بخشی از مقاله
چکیده
ساخت شبکه جاده جنگلی، دسترسی به جنگل را به منظور استفاده از خدمات مختلف آن فراهم میکند. هدف از انجام این مطالعه، ارزیابی شبکه جاده جنگلی طراحی شده بود. این پژوهش در سری واستون از حوزه اداره کل منابع طبیعی ساری انجام یافت. ویژگیهای مربوط به جاده جنگلی ساخته شده با استفاده از فرمولهای موجود محاسبه شد، سپس مهمترین لایهها در طراحی شبکه جاده جنگلی شامل نقشههای شیب، خاک، زمینشناسی موجودی در هکتار سری، تهیه و طبقهبندی شدند. در پایان درصد شبکه جاده جنگلی ساخته شده و عبور یافته از نقاط مثبت، منفی و متوسط محاسبه شد.
نتایج این مطالعه نشان داد که شبکه جاده جنگلی ساخته شده در سری واستون به طور نسبی در شرایط خوبی میباشد. همچنین میتوان نتیجهگیری کرد که در طراحی شبکه جاده جنگلی نه تنها باید به مسئله حملونقل چوب توجه کرد بلکه این امر باید با توجه به مسائل محیطزیستی نیز انجام گیرد.
.1 مقدمه
از گذشتههای دور، همواره نقش و جایگاه جنگلها در حفظ آب، جلوگیری از ایجاد سیلاب و نیز کاهش فرسایش خاک مورد توجه جوامع مختلف بوده است. احداث جادههای جنگلی برای دسترسی به جنگل به منظور استفاده از خدمات مختلف آن، یک نیاز ملی است - روحانی و مقدمیراد، - 1390، همچنین از جمله مطرح ترین وسیله برای خروج چوب از جنگل می باشند چون ارتباط دائمی را در جنگل به وجود می آورد و در صورت عدم توسعه و گسترش آن ها حیات و توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه مختل خواهد شد. جاده های جنگلی برای فعالیت های مختلف از جمله مدیریت منابع چوبی، حفظ حیات وحش، تفریح و تفرج، مبارزه با آفات و بیماری ها و مقابله با آتش سوزی ضروری می باشند
عملیات جادهسازی یکی از فعالیتهای گسترده بشری است که در قرن اخیر به صورت فراوان اتفاق افتاده است Lugo - و Gucinski،. - 2000 ایجاد شبکه جاده جنگلی به عنوان یکی از اجزاء جداییناپذیر حوضههای مدیریتی جنگل Mccune - ، - 2010 و با اهداف مختلف در منطقه جنگلی کوهستانی از ارکان مدیریت علمی و بهینه عرصههای جنگلی و راهی به سوی توسعه پایدار تودههای جنگلی میباشد
شبکه جاده جنگلی از اصلیترین ارکان مدیریت جنگلها بوده و همواره مسائل فنی و اقتصادی آن مورد بحث و بررسی کارشناسان جنگل بوده است. جادههای جنگلی دروازههای ورود به جنگل به منظور هرگونه اقدامی می باشند و بدون وجود آن-ها، جنگلداری و مدیریت جنگل غیر قابل تصور است. در طراحی و برنامه ریزی شبکه جاده باید به این پرسشها پاسخ داده شود که چه نوع جادهای، به چه میزان، چه موقع و چگونه ساخته شود؟ وضعیت جاده از نظر ترافیک چگونه خواهد بود؟ کاربری آن در فصول مختلف سال چیست؟
برای دستیابی به بهرهبرداری اصولی و بهینه از جنگل، ایجاد شبکهای از جادههای جنگلی با تراکم کافی برای افتتاح جنگل و دسترسی به تمام نقاط و سطح آن لازم و ضروری است. جنگلها منفعتهای بسیاری از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی دارند که هر منفعت میتواند به عنوان یک کارکرد جنگل تشریح گردد. هرگونه طراحی و احداث راه جنگل به هر منظور که باشد - خواه بهرهبرداری از چوب یا ارتباط مناطق مسکونی و یا هر هدف دیگر - باید جامعنگر بوده و مبانی اقتصادی اجتماعی در طراحی راههای جنگلی مورد نظر قرار گیرد. با توجه به میران موفقیت و دستیابی به هدفهای اقتصادی در طراحی راه، باید به دست یافتن به هدفهای اقتصادی، اجتماعی، محیطزیستی و سایر هدفهای جنبی دیگر توجه شود و نیز جامع-نگری در طراحی راههای جنگلی در نظر گرفته شود
همچنین توسعهی پایدار و اجرای بهینهی طرح های جنگلداری مستلزم ایجاد شبکه هایی از جاده های اصلی و فرعی می باشد. از طرفی احداث جاده در یک منطقهی جنگلی در واقع یک دخالت عمده در طبیعت دست نخورده و ناشناختهی جنگل بوده و منجر به بهم زدن تعادل طبیعی میشود. به همین خاطر شناخت و آگاهی از ویژگیهای زمین شناسی، شیب منطقه و خاک منطقهای که جاده از آن عبور میکند از مهمترین عاملهای مؤثر در اتخاذ تصمیم های مناسب به منظور کاهش هزینههای سنگین ساخت جاده و گزینش شیوه-های اصولی در نگهداری و نیز بازسازی راههای جنگلی میباشد
