مقاله تغییرات اقلیمی و چالشهای طراحی منظر و فضای سبز

بخشی از مقاله

چکیده

تغییرات اقلیمی چالشی اساسی است که تغییرات گسترده و عمیقی را به دنبال دارد. منظر و فضای سبز به دلیل تاثیر پذیری بالا از متغیرهای اقلیمی به شدت از تغییرات متاثر شده و به آن واکنش نشان می دهند. براین اساس شناسایی و تحلیل اثرات اقلیمی بر طراحی فضای سبز و منظر موضوعی جدی و اساسی است.به ویژه اینکه طراحی فضای سبز اگرچه در حال حاضر صورت می گیرد اما بازده مطلوب آن در یک بازه زمانی آتی شکل می گیرد. از اینرو درک ضروری و مناسب از بازه زمانی مورد نظر و شناسایی تغییرات اقلیمی طی این بازه برای طراحی متناسب منظر الزامی است. هدف این مختصر نیز شناسایی و تحلیل اثرات متنوع تغییرات اقلیمی و بازخورهای مرتبط با آن و تحلیل پیوند میان این تحولات با طراحی فضای سبز و منظر با تاکید بر روش طراحی مبتنی بر شواهد یا EBD است. مبتنی بر این روش ابتدا مروری بر تغییرات اقلیمی صورت گرفته و اثرات و روابط آن با فضای سبز مورد بحث قرار گرفته است و نهایتا راه کارهای کلی مبتنی بر دو استراتژی تطبیق و پیشگیری ارایه شده است.

واژگان کلیدی: تغییرات اقلیمی، طراحی مبتنی بر شواهد، طراحی منظر، فضای سبز

مقدمه:

تغییرات اقلیمی موضوعی پیچیده چند بعدی ولی تعیین کننده در تمامی برنامه ریزیها و طراحی های آتی است. این تغییرات شامل دو گروه از تغییرات می گردد. گروه اول تغییرات که به سیکل های طبیعی تغییرات و نوسانات اقلیمی باز می گردد که شامل دو ره های بازگشت کوتاه مدت مانند دوره های سی ساله چرخه های تر سالی و خشکسالی و چرخه های بلندمدت اقلیمی مانند دوره های یخبندان و خشکسالی است. گروه دوم نوسانات اقلیمی به تحولاتی باز می گردد که مربوط به قرن اخیر است و ریشه انسانی دارد. این درحالی است که در گروه اول، تغییرات حاصل و ناشی از نیروهای طبیعی بدون مداخله انسانی است. اما رخ داد اخیر حاصل فعالیت انسانی و توسعه عیر مسئولانه بوده است که تنها دو نسل از آن بهره برده اند اما متاسفانه بیش از تمام دوره حیات بشر بر اقلیم اثر گذاشته است این روند حاصل افزایش انتشار گازهای گلخانه ای است که بعد از جنگ جهانی دوم رو به افزایش گذاشته است.

در حالی که طی چند دهه اخیر به شدت افزایش یافته است. طی دوه انقلاب صنعتی میزان CO2در جو زمین معادل 280 پی پی ام بوده است که این میزان با شروع انقلاب صنعتی رو به افزایش نهاده است و تعادل موجود آن در اتمسفر بر هم خورده است . - Hall, Richards, & Richards, 2002 - درحاضر این میزان به بیش از 394 پی پی ام درسال 2012رسیده است. - البته این رقم با تفاوتهای بین 385 تا 394 ارایه می شود - و پیش بینی می شود که میزان آن در چهار سال آینده به بالاترین حد خود در 800000 هزار سال گذشته یعنی 400 پی پی ام برسد - شکل. - Faria, Spadaro, & Markandya, 2013 - - 1 این روند اگر چه در دهه 90 و 2001 تا 2010 رو به افزایش نهاده است اما با اقدامات انجام شده روند انتشار کربن رو به کاهش نهاده است - شکل Olivier, Janssens Maenhout, &  Peters, - - 2 . - 2012 با این همه مسایل متعددی به دلیل افزایش تراکم دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه در جو به وجود آمده است. براین اساس اولین عاملی که در جو دچار تغییر شده است میزان گرمای حاصل از تابش خورشید است که در نهایت به منجر به افزایش دما کلی اتمسفر شده است و آن چیزی است که گرم شده جهانی نامیده می شود . - Okazaki, 2008 -

