتیجه نهایی باید گفت این شیشه های رنگین و نورهای رنگی حاصل از آن در افزایش معنویت فضا تاثیر بسزایی دارد.
کلید واژه ها: نور، ارسی، تعالی، معنویت
مقدمه
نور جلوهای ا ست از وجود خدا؛ جلوهای از تعالی؛معنویت و کمال.هر زیبایی که چ شم را مینوازد از پرتو و رو شنایی ا ست؛ تاریکی پیام آور جهل و پلیدیهاست.
رنگ جلوهای از نور و معنویت است و هویت آن را متجلی می سازد و پنجره دریچهای است به سوی معنویت؛ معنویتی که می تواند جلوهگاه شکوه زیباییهای جهان پیرامونمان باشد. قابی که چنین دریچهی با شکوهی را برای ما به تصویر میکشد؛ میتواند در ذهن و نوع برداشتمان تاثیر بسزایی داشته باشد. از این رو هنرمندان خوش فکر سرزمینمان در طول تاریخ سعی بر آن داشتهاند که چنین قابی را هرچه زیباتر به دیدگان بینندهی آن القا نمایند. شاید وجود ارسیهای ظریف و رنگارنگ بخشی از تلاش هنرمندان و صنعتگران این مرز و بوم برای چشمنوازتر ساختن این صحنه های تاثیرگذار بوده باشد ولی هر چه که هست وجود این آثار زیباو با ظرافت میراثی است گرانبها برای نسل امروز ما که به قرن ها شکوه و فرهنگ خود می بالند.
هدف از این تحقیق نشان دادن تاثیر و جلوهی هنر ساخت شیشههای رنگی در فضای معماری؛ و تاثیر آن در شکل گیری روح معنویت و کمال در فضای مسجد و دست یافتن به پاسخی به این سوال کهآیاارتباطی بین شی شه های رنگین ارسی و ایجاد فضای معماری وجود دارد یا نه. در این را ستا با مطالعات به عمل آمده،اینگونه به نظر می ر سد که رنگ ها هر یک جلوهگر مفهوم خاص بر ف ضاه ستند و شکل گیری یک فضای متفاوت و معمارگونه را معنا می بخشند.
نورگیرهای متداول در ایران
»عناصر نورگیری در معماری سنتی از دو جهت مورد مطالعه قرار می گیرند: گروهاول کنترل کنندههای نور مثل انواع سایهبان و دسته دوم نورگیرها)«نعمت گرگانی،.(3:1375 نورگیر ها علاوهبراینکه به عنوان المان هایی برای تامین برخی نیاز ها در بنا ها مورد توجه قرار دا شت؛همانند ب سیاری از عنا صر ساختمانی، علاوه بر دارا بودن نقش عملکردی، در تزیین نمای بنا مورد ا ستفاده قرار میگرفت. » شکل و ســـایر خصـــوصـــیات کالبدی پنجرهها به عوامل و پدیدههای گوناگونی از جمله اقلیم، منظر، جنس، مصـــالح و نوع ســـازه بســـتگی داشت.)«تهرانی،(3:1386
از کارکردهای ا سا سی نورگیرها تامین نور و رو شنایی ف ضاهای داخلی میبا شد و درواقع ف ضاها وکارکرد آنها بر ا ساس این نورگیرها تعریف می شـــده اســـت. در این قســـمت به بررســـی نمونههای متداول نورگیرها، ماهیت، محل قرارگیری و علل شـــکلگیری آنها میپردازیم.(جدول(1
ارسی
» ارسی در یا پنجره کشویی بالارویی است که به طور عمودی بالا و پایین برده می شود و عموما درگاه آن رو به صحن(حیاط) دارد. بدنهی ارسی با چوب و به شیوه ی منبت کاری و مشبک(گره چینی) و نقش های متنوع هندسی و گیاهی ساخته می شود وسپس درون شبکه های چوبی شیشههای رنگی کار گذاشته میشود.)«شفیع پور،(1:1385
