بخشی از مقاله
چکیده :
منابع انسانی در دنیای امروز، بهترین مزیت رقابتی هر سازمان تلقی می شود وانسان بیش از هر زمان دیگر، در نظریه سازمان اهمیت یافته است .نیروی انسانی به همان اندازه که می تواند سازمان ها را در رقابت یاری دهد، ممکن است مانعی جدی بر سر راه سازمان باشد . بروز رفتارهای غیر اخلاقی در سازمان ها از مهمترین معضلات عصر فعلی است و بر ضرورت توسعه اخلاق تاکید می نماید . هرچه رفتارهای غیر اخلاقی کارکنان بیشتر می شود می توان ادعا نمود که حاکمیت ارزشهای اخلاقی بر سازمان و رعایت آنها از سوی کارکنان تاثیر به سزائی بر موفقیت سازمان ها دارد و منجر به نهادینه سازی ارزش های اخلاقی در سازمان می شود . ارزش هائی که روابط اثر بخشی کارکنان و سازمان ها را تقویت می کند .
واژگان کلیدی : فضای اخلاقی سازمان ، رفتار سازمانی ، رفتار شهروندی سازمانی ،رفتارهای ضد شهروندی سازمانی ، فرهنگ سازمانی و... .
مقدمه :
اخلاق سازمانی و مسئولیت پذیری اجتماعی ، پدیده های جدیدی نیستند، موج اخیر ورشکستگی ورسوایی مالی شرکت ها و سازمان ها که در اثر رفتارهای غیر اخلاقی و ضد شهروندی کارکنان ایجادشده است ، توجه به نیاز سازمان ها به حکمرانی مناسب سازمانی، مسئولیت پذیری اجتماعی و اخلاق سازمانی را به اوج خود رسانده است .رفتارهای ضد شهروندی، که کارکردهای درون سازمانی را ایجاد میکنند .رفتارهای کینه توزانه، خودسرانه و همراه با لجبازی، به روابط مبتنی بر اعتماد کارکنان و مدیران صدمه وارد می کند . به علاوه، هنگامی که کار گروهی و همکاری، به عنوان عامل موفقیت بیشتر قلمداد می شود رفتارهای پرخاشگرانه، زیرساخت های اجتماعی را تهدید می کنند .عوامل سازمانی، زمینه ای و فردی، در بروز چنین رفتارهایی موثرند .فضای اخلاقی سازمان، یکی از مهم ترین عوامل سازمانی است که در بروز رفتارهای ضد شهروندی و شهروندی، در سازمان، موثرمی باشد. - واعظی ، رحمانی ،پاییز - 1391
بروز رفتارهایی به عنوان رفتارهای ضدشهروندی ، بر خلاف رفتارها ی شهروندی سازمانی که موجب ارتقاء عملکرد سازمان ، اثربخشی سازمان ، رضایت و وفاداری مشتری، سرمایه اجتماعی و نظایر آن می شوند می تواند مانع کارکرد سازمان شود و به کاهش درآمد و یا خدشه دار شدن اعتبار آن منجر شود و تبعاتی را نیز برای جامعه در پی داشته باشد . در بخش خصوصی،اخراج کارکنان و از دست دادن مشتریان و ورشکستگی بنگا ه های کم بنیه از جمله پیامدهای منفی اینگونه رفتارها تلقی می شود . اما بروز رفتارهای ضد شهروندی درسازمانها و نهادهای عمومی، با توجه به گستردگی و اهمیت آنها، ممکن است آن ها را بابحرانهای جدی تری مواجه سازد .
