بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تاثیر فرهنگ بر پذیرش فناوری اطلاعات انجام گرفت. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی - همبستگی میباشد. جامعه آماری کلیه کارکنان ادارات مرکزی مخابرات استانهای اصلی ایران میباشد. تعداد کارکنان این مراکز در سال 1394 برابر 4000 نفر گزارش گردید. حجم نمونه در سطح اطمینان %95 و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، 351 نفر برآورد گردید. جهت گردآوری داده از پرسشنامه استفاده شد. با توجه به پیشبینی افت پرسشنامههای برگشتی تعداد 400 پرسشنامه توزیع گردید. نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای متناسب انجام شد.
روایی محتوایی و صوری دو پرسشنامه از طریق مراجعه به کارشناسان مخابرات و متخصصین دانشگاهی مورد تایید قرار گرفت. پایایی پرسشنامهها به وسیله ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید. نتایج نشان داد فرهنگ بر قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات تاثیر دارد و در پیشبینی همزمان قصدرفتاری استفاده فناوری اطلاعات از طریق شاخصهای فرهنگی هافستد، شاخصهای فاصله قدرت و مقید بودن از مدل خارج شدند زیرا قادر به پیشبینی متغیر معیار یعنی پذیرش فناوری اطلاعات نبودند.
واژگان کلیدی: فرهنگ، فناوری اطلاعات، قصد رفتاری
مقدمه
در هزارهی سوم که تغییرات محیطی بسیار سریع بوده، سازمانها و میتوان گفت همهی انسانها برای بقا در این محیط جدید و پویا به پدیدهای به نام فناوری اطلاعات نیاز دارند که این پدیده خود روز به روز در حال تغییر و رشد میباشد. قدرت و قابلیتهای عملکردی فناوری اطلاعات با سرعت بالایی در حال رشد و توسعه است. فناوری اطلاعات به صورت کاربرد فناوری، برای فرایندهای کسب و کار و تمام فعالیتهای سازمان، جمعآوری دادهها و اخبار و تولید اطلاعات با ارزش برای استفاده ی مدیران تعریف شده است .
استفاده از فناوری اطلاعات علاوه بر اثر بر روی طبیعت و محیط کار، به عنوان مزیت رقابتی سازمانها قلمداد میشود. موجب توسعهی عملیات داخلی سازمانها وکاهش هزینههای داخلی و افزایش بهرهوری سازمان میشود. فناوری اطلاعات یکی از علمهای جدید و نو میباشد که توسعه و رشد آن بسیار سریع بوده اما مسألهی مهمتر استفاده از این فناوری میباشد. اهمیت پذیرش فناوری به عنوان پیشرو در استفاده از فناوری توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است.
پذیرش فناوری اطلاعات با استفاده از آن رابطهی مستقیم دارد به گونهای اگه اگر سطح پذیرش فناوری کم باشد استفاده از آن نیز کم خواهد بود و بواسطه پایین بودن استفاده از فناوری در عصر جدید و این محیط پویا باعث کاهش کارایی و بهرهوری سازمان میگردد در همین راستا باید عوامل تاثیرگذار بر پذیرش از فناوری اطلاعات شناسایی گردد تا استفاده از فناوری اطلاعات به درستی انجام و منافع حاصل از این استفاده افزایش یابد و نقشی که فناوری اطلاعات در توسعه و پیشرفت سازمان دارد، به خوبی انجام شده و سازمان ها بتوانند علاوه بر بقا، به رشد و پیشرفت خود ادامه دهند.قصد رفتاری مرحله قبل از استفاده آن میباشد و میتوان گفت قصد رفتاری افراد به استفاده از فناوری اطلاعات آنها منجر میشود.
از طرفی برای انجام هرگونه اقدامی در سازمان، توجه به فرهنگ امری ضروری است زیرا با اهرم فرهنگ به سادگی میتوانیم انجام تغییرات را تسهیل کنیم و به جهتگیریهای جدید در سازمان شکل دهیم، حتی در بعضی از تعاریف برای بیان تغییرات برنامهریزی شده به تغییر فرهنگ و رفتار سازمانی اشاره شده است. علاوه بر نقش فرهنگ در ایجاد تغییر، برای غلبه بر نگرانیها، اضطرابها و فشارهای شغلی و حرفهای در سازمان نیز میتوانیم به عامل فرهنگ تمسک جوئیم نتایج پژوهش سیلیک و بک نشان داد که فرهنگ سازمانی بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارنباطات یکپارچه تاثیرگذار میباشد.