ارسی ها عموما مستطیل شکل هستند و بخش فوقانی تا زیر سقف شکل هلالی دارد که با شیشههای رنگی مزین می شود. »این نوع در و پنجره ها برای تنظیم و ملایم کردن نور در خانههای آفتاب گیر مناطق گرمسیری کاربرد وسیعی داشته و بسیار مناسب بوده است.)«شفیع پور،(1:1385از عجایب هنر ارسیسازی استفادهی بسیار کم از میخ و چسب بوده است و درواقع » به جای میخ با مته محل مورد نظر را سوراخ می کردند و چوب محکم و تراشیده شده ای را در آن جای می دادند و سروته اضافه این میخ چوبی را اره نموده با رنده صاف میکردند به طوری که آخر کار تصور میشد در و پنجره را از چوب یکپارچه ساختهاند.)«امرایی،(37:1388
تعریف های متعددی از ارسی در کتب مختلف دیده می شود که در این قسمت به بیان چند نمونه از آن ها می پردازیم:
نمونهای از طرحهای ارسیها
»پنجره های ارسی اصیل و سنتی به صورت یک لنگه، دو لنگه، سه لنگه، چهار لنگه؛ پنج و هفت لنگه و حتی در بعضی موارد نه لنگه می باشد که هر کدام بسته به بنای محل استفاده فرق دارد.)«امرایی،(41:1388
طراحی ارسیها
با وجود اختلاف عرض اتاق ها ، عرض ارسی ها یکسان بوده و این امر موجب استفاده از طرح های یکسان در ارسی ها میشد که بسته به نوع ارسی ها طرح ها متفاوت بودند .
کارکرد سطح مشبک ارسی ها
تامین نور فضای داخلی و کاهش شدت تابش نور آفتاب و گرما
از عوامل موثری که در ســاخت بناها مورد توجه قرار می گیرد؛ نظم فضــاها بر اســاس نور و تاریکی اســت. نور عاملی فعال در معرفی فضاهای م عماری و اولین شرط برای ادراک هرنوع فضاست. »نور جدا از نقشی که در جهت روشنایی بخشیدن به ساختمان بر عهده دارد، در ارتباط با تزیینات معماری اسلامی نیز حایز اهمیت است.)«نعمت گرگانی،(1:1375
شبکههای چوبی ا ستفاده شده در ار سی ها علاوه بر اینکه وجوه تزیینی دارند طوری ساخته شدهاند که سطوح بی شتری را در جهت نورگیری مطلوب فراهم می کنند و همچنین در تعدیل نور ر سیده به ف ضاها نیز نقش ا سا سی دارند؛ به این ترتیب که این پنجره ها باعث می شوند نور خورشید به اندازه ی کافی وارد اتاق شود نه کمتر و نه بیشتر.
کیفیت بخشی بصری با ایجاد زیبایی در نمای ساختمان
بینایی نقش اساسی در درک فضاهای معماری دارد.انسان از راه مشاهده میتواند فضاها و زیبایی آنها را درک کند. بنابراین ایجاد زیبایی در کیفیت بخشی بصری نقش اساسی ایفا میکند . پنجرههای استفاده شده در نمای ساختمان ها علاوه بر اینکه وظیفهی تامین نور و تهویه را بر عهده دارند، مانند بسیاری از عناصر معماری دوره های پیشین ، به عنوان یک المان تزیینی در بنا نیز ایفای نقش میکنند.
پنجره های ارسی با گره سازی های زیبا و شیشه های رنگین کههر کدام جلوهگر مفاهیمی خاص در معماری هستند، به صورت مهم ترین عامل در تزیین نماهای داخلی و خارجی بناها به کار می رفت و از اینرو شکل واندازه و سازماندهی رنگ ها در این پنجرهها با دقت و مهارت خاصی انجام می شد.
ایجاد ارتباط بصری به شکلهای مختلف با در معرض دید قرار دادن فضاهای بیرونی »زندگی در فضای ساخته شده ی بستهای که مسالهی نور و تهویهی آن به نحوی حل شده باشد اما؛ فاقد دید و منظر مناسب باشد؛
ناخوشایند بوده و زیستن در آن برای مدت طولانی مشکل آفرین خواهد بود. )«شفیع پور، (4:1385 از این روپیش بینی عنصری در بنا جهت برقراری ارتباط بصری بیرون و درون ساختمان، مسالهای حایز اهمیت است. پنجره های ارسی با سطوح وسیع، به عنوان پل ارتباط
