بخشی از مقاله
چکیده:
بینایی که مهم ترین حس انتقالی در میان دیگر حواس انسان می باشد در منتقل کردن احساسات مختلف و ادراکات گوناگون به مغز انسان نقش بسزایی دارد . در این نقل و انتقال عناصر و عوامل بسیاری از جمله محیط و فضاهای پیرامون انسان و به ویژه نقش" نور "از اهمیت خاص برخوردار است . هدف از این تحقیق، اهمیت و تأثیر نور در فضاهای داخلی با توجه به تأثیر پذیری جسم و روان انسان از" نور "می باشد .همانگونه که اصل آفرینش و بقا و حیات موجودات بر پایه و اساس و پدیده نورخواست ادامه می یابد، باید به این مهم که یکی از عوامل حیاتی جهت حفظ سلامت جسم و تعادل روان و نیز ارتقاء کیفیت زندگی و در نتیجه حفظ و رعایت شئونات اخلاقی است، بیشتر پرداخته شود.در این مقاله کهصرفاً به نورهای مرعی پرداخته سعی بر آن است که اهمیت" نور "در معماری ایرانی و بهره برداری از نور در طراحی ها و ایجاد فضاهای مطلوب و مناسب و همچنین ارتباط محیط و فضاهای پیرامونی باسلامت تن و روان، رشد و شکوفایی هوش هیجانی و رعایت اصول اخلاقی با توجه به اهمیت فوق العاده و تأثیر پذیری انسان از محیط، جهت ارتقاء کیفیت زندگی بررسی گردد.
واژه های کلیدی :معماری و فضاهای داخلی، هوش هیجانی، نور، سلامت روان،کیفیت زندگی
مقدمه:
انسان که خود آفریده نور است، بقا و سلامت جسمی و روان ی و اخلاقی اش نیز در گرو نور می باشد .هدف از این تحقیق تأکید بر ارتباط حفظ تعادل روانی، اخلاقی و سلامت جسمانی و رشد و شکوفایی و خلاقیت و کیفیت زندگی انسان به سبب تأثیرپذیریهای محیطی و نیز نور می باشد" .االله نور السموات و الارض "به نظر می رسد که اصل و مبدأ هستی و پیدایش کائنات بر پایه و اساس نور است. در ادبیات جهان، داستانها و تعاریف و تعابیر استعاره ای، همیشه گرمی با روشنی و نور، و سردی با تاریکی و سیاهی همراه بوده است. این مبحثصرفاً به نورهای مرعی پرداخته و به مباحث دیگر از قبیل:نورهای نامرعی مانند پرتوهای فرابنفش و غیره که چشم انسان قادر به دیدن آنها نیست، نمی پردازد - 1 - روشن است که هستی و بقاء بشریت و همچنین یادگیری، پیشرفت و ارتقاء مداوم کیفیتزندگیِ اکثر انسا نها در گرو نگاه کردن و دیدن است و لازمه دیدن، همانا نور می باشدقطعاً. اگر نور نبود هستی هم به وجود نمی آمد و پدیده نورخواست بود که توفیق حیات در روی زمین را به انسان داد .
در ارتباط با این موضوع ، هدف مقاله حاضر با توجه به گستردگی طیف استفاده نور در زندگی روزمره و صنعت، پزشکی و غیره، بیشتر کمک به شناخت تأثیر کیفی نور مناسب بر حفظ تعادل جسمی - روانی و اخلاقی با توجه به اثر محیط بر رشد و شکوفایی انسان می باشد که در نهایت به ارتقاء کیفیت زندگی او نیز می انجامد .این مقاله به مباحث نور و بینایی، نور و معانی نمادین، نور و تأثیرگذاری های غیرمستقیم، نور و درمان افسردگی ها، معماری و ارتباط آن با شاخص های ویژه اخلاقی، تأثیرپذیری های محیطی و ارتباط آن با شکوفایی هوش هیجانی و رشد ممتاز اخلاقی و سپس به نتیج هگیری می پردازد.
پیشینه مطالعات
نور و بینایی
نور، سفیدی و روشنایی و تداعی هرچه آرام بخش و نیکوست را با خود به همراه می آورد .همیشه در فیلم ها و داستا ن ها، آدم های خوب با لباس های سفید و روشن ظاهر می شوند و کلاه های سفید بر سر می نهند که البته چشم ها توسط نور و دیدن در انتقال این احساس، نقش اساسی را عهده دار می باشد .می دانیم که انسان بیشترین اطلاعات خود را از طریق چشم ها به مغز میبرد .متخصصان مغز و اعصاب، ثابت کرده اند که اطلاعات کسب شده از راه بینایی دهها بار بیشتر از اطلاعاتی هستند که از طریق شنوایی به ما می رسند و این بدان دلیل است که بایت های واحد اطلاعات موجهایِ نورانی بارها بیشتر از مو ج های صوتی است .
