بخشی از مقاله
چکیده
پدیده جزیره حرارت شهری منجر به تغییرات اقلیمی درون شهرها شده و موجب افزایش دمای شهر نسبت به محیط پیرامونی آن میگردد. دلیل این امر را باید در تغییر بافت طبیعی منطقه، افزایش سطوح جاذب حرارت در درون شهرها و همچنین تغییرات ناشی از ساختن ساختمانهای بلند و تغییر در کارکرد و نقش باد، تغییر در میزان فضای سبز و کاهش رطوبت و تبخیر در محیط شهری دانست.
در سالهای اخیر به عنوان راه حلی برای کاهش جزیره حرارت شهری، راهکارهایی برای توسعه فضای سبز شهری از طریق کاربرد آنها بر روی سطوح عمودی در قالب بامهای سبز، جدارههای سبز و جدارههای زنده ارایه شده و هدف از کاربرد آنها افزایش سطوح جذب و بازتابش انرژی در درون شهر و همچنین افزایش رطوبت تبخیری به منظور کنترل اثر جزیره حرارت شهری و همچنین تاثیرات مثبت بر روی تنظیم شرایط آسایش درون ساختمانی با هدف کاهش مصرف انرژی و در نتیجه همه این موراد، دستیابی به توسعه پایداری شهری در بعد زیست محیطی است. از اینرو در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با اتکا به یافته هی پژوهشگران پیشین محققان در صدد بر آمده اند تا هم تاثیر این پدیده را بر روی کاهش جزیره حرات شهری مورد ارز شیابی قرار داده و هم تاثیرات آن را بر روی تنظیم شرایط محیطی درون ساختمان مورد توجه قرار دهند.
نتایج پژوهش اخیر ن شان میدهد که کاربرد بام های سبز و جداره های سبز تاثیر ب سیار زیادی بر جذب انرژی خور شیدی و همچنین افزایش رطوبت تبخیری در محیط شهری دا شته و تا حد زیادی بر روی کاهش جزیره حرارت شهری موثر ا ست و در این میان جداره های زنده نقش موثرتری را ایفا میکنند. همچنین با بررسی تاثیرات اقلیمی درون ساختمانی در اقلیمهای گوناگونی که پژوهشی صورت گرفته شدها ست، نتیجه کاربرد این جداره ها بر روی تغییر شرایط محیطی درون ساختمان که منجر به کاهش مصرف انرژی میگردد نیز به عنوان راه حلیهایی برای توسعه پایداری شهری ارایه شده است.
-1 مقدمه
تغییرات اقلیمی جهانی در نتیجه پیامدهای گرمایش زمین در حال حاضر است، اما در کنار این پدیده و مجزا از آن، درجه حرارت بعضی شهرها یا مناطق شهری به واسطه کاهش محیط طبیعی در درون محیط شهری و افزایش سطوح جاذب حرارت در مقایسه با محدوده روستایی اطراف یا حومه شهر به طور قابل ملاحظهای افزایش یافته و این پدیده که از آن به عنوان جزیره گرمایی شهری - Urban heat island - یاد میشود، موجب شکل گرفتن یک محدوده گرمایی ساکن در محیط شهری و افزایش بهره برداری از سوختهای فسیلی برای مقابله با این گرما خواهد شد.
این پدیده نخستین بار توسط شخصی به نام لاک هاوارد در سال 1810 شرح داده شد. اختلاف دما دراین مناطق، به طور معمول در شب بیشتر از طول روز است و در مواقعی که وزش باد ضعیف است، آشکارتر است. به صورت فصلی جزایر گرمایی هم در تابستان و هم در زمستان دیده میشود. علت اصلی جزایر گرمایی شهری تغییر سطح زمین در اثر توسعه شهری است.
