بخشی از مقاله
چکیده
فضای مجازی، فضایی است برای ارتباط با اذهان مختلف بدون حضور جسمی، محلی مجازی برای ملاقات عمومی شهروندان جهانی، و نقطه تلاقی عمومی که در آن میلیون ها نفر با هم در ارتباط هستند. امروز شاهد حضور پررنگ نسل دانش آموزی در این فضاها می باشیم که تاثیرات عمیقی را بر سازه ای زندگی آنان دارد. در این مقاله با هدف بررسی و مقایسه این اثرات مثبت و منفی صورت گرفت. بررسی نتایج مطالعات متعدد نشان ی دهد که کفه ترازوی مقایسه بین اثرات مثبت و منفی فضای مجازی بر سازه های زندگی این نسل؛ به سمت منفی سنگین تر است و وزن بیشتری را در بر می گیرد. کاهش حضور در فضاهای بازی شهری و محله ای؛ کجروی های اجتماعی و رفتارهای مغایر با هنجارهای اجتماعی؛ اختلال در وضعیت سلامت روانی؛ گاهی افت تحصیلی؛ درگیری در مسائل غیر اخلاقی؛ کاهش ارتباط با خانواده؛ افزایش خشونت؛ اختلال در تربیت دینی؛ بحران هویت در مقابل اثرات مثبتی مانند به روز بودن؛ ارتباط با جهان؛ آزادی و یا دانلود برنامه های نرم افزاری .. هزینه بسیار سنگینی را باید پرداخت.
کلیدواژه: فضای مجازی، آزادی، بدون حد و مرز
مقدمه
حضور در فضای مجازیِ در جامعه ما، چه با انگیزه حرفه ای باشد چه با انگیزه های فراغتی، چه مداوم باشد و چه پیوسته باشد و چه در حاشیه و مقطعی بنا به ویژگی ها، امکانات، خصوصیات و کارکردهای خاص این فضا تاثیرات میقیع بر جنبه های مختلف زندگی کاربران ایرانی، خصوصاً جوانان و نوجوانان می گذارد. بدین ترتیب دانش آموزان ما نیز به تدریج طیف گسترده ای از تاثیرات و تغییرات را به طور تدریجی پذیرا می شوند - ناظری، . - 1387 نسل جوان امروز مواردی را می پسندد که با سلیقه نسل های گذشته تفاوت های فاحشی دارند. سطح دانش، اطلاعات، خصوصیات اخلاقی، رفتارهای اجتماعی، علایق، نوع تفکر ...این نسل بسیار متفاوت از نسل گذشته است؛ در واقع یکی از نقاط افتراق، جدایی این نسل از نسلهای گذشته همین دسترسی آسان آنان به فضای مجازی است - ضیایی پرور، . - 1391 بدین ترتیب در این تحقیق سعی می کنیم به ارائه نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه بپردازیم و سپس مدل مفهومی از ترکیب نتایج ارائه نماییم.
فضای مجازی
به زعم ذکایی - - 1385 فضای مجازی، فضایی است برای ارتباط اذهان و خودهای متعدد بدون حضور جسم و عواقب ناشی از آن، فضای اطلاعات و اشخاص سیار و خانه به دوش. پدیده ای تکنولوژیک با ابعاد وسیع فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و غیره که توانایی و امکانات ویژه ای را برای هر فرد کاربری فراهم می نماید. همچنین محسنی - - 1380 شبکه اینترنت را یک محل مجازی ملاقات عمومی شهروندان جهان معرفی می کند، یک نقطه تلاقی عمومی که در آن میلیون ها نفر از بیش از 150 کشور جهان با هم در ارتباط هستند و سازمان عظیمی است که نظم آن تا حدودی تنظیم شده است.