شکل :1 روند افزایش میزان CO2 در اتمسفر

- Olivier et al., 2012 - گرمایش جهانی اثرات بسیار متنوعی بر کره زمین دارد. این اثرات را می توان به دو گروه اثرات اولیه و اثرات ثانویه نام گذاری کرد. اثرات اولیه عبارت است از آن دسته از تغییرات و تحولاتی که مستقیم ناشی از تغییرات دما حاصل می شود . اما تغییرات ثانویه عبارت است از آندسته از تغییرات که تابعی از افزایش دما است اما این تغییرات به صورت مستقیم ایجاد نشده است. براین اساس چرخه های از تغییرات در ابعاد مختلف به ویژه در اکوسیستم های طبیعی ایجاد می شود . این تغییرات به دلیل ورود یک متغیر تازه به مجموعه که در گذشته سابقه نداشته است که منشا تغییر در متغیرهای بسیار می شود. این فرآیند منجر به شکل گیری ایده ای شده است که عبارت است از: تغییرات آتی تداوم روند گذشته نیست و وجود تجربیات گذشته برای مقابله با تغییرات کافی نیست . - VijayaVenkataRaman, Iniyan, & Goic, 2012 - در این فرآیند چرخه های وابسته به تغییرات اقلیمی تعیین کننده است. اثرات اولیه عبارت است: تغییر در درجه حرارت و تمامی نظامهای وابسته به آن ، تغییر در نظام بارش و تمامی متغیر های وابسته به آن.

تغییرات اقلیمی در ایران:

به منظور بررسی تغییرات اقلیمی سناریورهای متفاوتی وجود دارد که هر کدام مبتنی بر فرضیات متفاوتی است. این سناریوها مبتنی بر الگوهای انتشار گازهای گلخانه ای است که خود تابعی هستند از وضعیت رشد جمعیت، رشد اقتصادی،  وضعیت فناوری، و مانند آن. این سناریوها در دو گروه سناریوهای خوشبینانه و بدبینانه است. مجموع سناریوها در چهارگروه طبقه نبدی می شوند که عبارتند از: A1, A2, B1, B2 - شکل. - 3 هر کدام از این سناریوها خود دارای مجموعه از سناریو هستند که هریک مبتنی بر فرضیات و ترکیبی از عناصر متفاوتی است . - Nakicenovic & Swart, 2000 - مبتنی بر این سناریوها تغییرات اقلیمی روندی متفاوت را به دنبال خواهد کرد.

براین اساس نیز رخدادهای وابسته به آنها متفاوت است. برای مبنا الگوی پیامدهای که در انتظار وقوع آن باید بود بسیار متفاوت است.در ایران نیز این اقدام به پیش بینی تغییرات اقلیمی شده است و ابعاد متفاوتی را مورد بررسی قرار داده شده است - Foruzanmehr & Nicol, 2008; . - Goodwin & Santilli, 2009; Wearing & McDonald, 2002 نقشه های متفاوتی از تغییرات اقلیمی در این مطالعات ارایه شده است. براین اساس پهنه بندی اقلیمی از ایران برای سالهای آتی ارایه شده است. البته لازم به ذکر است که عدم قطعیت و پیچیدگی واقعیت های و تغییرات اقلیمی به حدی است که به سهولت نمی توان این پیش بینی ها را پذیرفت. اما هرکدام به نوعی چشم اندازی ای از یک واقعیت را متعکس می سازند که می تواند برای برنامه های آتی روشنگر باشد. براین مبنا نمونه ای از یک پهنه بندی اقلیمی ایران برای سال 2080 در چارچوب طبقه بندی اقلیمی دومارتن ارایه شده است - شکل - 4