هنگامی که مراکز پر جمعیت رشد میکنند، آنها منجر به ایجاد سطوح بزرگتر جاذب حرارت میشوند که رابطهای متناطر با افزایش میانگین دما دارد. امری که به دخالت مستقیم انسانها مرتبط است. گرمایش ساختمانها، آلودگی هوا و استفاده از مصالح نامناسب مانند آسفالت و بتن که جاذب نور خورشید است، در کف سازی و جدارههای ساختمانی خیابانها و کوچهها، از جمله عوامل تأثیر گذار بر ایجاد اثر جزایر گرمایی هستند. این اثر شرایط نا مطلوبی را برای شهروندان باعث میشود. توجه به سطوح شهری شامل سطوح پیاده و سواره و بامها در کاهش این اثر، بزرگترین نقش را دارند.
در تقابل با این پدیده راهحلهایی از قبیل افزایش ضریب بازتابش جداره ها و همچنین بهره برداری از فضاهای سبز پیشنهاد شده است. اما در مورد فضاهای سبز متداول در محیط شهر، تا کنون مشخص شده که جداره های سبز نواری پیرامون خیابانها کارکرد چندانی در این زمینه ندارند و پهنه های افقی سبز درون شهری نیز به واسطه بهرهبرداری از حجم وسیعی از آب برای تداوم حیات خود و سطح تبخیر زیاد و همچنین مشکلات احداث آنها در شهر به واسطه قیمت زمین - به ویژه در قسمتهای مرکزی شهری که با افزایش درجه حرارت شهری بیشتر روبرو هستیم - ، پاسخ مناسبی نخواهد بود.
از اینرو در سالهای اخیر و به منظور پاسخ دادن به این معضل، بحث بهره برداری از سطوح سبز عمودی در قالب بامهای سبز، جدارههای سبز و جدارههای زنده مطرح شده که در طی آن بجای کاشت گیاهان در سطوح افقی، با تمهیدات خاصی سعی شده تا رشد گیاهان در سطوح عمودی و همچنین سطوح در ارتفاع ممکن گردد.
این امر منجر به آن خواهد شد تا جداره های شهری از حالت صلب پیشین خود به جدارههایی زنده و با قابلیت تعامل با محیط در آیند و بافت محیط شهری تناسب و نزدیکی بیشتری با یک بافت طبیعی پیدا کند. بالتبع این مقوله در صدد تغییر بافت شهری و نزدیکی آن به محیطی روستایی با حد بالای سطوح طبیعی است، اما مقوله مهم در این زمینه، میزان کارآیی این مقوله در بهبود اقلیمی شهری در راستای دستیابی به توسعه پایدار شهری به ویژه بهبود وضعیت زیست محیطی شهر برای ساکنان آن است.
از اینرو پژوهش حاضر در صدد بررسی این مقوله است که فضاهای سبز عمودی که بخشی از منظر عمودی شهرها را تشکیل میدهد، چه میزان توانایی برای بهبود اقلیمی شهری را در تقابل با فضاهای سبز مرسوم دارد و تا چه میزان توانایی دارد تا از تأثیر جزیره حرارت شهری بکاهد.
-2 روش تحقیق
روش تحقیق حاضر توصیفی تحلیلی میباشد که بخش نظری - علمی تحقیق با جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای شامل بررسی و مطالعه مبانی نظری مورد نیاز و اسناد مرتبط با موضوع انجام شده و در نهایت با اتکا به آنها سعی شده تا رابطه میان متغییرهای تحقیق یعنی فضای سبز عمودی و بهبود وضعیت اقلیمی شهری - با تاکید بر کاهش جزیره حرارت شهری - مورد بررسی قرار گیرد.
