بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
طراحی فضای سبز متناسب با تغییرات اقلیمی (مطالعه موردی شهر اصفهان)
چکیده امروزه فضای سبز و تغییر اقلیم تأثیر متقابلی بر یکدیگر دارند. همچنان که تغییر اقلیم و افزایش درجه حرارت می تواند
فضاهای سبز را دستخوش تغییرات کند، طراحی مناسب فضاهای سبز و کاربرد گیاهان از جمله درختان و چمن های سازگار با تغییر اقلیم نیز می تواند تغییرات اقلیمی را کاهش دهد. تغییر اقلیم، محدودیت هایی را نیز در زمینه طراحی و بکارگیری فضای سبز مناسب به همراه دارد. در طراحی توجه به نوع اقلیم و تغییرات آن و رعایت ضوابط و اصول طراحی ضروری است و بی توجهی به آن مشکلات خاصی را پدید خواهد آورد. برای بررسی روند تغییر اقلیم در شهر اصفهان از پارامترهای میانگین دما، دمای حداکثر و حداقل، میانگین رطوبت نسبی، حداکثر و حداقل رطوبت نسبی ، بارش و سرعت باد ایستگاه اصفهان طی دوره آماری0591-0202 در مقیاس ماهانه و سالانه استفاده شد. طبق نتایج حاصل شده وجود روند افزایشی در عناصر دمایی و روند کاهشی در عناصر رطوبتی و سرعت باد در شهر اصفهان تأیید شد، بدین منظور طراحی کمربند سبز می تواند شهر اصفهان را در برابر تغییرات اقلیمی پایدارتر سازد به این دلیل که این نوع طراحی روشی برای کنترل گرما و هدایت هوای خنک به نواحی مختلف شهری می شود.
واژههای کلیدی: اصفهان، افزایش دما، تغییر اقلیم، طراحی فضای سب
مقدمه
تغییراقلیم به ویژه دما تغییرات دما و بارش مهم ترین بحث مطرح در قلمرو علوم محیطی میباشد. تغییر اقلیم به دلیل ابعادعلمی و کاربردی ( اثرات محیطی، اقتصادی و اجتماعی) آن از اهمیت فزاینده برخوردار است چرا که سیستم های انسانی وابسته به عناصر اقلیمی مانند کشاورزی، صنایع و امثال آن بر مبنای ثبات و پایداری اقلیم طراحی شده است؛ ( Bryson .).1997عاملی که شهرها را نسبت به محیط روستای اطراف آن جدا می سازد اقلیم می باشد مه بر محیط شهری غالب است
.شهرها همواره ابری تر،گرم تر و خشک تر از مناطق همجوار خود هستند این وضع تا حدودی به علت آن است که شهرها سطوح غیر قابل نفوذ بیشتری دارند و آب سطحی چندانی به هواسپهر تبخیر نمی کنند،مجنونیان(.(1374امروزه تقریبا هر شهری در جهان بین 1 تا4 درجه گرم تر از مناطق اطراف آن است ( . )edit and Neef ,2005 در سال های اخیر تغییرات اقلیمی، بویژه گرم شدن کره زمین بسیار مورد توجه قرار گرفته است.امروزه اکثر تاکیدات در رابطه با برنامه ریزی تغییر آب وهوا ،اختصاص به بحث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به شدت بر تغییر اقلیم تاثیر خواهد داشت.تغییر اقلیم به همراه حذف بی رحمانه ی فضای سبز در قرن حاضر و جایگزین شدن سطوح غیرقابل نفوذ همانند جاده ها ،به دلیل رشد شهرنشینی سریع نتیجه ای همانند پدیده ی جزیره ی حرارتی و گرمای طاقت فرسای تابستان را به همراه خواهد داشت ( Fujino et .(al,1998مطالعات مربوط به تغییر اقلیم در بیشتر شهر های بزرگ اروپایی انجام شده است که اندازه گیری ها نشان می دهد که بیشترشهرهای بزرگ اروپایی انجام شده است که اندازه گیری ها نشان می دهد که یسشتر تغییرات جهانی در 30 تا40 سال آینده اتفاق می افتد . با این هدف انجمن مهندسی انگلیس و انجمن تحقیقات علوم فیزیکی وپروژه بررسی تغییر اقلیم انگلیس، برنامه ای تحقیقاتی را جهت ایجاد علومی در رابطه با تغییر اقلیم ایجاد نموده اند . یکی از پروژه های این برنامه استراتژی های سازش محیط شهری با تغییراقلیم می باشد. یکی از بندهای مهم این پروژه، بررسی توان فضای سبز شهری در سازگاری شهرها با تغییر اقلیم می باشد .)Gill,S.et al.1997) در مطالعه حاضر با توجه به اهمیت فضای سبز در کنترل تغییر اقلیم شهراصفهان ،به بررسی میزان تاثیرات آن ها بر محیط شهری و چگونگی سازگار نمودن شهر اصفهان با تغییر اقلیم بپردازد.