اگر دقت کرده باشیم هنگامی که فقط با چشم هایمان و بدون تکلم مطلبی را می خوانیم بسیار سریع تر از آنکه با صدای بلند آن مطلب را بخوانیم، خواندن را به پایان می بریم - - 1 بینایی مهم ترین حس انتقالی در میان پنج حواس دیگر انسان است، ولی در ادراک زیباشناختی و برداشت احساس خوب که توسط بینایی به مغز منتقل می شود و چشم تصاویر را می گیرد و ادراکات بوسیله نور در سیستم عصبی مغز انجام می گیرد، عوامل و عناصر دیگری نیز تأثیرگذار هستند .در این میان نقش" نور "که تمام خلقت و معجره هستی بر آن استوار است از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار می باشد .در تفکر و ذهن انسان همیشه روزهای آفتابی و روشن با عشق و شادی و نوعیدلگرمیِ خاص وهیجانِ توأم با امید همراه است .دیدن نور خورشید، در تصویر ذهنی انسان یادآور خاطراتی از این دست می باشد و نوعی تحرک و انرژی مثبت بوجود می آورد و در مقابل آن همیشه روزهای ابری و تاریک وبعضاً بارانی با یک نوع احساس گرفتگی، تنهایی، نگرانی، افسردگی و ب یانگیز گی همراه است - 1 -
نور و معانی نمادین
نور در بیشتر فرهنگ ها نماد تعالی، اوج گرفتن، به کمال رسیدن، رویش و اعتماد به نفس و بسیاری خصوصیات عالی دیگر می باشد .چنانچه در آثار نقاشان معروف دوران های متفاوت تاریخ هنر هاله نور در اطراف سر شمایل قدسیان را می بینیم که نمادی از تعالی، و غایترسیدنِ به کمال و تفکر و اندیشه خاص آن بزرگان است - 8 - . به طور کلی در بیشترین آثار ادبی دنیا - اشعار و داستان ها - ناکامی ها و سختی ها را به شب تاریک و تمام امیدها و نویدها را به سپیده دم صبح تشبیه کرده اند" . پایان شب سیه سفید است "و یا صبح و طلوع آفتاب که نشانه دولت و کامیابی است
باش تا صبح دولتت بدمدکاین هنوز از نتایج سحر است"
نور و تأثیرگذار یهای غیر مستقیم
نویسندگان و فیلم سازان از این ادراکات و احساسات و برداشتهای طبیعی و عکس العمل های بالقوه انسان، بیشترین بهره را می برند تا بتوانند توسط همین عوامل وعناصرِ جانبی کهبعضاً نیز بیشترین سهم را در انتقال پیام ها دارند مخاطب خود را تحت تأثیر قرار داده و او را به حال و هوای داستان و یا فیلم بکشانندمثلاً. زمانیکه از هوای ابری، سایه و روشن و بدون نور کافی،تاریکی، رعد و برق در صحنه های داخل و یا فضاهای بیرونی استفاده می کنند، در واقع شرایط را برای نشان دادن جنایت، سرقت یا یک عمل غیراخلاقی طراحی و برنامه ریزی کرد ه اند - - 1 یکی از عوامل بسیار مهمی که سبب می شود انسان با قرار گرفتن در برخی از فضاها و مکانها احساس شادی و شعف کند وبیشترین لذت را از بودن و ماندن در آن محیط ببرد و یا بالعکس در فضاها و مکانهایی غمگین، دل مرده، افسرده و بی قرار شود با اصل مهم نور و نورپردازی ارتباط دارد.
متن کوتاه زیر دعای فرعون در سیزده قرن پیش از میلاد - 1300 BC - بوده است: چه زیباست منظره طلوع خورشید در افق آسمان، ای خورشید زنده که سرچشمه حیاتی.و با برخاستن از افق شرق، به همه چیز زیبایی می بخشی.همچنین زرتشت در شش قرن پیش از میلاد - - BC 600 دینی را برپایه نور و تاریکی بنیاد نهاد . او جهان را به دو بخش روشنایی و تاریکی، درستی و نادرستی، نیکی و بدی تقسیم کرد و در بخش روشنایی که اهورامزداست پاک دامنی، زیبایی و نیکی در بخش تاریکی که اهریمن است کژخوئی، زشتی و پلیدی را قرارداد - - 1اما مسلم است که قرن ها پیش از فرعون و زرتشت و دور زمانی پیش از تولد نخستین انسان، پدیده" نور"، هستی را آفرید - - 1