-3 مبانی نظری توسعه پایدار
بحثهای پیآیند انتشار کتاب بهار خاموش - - Silent Spring ، نوشته راشل کارسون - Rachel Carson - در 1962م، درباره رابطه توسعه و تخریب محیطزیست، منجر به طرح مقوله توسعه پایدار، بهعنوان مدل جدید پیشرفت جوامع گردید - Finn, .2009 - در سال 1987م، سازمان ملل توسعه پایدار را " شیوهای از توسعه برای پاسخ دادن به نیازهای حال، ضمن حفظ توان نسلهای آینده برای برآورده سازی نیازهای خود" تعریف کرد - UN,1987 - و در بیانیه 1992م. ، آن را خط مشی جهان برای قرن اخیر قرار داد
پذیرش نهایی سه بنیان اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی بهعنوان ارکان توسعه پایدار در این سال، بهصورت روابط دوگانه میان این مفاهیم در اجلاس 2005م. در قالب مفهوم حاکمیت محیطزیست بر توسعه اجتماعی و اقتصادی - UN, 2005 - و در سالهای بعد، به صورت تداخل سهگانه آنها در آمد که در آن پایداری زیستمحیطی، مترادف محافظت از ذخایر محیطی و کاهش آلایندگی و ... و پایداری اقتصادی به معنای تداوم تولید همراه با سود مناسب، کاهش مصرف انرژی، و عدم آلایندگی است؛ زیرا امروزه، امکان تداوم بازار تولید و مصرف در صورت تداوم الگوهای توسعهنیافتگی کنونی و اجناس ارزانقیمت تولید انبوه و چرخه عمر کوتاهمدت محصول ممکن نیست و تنها نتیجه آن قلت منابع، افزایش پسماندها، افزایش تدریجی هزینه تولید و در مقابل توسعه فقر و بیعدالتی اقتصادی جمعیت رو به گسترش است . در نهایت، پایداری اجتماعی به معنای حفظ سرمایه اجتماعی و دستیابی به کیفیت زندگی و سلامتی، تعادل اجتماعی و توسعه عدالت در درازمدت، یعنی افزایش مشارکت جامعه در قبال محیطزیست و مسئولیت او برای حفظ آن است .
توسعه پایدار شهری
در یک سیستم پویا مانند جامعه بشری ، پایداری اساسا به معنی ثبات در طول زمان است. در نتیجه این مفهوم چیزی نیست که بتوان آن را به راحتی اندازه گرفت و سنجید ، چرا که یک کیفیت ثابت است ، نه یک نقطه ثابت. الگوی شهر پایدار می تواند در شکل های مختلف و بی شماری بسته به تاریخ منطقه ، فرهنگ ، پایه اقتصادی ، اقلیم ،محیط و سیاست ها نمود پیدا کند.
اما مهمترین مقولهای که تمامی این موارد حول آن شکل میگیرد، دستیابی به توجه به محیط زیست در جامعه شهری و به ویژه بهبود وضعیت اقلیمی شهرها برای بهبود وضعیت زندگی انسانی و تداوم زندگی سالم در محیط شهری است. از اینرو کاهش اثرات نامطلوب توسعه شهری در حال حاضر به منظور بهبود وضعیت اقلیمی شهرها است. این امر به بهبود وضعیت زندگی انسانی در حال حاضر و پدید آوردن شرایطی برای کاهش سوختهای فسیلی و کاهش آلودگی شهری به منظور حفظ منابع و بهبود شرایط زندگی انسانی در آینده منجر خواهد شد.
جزیره حرارت شهری
پدیده شهرنشینی با پیشرفت های اقتصادی در قرن نوزدهم آغاز شد و به همراه توسعه انقلاب صنعتی در اروپا و جریان یافتن آن در تمامی جهان به عنوان ابزاری برای رشد و توسعه اجتماعی و اقتصادی و ایجاد فرصتهای شغلی، منجر به توسعه مهاجرت انسانی به شهرها و در نتیجه پدیده شهرنشینی شد.
صنعتی شدن و شهرنشینی تغییرات بسیار زیادی را در محیط ما ایجاد کردند و موجب تغییر زمینه زیستی و محیط طبیعی ما شدند . - Karpat,1976 - بسیاری از محققان امروزه بر این باورند که اگر نه همه مشکلات زیست محیطی، ولی بخش اعظمی از مشکلات آن ناشی از این توسعه ناپایدار و نادرست است و آنچه در حال حاضر در محیطهای شهرنشین قابل روئیت و به ویژه، بروز پدیده اثر جزیره حرارتی که منجر به تغییرات اقلیمی درون شهرها شده، نتیجه دگردیسی منظر است . - Arnfield, 2003 - امروزه، این امر به موضوعی بسیار مهم تبدیل شده، زیرا در سالهای اخیر مشخص شده که این مقوله بر روی سلامت ساکنین شهرها تأثیرات منفی بسیار زیادی دارد