مواد و روش ها
شهر اصفهان یکی از شهرهای استان اصفهان در طول جغرافیایی 51 درجه و 39 دقیقه و 40 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی32درجه و 38 دقیقه و 30 ثانیه شمالی قرار گرفته است(شکل.(1
شکل - 1 موقعیت جغرافیایی شهر اصفهان
در این پژوهش به بررسی روند تغییرات اقلیم در شهر اصفهان در ارتباط با طراحی فضای سبز مناسب پرداخته شد، در این راستا جهت بررسی تغییرات اقلیمی از آمار میانگین دما، دمای حداکثر، دمای حداقل، میانگین رطوبت نسبی، حداکثر رطوبت نسبی حداقل رطوبت نسبی ،سرعت باد و بارش در طی دوره آماری1954-2010 مقیاس ماهانه و سالانه استفاده گردید. سپس تست بهنجاری داده ها انجام و مشخص گردید که داده ها از شرایط نرمالی برخوردار نمی باشند؛ لذا در ادامه جهت محاسبات روند پارامترهای مورد مطالعه از آزمون من- کندال استفاده گردید. در نهایت هر یک از عناصر اقلیمی تحلیل گردیده و طراحی مناسب جهت کاشت گونه های سازگار با این تغییرات در فضای سبز ارائه گردیده است.
آزمون من- کندال برای تعیین تصادفی بودن و روند در سری ها استفاده می شود. در صورت وجود روند، داده ها غیرتصادفی بوده و برای تعیین تصادفی بودن داده ها از رابطه (1) استفاده می شود (فرج زاده و همکاران، .(1389
آزمون معنی داری آن از رابطه (2) قابل محاسبه می باشد
طراحی فضای سبز شهری
فضای سبز شهری ، بخشی از فضاهای باز شهری است که عرصه های طبیعی یا مصنوعی آن، تحت استقرار درختان، درختچه ها، گل ها، چمن ها و سایر گیاهانی است که براساس نظارت و مدیریت انسان، با در نظر گرفتن ضوابط، قوانین و تخصص های مرتبط به آن ، برای بهبود شرایط زیستی، زیستگاهی و رفاهی شهروندان و مراکز جمعیتی غیر روستایی ، حفظ، نگهداری و یا احداث می شوند. البته، هنگامی که فضای سبز در کالبد و ساختار شهری قرار می گیرد، به بخشی از سلسله مراتب حاکم بر زندگی شهری گرایش پیدا می کند و به مقیاس های متفاوتی در سطح شهر تقسیم می شود که هرکدام می توانند بر اساس نیازها و شرایط استفاده کنندگان آن، ضوابط و معیارهای جداگانه ای داشته باشند.