آنان در هر آن به کسب اطلاع درباره چیزهایی مختلف، گفتگو، بازی، تجارت، جستجوی علمی، مشاهده تصاویر مختلف، استماع صداها، آهنگ ها، مشاهده فیلم ها و بسیاری اقدامات دیگر می پردازند - جلالیان، . - 1388 این فضا به کاربران، اجازه می دهد که از مرزهای بی شمار جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی موجود در دنیای واقعی عبور کنند و به این ترتیب استقلال فردی، آزادی و قدرتمندی بیشتر، کنش متقابل با شنوندگان ناشناس، احساس بیم و اضطراب ناشی از سیال بودن همه چیز در این فضا، قابل شناسایی و کنترل نبودن افراد به علت عدم حضور واسطه های جسمانی و فیزیکی را تاحدی تجربه کنند - هوشمند، 1385؛ به نقل از ناظری، . - 1387
چارچوب مفهومی مطالعات
فضای مجازی علاوه بر نقش اثرگذاری که رسانه های جمعی دارند به دلی خاصیت تعاملی و امکان فعالیت کاربر در زمینه دلخواه و عدم کنترل اجتماعی که به نوعی احساس آزادی را به کاربران القاء می کند، اثر وافر و غیر قابل انکاری را بر نگرش و به تبع آن بر رفتار کاربران دارد - محبی و همکاران، . - 1395 نتایج مطالعات انجام شده در این زمینه اثرات متفاوت این فضا را بر زندگی اجتماعی دانش آموزان نشان می دهد. حبیبی و بهنامی فرد - - 1395 به بررسی جایگاه فضای مجازی اینترنت و فضای بازی شهری در الگوی فراغتی نوجوانان امروزی پرداختند. در مجموع %59 از نوجوانان، در ساعات عصر که بهترین بخش از اوقات فراغتشان برای حضور در فضاهای بازی تلقی می گردد، مشغول فعالیت در اینترنت هستند و بدین ترتیب هرچه میزان حضور نوجوانان در فضای مجازی بیشتر باشد، از میزان گرایششان به حضور در فضاهای بازی شهری و محله ای کاسته می شود. محبی و همکاران - - 1395
به مطالعه آثار جامعه شناختی استفاده از فضای مجازی و تاثیر آن بر کجروی اجتماعی در بین دانش آموزان پرداختند. نتایج نشان داد که بین میزان استفاده از فضای مجازی و کج روی اجتماعی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد.اثرزاده - - 1395 به بررسی فضای مجازی و تعلیم و تربیت، بررسی پیشرفت تحصیلی و وضعیت روانی دانش آموزان پرداخت. نتایج نشان داد که بین استفاده افراطی از فضای مجازی و پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار وجود ندارد. استفاده افراطی از فضای مجازی و احساس تنهایی رابطه معنادار وجود دارد. پیری سارمانلو - - 1395 به بررسی نقش و جایگاه اینترنت در زندگی دانش آموزان پرداخت. نتایج نشان می دهد که اینترنت فرصت ها و تنگناهایی برای آنها فراهم کرده است.
از دیدگاه دانش آموزان؛ به روز شدن، ارتباط با جهان، آزادی، انجام انواع بازی ها، دانلود آهنگ و نرم افزارها از فرصت های مهمی است که اینترنت برای آنها فراهم کرده است. از طرفی اعتیاد به اینترنت، درگیر شدن در برخی مسائل غیراخلاقی، بی رنگ شدن تعهد و مسئولیت ناشی از گمنامی و کاهش ارتباط با خانواده از جمله تنگناهایی است که اینترنت موجب شده است. خرازانی - - 1395 به بررسی رابطه استفاده از فضای سایبر با گرایش دانش آموزان به خشونت پرداخت. نتایج نشان می دهد عضویت دانش آموزان در گروه های استفاده کننده در اینترنت و استفاده از بازی های رایانه ای سبب گرایش آنان به خشونت می شود. از طرفی، کنترل و نظارت بر استفاده آنان از اینترنت و بازی های رایانه ای سبب کنترل خشونت در این گروه می شود.