نشان داد که فرهنگ تاثیر بسزایی در پذیرش و انتقال فناوری در سازمان و قصد رفتاری افراد جهت استفاده از فناوری جدید در کشور مالزی میگذارد. نتایج تحقیق باندوپادهی و باندوپادهی نشان از تاثیر فرهنگ بر قصد رفتاری کاربران و در نتیجه بر پذیرش فناوری اطلاعات دارد. باندوپادهی و فراسکاسترو پژوهشی را درباره تاثیر فرهنگ بر پذیرش فناوری اطلاعات در کشور هندوستان انجام دادند؛ نتایج پژوهش آنها نشان داد که نفوذ اجتماعی به همراه پیشبینی عملکرد و پیشبینی تلاش در نظریه ونکاتش تاثیر چشمگیری از متغیرهای فرهنگی میگیرند.
پژوهشی با عنوان »تفاوتهای فرهنگی و پذیرش فناوری اطلاعات« انجام داد؛ نتایج پژوهش وی نشان داد که تفاوتهای فرهنگی بر پذیرش فناوری اطلاعات تاثیر بسزایی میگذارد و با توجه به تفاوتهای فرهنگی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات متفاوت میباشد. با توجه به اینکه فناوری اطلاعات به عنوان یکی از پدیدههای جدید عصر حاضر، تبدیل به ضرورت زندگی بشر امروزی شده است، لازم است چالشهایی که بر سر راه پذیرش آن قرار دارد، مطالعه شود و البته این چالشها در فرهنگهای مختلف، میتواند متفاوت باشد چرا که فرهنگ یک عامل تعیین کننده و مهم در رفتار انسانها است و نمیتوان رفتار را جدای از فرهنگ تحلیل، تفسیر و درک نمود.
ایران کشوری با خرده فرهنگهای مختلف است که بر اساس تحقیقات انجام شده از جمله تحقیق های برخی از مفروضهها و ارزشهای این خرده فرهنگ ها با یکدیگر متفاوت هستند، بنابراین به نظر میرسد شاخصهای فرهنگی هافستد در این خرده فرهنگها متفاوت از یکدیگر باشند. از طرفی با توجه به اینکه یکی از متغیرهای تحقیق فناوری اطلاعات میباشد، جامعه آماری مورد تحقیق باید با فناوری اطلاعات مأنوس بوده و جزو ماهیت کار آنها باشد. به نظر محقق شرکت مخابرات ایران یک سازمان بسیار وسیع و گسترده است که در همه جغرافیای ایران حضور دارد. بنابراین هم کارکنان آن، از نظر فرهنگی متنوع میباشند.
هم ماهیت کار آنان با فناوری اطلاعات عجین میباشد. بر این اساس تاثیر فرهنگ بر قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات برای شرکت مخابرات ایران میتواند یک مسأله مهم باشد. با توجه به تبیین انجام شده، مسأله اصلی پژوهش حاضر، مطالعه تاثیر فرهنگ بر قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات در شرکت مخابرات ایران میباشد.
برای بررسی فرهنگ، از شاخصهای فرهنگی هافستد استفاده شد. بر این اساس این پژوهش به بررسی سوالهای زیر پرداخته است: -1 آیا فرهنگ بر قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات تاثیر دارد؟
-2 آیا شاخصهای فرهنگی هافستد - مردگرایی/زنگرایی، فردگرایی/گروهگرایی، ابهامگریزی، فاصله قدرت، بلندنگری و مقید بودن - بر قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات تاثیر دارد؟
تعریف فرهنگ
فرهنگ را میتوان به عنوان برنامهریزی ذهنی تعریف کرد. برنامهریزی از خانواده آغاز میشود و در همسایگی، در مدرسه، در گروههای جوانان، در محیط کار و در محیط زندگی ادامه مییابد این پژوهش بر اساس شاخصهای فرهنگی هافستد میباشد. هافستد بر روی ابعاد ارزشهای فرهنگی مطالعه و در طی مطالعات خود برای فرهنگ 6 بعد را مشخص نمود. مردگرایی/زنگرایی که بر اساس آن ارزشهای مردانه شامل ابراز وجود، عملکرد، قاطعیت، موفقیت و رقابت مورد تاکید هستند و در مقابل آن ارزشهای زنانه شامل کیفیت زندگی، حفظ روابط گرم و شخصی، خدمات، مراقبت و همبستگی میباشد؛ فردگرایی/گروهگرایی که تمرکز دارد بر اینکه که افراد یک کشور ترجیح میدهند به جای عضویت و بودن در جمع و گروه، به صورت فردی عمل نمایند یا دوست دارند گروهی عمل کنند و سود به گروه برسد.