اشاعه رفتارهای ضدشهروندی در بین کارکنان سازمان هایی که باید مورد وثوق و اعتماد مردم باشند، اعتماد عمومی را خدشه دار و درکارکردهای عمومی این سازمانها اختلال ایجاد می کند لذا ضروریست، رفتارهای ضدشهروندی ریشه یابی شوند تا با کنترل عوامل موجد آنها و تقویت عوامل بروز رفتارهای شهروندی، کارایی و اثربخشی سازمان افزایش یابد . شناخت علل بروز رفتارهایی همچون سرقت از منابع سازمان ، تحمیل هزینه های شخصی و غیر مرتبط با کار،پرخاشگری نسبت به همکاران و مدیران ، به رسمیت نشناختن اختیار و اقتدار مدیران ،و سایر رفتارهایی که زیر پا گذاشتن مقررات سازمان ،منابع فیزیکی ، سرمایه انسانی و اعتبار سازمانها را خدشه دار می کنند، به مدیران کمک می کند تا حتی المقدور از آنان اجتناب نمایند - آرین قلی پور و دیگران ،زمستان - 1386
تعاریف :
رفتارهای ضد شهروندی سازمانی :
رفتارهای نادرستی را که نتایج کاری را کاهش می دهند، رفتار ضد شهروندی می نامند - بال و دیگران ، - 1994 واژه هایی چون رفتار ضد اجتماعی ، پرخاشگری، رفتار غیر مولد ، بزهکاری ، انتقام گیری ، کینه توزی و انحراف ، برای توصیف رفتارهای ضد شهروندی بکار گرفته می شوند . - قلی پور و همکاران ، - 1386 رفتار ضد شهروندی نقطه مقابل رفتار شهروندی است؛ مثلا اگرکارمندی، ساعت های بیشتری در سازمان کار کند، رفتار شهروندی است ولی اگر زمان کمتری را در سازمان صرف کند نمی توان گفت که مرتکب رفتارضد شهروندی شده است .بنابراین، فقدان رفتار شهروندی به معنی وجود رفتار ضد شهروندی نیست - حلینک و آهرن ، - 2006 می توان گفت هنگامی که رفتار ضد شهروندی، افزایش می یابد اثربخشی سازمان کاهش می یابد. - مورفی ، 1993 -
ابعاد رفتار ضد شهروندی سازمانی :
یکی از کامل ترین مفهوم سازی ها از رفتارهای ضد شهروندی، توسط جلینک وآهرن - - 2006 و با اقتباس از نیومن و بارون - 1998 - و اسکارلیکی و فولگو - 1997 - ارائه شده است .این مفهوم که به مثابه ابعاد رفتارهای ضد شهروندی است شامل مفاهیمی نظیرلجبازی و خودسری ، مقاومت در برابر اقتدار، اجتناب از کار، کینه توزی، و پرخاشگری است. - واعظی ، رحمانی ، . - 1391
لجبازی و خودسری :
منظور از این نوع رفتار ضد شهروندی، هر رفتار آشکار کارمند است که به طورمستقیم، مغایر سیاست ها و انتظارات سازمان باشد . چنین رفتاری، به شکلی مداوم و در معرض عموم،مدعیانه و دشمنانه ابراز می شود؛ برای مثال در یک سازمان تجاری، فروشندگان لجباز تلاش می کنند تا به صورتی آشکار، توجه دیگران را به نا خرسندی خود جلب کرده، و بر عدم موافقت خود با سازمان، اعضا و سیاست های آن تاکید کنند .رفتارهایی مانند انکار آشکار مقررات و روش های فروش شرکت، اجتناب از به اشتراک گذاشتن اطلاعات مربوط به مشتری با سازمان و مدیریت فروش و اعلام آشکار عدم موافقت خود با سازمان فروش، نمونه هایی از این نوع رفتارها هستند. - واعظی ، رحمانی ، - 1391 مقاومت در برابر اقتدار :
بر خلاف لجبازی و خودسری که مستقیم و آشکار ابراز می شود، این بعد از رفتار ضد شهروندی به طور کلی درونی تر و بدون اعتراض علنی، انجام می شود .افرادی که در برابر اقتدارسازمان و مدیریت آن مقاومت نشان می دهند به مثابه یک نیروی مخالف و با عقیده ای متفاوت، تلقی شده، اغلب به صورت آتش زیر خاکستر هستند .رفتار هایی مانند جبهه گیری عمومی در برابر سازمان وعدم رعایت حریم خصوصی، کوشش های یک سویه برای به دست گرفتن امور مربوط به گروه و دور زدن و یا کنار گذاشتن مدیران، نمونه هایی از این نوع رفتارها هستند. - واعظی ، رحمانی ، - 1391 طفره رفتن ازکار :