یافته ها و بحث
نتایج حاصل از بررسی عناصر اقلیمی مورد مطالعه نشان می دهد، طراحی فضای سبز شهری همواره باید درصدد پاسخگویی به شرایط آب و هوایی و تغییرات آن باشد، طراحی در مقیاس های شهری، باید مبتنی بر سازگاری با تغییرات اقلیمی، زیبایی، دوام ،راحتی و صرفه ی اقتصادی باشد . امروزه فضاهای سبز در شهرها نه تنها به عنوان ابزار توانمندی در جهت بهسازی محیط زیست مطرح هستند بلکه با پاسخ گویی به تغییرات اقلیمی، جایگاه ویژه ای در روندهای نوین برنامه ریزی شهری پیدا کرده اند و می توانند در طراحی پایدار شهری مورد استفاده قرار گیرد. آن چه که باید در طراحی، به آن توجه داشت، این است که گیاهان و فضای سبز، می توانند تغییرات اساسی در دما و رطوبت هوا در سطح اقلیم شهری ایجاد کنند بنابراین در این پژوهش سعی می شود نتایج حاصل از تغییرات اقلیم شهر اصفهان بررسی و فضای سبز و گیاهان متناسب با آن مشخص گردد.
بررسی تغییرات اقلیمی شهر اصفهان
امروزه به دلیل افزایش انتشار گازهای گلخانه ای در دهه های گذشته در جو زمین خروج امواج حرارتی از زمین با موانع بیشتری روبه رو شده است که افزایش دمای هوا را به دنبال داشته است، این افزایش به میزان 3 تا 6 درجه سانتیگراد در طول قرن گذشته بوده که در دهه های اخیر شتاب بیشتری پیدا کرده است. مطالعات صورت گرفته عناصر دمایی شهر اصفهان در مقیاس ماهانه حاکی از آن است که میانگین دمای این شهر در ماه های آوریل تا ژولای و سپتامبر و اکتبر از روند افزایشی برخوردار بوده است. دمای حداقل (شبانه) نیز طی ماه های آوریل، مه، ژولای و اکتبر دارای روند افزایشی بوده است، ماه آوریل نیز با مقدار 0/18 روند دمای حداکثر را تأیید می کند. دما یکی از مهمترین عناصر آب و هوایی است که باید در طراحی و احداث فضای سبز مورد توجه قرار گیرد. نوسانات دمایی در طی شبانه روز حایز اهمیت فراوان می باشند. در فرآیند طراحی فضای سبز استفاده از گونه های گیاهی سازگار، بکارگیری رنگ ها، اندازه ها و تنوع در کاهش تغییرات دمایی سطح شهر موثر بوده است. با توجه به وجود روند افزایشی در عناصر دمایی شهر اصفهان، فضای سبز باید به گونه ای طراحی شوند که مبلمان ها و هر گونه سازه ای در فضای سبز شهر اصفهان، حرارت را بویژه حرارتی که توسط اشعه مستقیم خورشید تولید می شود را به خود کمتر جذب کنند. استفاده از پوشش سبز، درختان یا دیوارهای سبز در فضای سبز از دیگر موارد کنترل دما دراین سطح شهر اصفهان می باشد. در عناصر رطوبتی وضعیتکاملاً متفاوت با عناصر دمایی می باشد. به گونه ای که پارامتر میانگین رطوبت نسبی طی ماه های ژانویه تا سپتامبر از روند کاهشی برخوردار بوده است. میانگین رطوبت نسبی حداکثر نیز در ماه های ژانویه تا نوامبر دارای روند کاهشی مشاهده شده است. در پارامتر میانگین رطوبت نسبی حداقل نیز وجود روند کاهشی طی ماه های ژانویه تا سپتامبر تأیید شد. در پارامتر بارش طی ماه های ژوئن تا اکتبر روند کاهشی بارش و در سایر ماه ها عدم روند مشاهده شده است. کاهش رطوبت و وضعیت روند تغییرات دما نشان می دهند. اقلیم شهر اصفهان در حال تغییر به سمت خشک تر شدن و خشکسالی است. با ترسیم منحنی آمبروترمیک(شکل (2 طی این دوره آماری می توان بیان نمود ماه های خشک افزایش یافته است، که این افزایش به خاطر کاهش رطوبت نسبی می باشد؛ لذا در ادامه طراحی مناسب برای روند کاهش رطوبت و بارش در شهر اصفهان بیان شده است.