ابهام گریزی که تاکید میکند که افراد جامعه موقعیتهای ساختاریافته و روشن را بر شرایط ساختار نیافته و مبهم ترجیح میدهند به صورتی که ابهامگریزی بالا، ساختاری از جامعه میباشد که قانونمند بوده و قوانین و کنترلهای زیادی را به منظور کاهش موارد مبهم و نامعین در بر دارد؛ فاصله قدرت که تاکید میکند بر روی درجهای از نابرابری قدرت و ثروت در میان افراد که مردم آن کشور آن را پذیرفتهاند و عادی میدانند؛ بلندنگری یا پویایی مکتب کنفوسیوس که همگی نسبت به اهداف آینده بلندمدت جهتگیری شده اند.
استقامت به خصوصی در رسیدن به این اهداف داشتهاند و تاکید بر زندگی شرافتمندانه با صرفه جویی و پشتکار به عنوان فضیلت اساسی است و جامعه مقید/ جامعه بدون قیود که از ادبیات خوشبختی نشات میگیرد و جوامع بدون قیود به جامعههایی گفته میشود که در آن ارضای نسبتاً آزاد خواستههای اساسی و طبیعی که مربوط به لذت بردن و سرگرم شدن میباشد، وجود دارد و جامعه مقید اینگونه بیان میشود که جامعه، ارضای نیازها را با هنجارهای سفت و سخت تنظیم و کنترل میکند.
تعریف قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات
فیشبین قصد یک فرد را دریافت و ادراکی که فرد از بُروز یک رفتار خاص دارد، بیان میکنند. به عبارت دیگر قصد فرد یک موقعیت ذهنی و احتمالی میباشد که بین فرد با عمل وی ارتباط برقرار میکند. در واقع میتوان گفت که قصدرفتاری میزان احتمال انجام رفتار توسط فرد میباشد و قصدرفتاری شدت اراده فرد را برای انجام دادن رفتار نشان میدهد. میتوان گفت قصدرفتاری پیش بینی کننده رفتار فرد میباشد و همیشه قبل از مرحله انجام رفتار وجود دارد. قصدرفتاری مرحله قبل از پذیرش و استفاده از فناوری میباشد که ارتباط مثبت و قوی با پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات دارد.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به علت مشاهده و توصیف یک موقعیت و یک رابطه، از نظر ماهیت توصیفی از نوع همبستگی میباشد . جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنان ادارات مرکزی مخابرات استانهای بزرگ کشور شامل استان خراسان رضوی از سمت شرق، استان مازندران از سمت شمال، استان آذربایجان شرقی از سمت غرب، استان خوزستان از سمت جنوب و استان اصفهان از مرکز و شرکت ارتباطات ثابت شهر تهران به عنوان پایتخت کشور که همه این ادارات زیرمجموعه شرکت مخابرات ایران میباشند، انتخاب شدند.
تعداد کارکنان این مراکز در سال 1394 برابر 4000 نفر گزارش گردید. حجم نمونه در سطح اطمینان %95 و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، 351 نفر برآورد گردید. با توجه به پراکندگی جغرافیایی و نظر متخصصین دانشگاهی تعداد نمونه برای این پژوهش برابر 400 نفر در نظر گرفته شد که برای هر منطقه به صورت تصادفی طبقه ای، متناسب با تعداد کارمندان هر منطقه و به نسبت جمعیت کل جامعه مشخص گردید که تعداد 352 پرسشنامه کامل و برگشت داده شد و تجزیه و تحلیل بر روی 352 پرسشنامه برگشت داده شده، انجام گردید.
اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش به واسطه دو روش کتابخانهای و میدانی جمعآوری گردید. برای مشخص کردن شاخصهای فرهنگی پرسشنامه تلفیقی از پرسشنامه فرهنگ مقیمی و محقق ساخته با اقتباس از هافستد استفاده شد. گویههای مربوط به قصد رفتاری استفاده فناوری اطلاعات اقتباس گردید. روایی محتوایی و صوری دو پرسشنامه از طریق مراجعه به کارشناسان مخابرات و متخصصین دانشگاهی مورد تایید قرار گرفت. محاسبه پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ انجام گرفت.
پایایی پرسشنامهها به ترتیب برای پرسشنامه فرهنگ 0/815، ابعاد فرهنگ شامل مردگرایی 0/893 ، گروهگرایی 0/782 ، ابهامگریزی 0/797، فاصله قدرت 0/823، بلندنگری 0/798، مقیدبودن 0/805 و پذیرش فناوری اطلاعات 0/796 محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار spss22 و آزمون رگرسیون ساده و چندگانه استفاده گردید.