مدیریت بهینه منطقهای وسیع همانند جنگل، نیازمند داشتن شبکه جاده جنگلی با پراکنش مناسب در سطح جنگل است. شبکه جاده جنگلی، امکان دسترسی به مناطق مختلف جنگل برای انجام فعالیتهای مدیریتی همانند حفاظت در مقابل آتشسوزی، حمله آفات و قاچاق چوب، نشانهگذاری، جنگلکاری و بهرهبرداری را فراهم میآورد . - Akay et al., 2008 - سرمایهگذاری وسیعی در زمینه طراحی و ساخت شبکه جاده جنگلی صورت میگیرد، از این رو یکی از مهمترین عاملهای هزینه در مدیریت جنگل به شمار میرود از طرفی جادهها پیشنیاز مدیریت، بهرهبرداری پایدار، حفاظت و حمایت اصولی جنگل هستند. با طراحی مناسب و منطبق بر اصول فنی شبکه جاده میتوان کارایی شبکه جاده را افزایش داد
بدراقی و همکاران - - 1387، در مطالعه خود در سری واستون مازندران به بررسی شبکه جاده موجود از نظر عبور از نقاط مثبت و منفی با استفاده از GIS پرداختند. نتایج حاصل از آن تحقیق نشان داد که 24/6 درصد جاده از نقاط مثبت، 50.2 درصد از نقاط بی اثر و 25.2 از طول جاده از نقاط منفی عبور کرده است. به طور کلی 74/8 درصد از طول مسیر از جاهایی که کمترین نقاط منفی را داشت عبور کرده است.
حسینی و همکاران - 1392 - به بررسی شبکه جاده جنگلی از نظر مشخصات فنی و عبور از نقاط مثبت و منفی با استفاده از GIS و با استفاده از نقشههای شیب، ظرفیت، زمین شناسی، خاک شناسی و تیپ درختان در جنگلهای سری 1 بخش 1 هفت خال - جنگلهای شرکت نکاچوب مازندران - پرداختند.
نتایج نشان داد که طول مسیر مورد مطالعه 17/9کیلومتر، تراکم طولی13/02متر در هکتار، فاصله چوبکشی 384/6 متر، مساحت حوزه چوبکشی - مساحت مفید - 748/12هکتار و درصد پوشش جاده موجود 54/4 درصد می باشد که با توجه به شیب منطقه، ظرفیت جنگل، ساختار خاک شناسی و زمین شناسی این موضوع منطقی است. هم چنین24/8درصد طول جاده از نقاط مثبت، 59/39درصد جاده از نقاط بی اثر و 15/81درصد نقاط از نقاط منفی عبور کرده است.بطور کلی 84/185 درصد از طول مسیر از جاهایی که کمترین نقاط منفی را داشت عبور کرده است. حسینی و سلیمانی - - 2006، عوامل موثر در مسیریابی جاده های جنگلی را بررسی و سپس آن ها را با هم تلفیق نموده و در مرحله بعد واحدهای همگن را جهت عبور مسیر جاده به دست آورده است.
دمیر - 2007 - ، اثرات روش مدیریت و معیارهای طراحی شبکه جاده های جنگلی را در مناطق روستایی و شهری ترکیه بررسی نموده است و در نهایت عنوان کرد که در طراحی شبکه جاده تمام پتانسیل های موجود از جمله محل های جنگل کاری، حفاظتی و مسائل زیست محیطی باید در نظر گرفته شود. گوموژ و همکاران - - 2007، در مطالعات خود در سری کاتوک در جنگلهای ترکیه با استفاده از 59/067 GISکیلومتر جاده طراحی کردند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که 90/3درصد از طول جاده از جاهایی که کمترین نقاط منفی را داشت عبور کرده است. هدف از انجام این مطالعه، ارزیابی شبکه جاده جنگلی طراحی شده در سری واستون و تعیین درصد عبور جاده از مناطق پایدار و با توان رویشگاهی بالا بوده است.
2. مواد و روشها
2.1. منطقه مورد مطالعه
سری واستون با مساحت 1470 هکتار، بین طول جغرافیایی 53 6 52 تا 53 10 55 و عرض جغرافیایی 2 18 36 تا 36 18 13 قرار دارد. این سری در حوزه آبخیز شماره 71 در حدود 18 کیلومتری جنوب شرقی مجتمع چوب و کاغذ مازندران و حدود 32 کیلومتری جنوب تا جنوب شرقی شهرستان ساری ، بین حدود ارتفاعی 300 تا 1010 متر واقع گردیده است. این سری از شمال به سری آقمشهد، از شرق به سری لارما، از غرب به سری لاجیم و از جنوب به سری ورکی منتهی میگردد
