بخشی از مقاله
چکیده :
هدف از انجام این پژوهش ، بررسی سبک زندگی و تکنولوژی و گرایش روزافزون کاربران به استفاده از خشونت در فضای مجازی می باشد.امروزه خشونت به شکل جدید آن ، یعنی در فضای مجازی بروز پیدا کرده است و به یکی از جدیدترین مباحث در حوزه آسیب های اجتماعی خظرزا تبدیل شده است و ما شاهد گسترش روزافزون خشونت در فضای مجازی در کنار خشونت در زندگی واقعی بویژه برای قشر در معرض خطر و آسیب پذیر یعنی کابران نوجوانان هستیم و پیشگیری از خطرات این فضا امری مهم و حیاتی است. فضای مجازی با ویژگی هایی همچون: تنوع ، جذابیت ، پیچیدگی ، فردگرایانه ، سرگرم کننده ، ابرازهیجانات ، گستردگی و انعطاف پذیری این فضا مورد توجه کاربران قرار گرفته است و تاثیر مستقیمی بر نحوه سبک زندگی و سلامت آنان در همه زمینه دارد.این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی و به شیوه کیفی و با روش آماری تحلیل عاملی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه استفاده شده است .
نتایج نشان داد که نوع خشونت در فضای مجازی برای کاربران بیشتر از نوع خشونت غیر کلامی در قالب چت همراه با کنش و واکنش متنی سریع به دیگران می باشد و همچنین این خشونت در بین پسران بیشتر از دختران صورت می گیرد و میزان آن از حد متوسط به بالا است و در شبکه اجتماعی مجازی تلگرام، نسبت به شبکه های اجتماعی مجازی دیگر بیشتر می باشد. همچنین در پایان مشخص شد که سبک زندگی بر گرایش به خشونت د رفضای مجازی موثر بوده و اعمال قوانین و مقررات پیشگیرانه اجباری بر میزان سلامت در فضای مجازی موثر بوده و علاوه بر این اعمال کارهای و امور فرهنگی، دینی، اعتقادی و اجتماعی مربوط به سلامت فضای مجازی موثر می باشد.
در پایان مشخص شد که علل گرایش به خشونت در فضای مجازی از دیدگاه کاربران شامل موادری نظیر: عدم دانش لازم و کافی در استفاده از فضای مجازی - عدم سواد رسانه ای - ،پنهان بودن هویت افراد خشونت آفرین در فضای مجازی ، بروز خشونت درجامعه واقعی و اثرات آن در فضای مجازی ، وجود نگاه امنیتی، بسته و تدافعی نسبت به تکنولوژی و فضای مجازی در جامعه ، عدم تخلیه انرژی ها و هیجانات سالم و مثبت در فضای جامعه و گسترش آن در فضای مجازی ، نداشتن سبک زندگی معتدل گرایانه و تقلید و الگوبرداری منفی از سایر کاربران نوجوان در فضای مجازی و در نهایت عدم برنامه ریزی ، سازماندهی ، نظارت و کنترل رفتار فرزندان در فضای مجازی از طرف خانواده ها. در پایان به جمع بندی یافته ها و نتیجه گیری و ارائه راهکارهای تربیتی و عملی اشاره می شود.
واژگان کلیدی : سبک زندگی، تکنولوژی، خطرات و پیشگیری از خشونت مجازی، سلامت مجازی.
.1 مقدمه :
سبک زندگی1 به طور اعم به معنای شیوه زندگی خاص یک فرد، گروه و یا جامعه خاص است.مجموعه سبک زندگی ، مجموعه ای است از طرز تلقی ها ،ارزش ها ،شیوه های رفتاری ،حالت ها و سلیقه ها در هر چیزی را در بر می گیرد که متناسب با سطح ساختاری ، موقعیتی و فردی می باشد. در حوزه فناوری اطلاعات و گسترش فضای مجازی سبک زندگی به شیوه اسلامی به معنای کلیه موارد فوق با دیدگاه استفاده از فضای مجازی و گسترش روابط اجتماعی ناشی از آن بویژه رعایت اخلاق اجتماعی و اخلاق ارتباطات بویژه ارتباط مجازی و همچنین چگونگی آن در خانواده ها با استفاده از تعالیم دین مبین اسلام و فرموده ها و تعالیم نظری و عملی ارزشمند بزرگان دین اسلام می باشد.
مطالعه و پژوهش در موضوع سبک زندگی، در واقع به عنوان یک حوزه مطالعاتی »بین رشته ای« تلقی می شود. ورود دانش های گوناگون از جمله ارتباطات، رسانه و دین شناسی به این حوزه نیز شاهدی بر این امر است.سبک زندگی به عنوان دانشی نوپدید و فراگیر، ظرفیت مسئله سازی در حوزه های گوناگون عمل و زندگی از یک طرف، و علم و نظر از طرف دیگر را دارد. امروزه با گسترش کارکردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی روزمره، شاهد شکل گیری نسل جدیدی از ابزارهای اینترنتی هستیم که امکانات بیشتری را برای روابط متقابل، مذاکره، گفت و گو و به طور کلی روابط دوسویه، فراهم آورده است. - بشیر و افراسیابی، - 1391
انسان های سالم و رشد یافته در خانواده های سالم پرورش می بابند و آسیب های اجتماعی در سبک زندگی از خانواده های ناسالم نشات می گیرد. سلامت2 هر جامعه در گرو سلامت خانواده و سلامت خانواده در گرو مجموعه ای از روابط و تعاملاتی است که در بین افراد یک جامعه وجود دارد.این روزها شاهد اعتیاد اینترنتی جوانان و نوجانان به ویزه دانش آموزان هستیم، در این شرایطی است که جوانان در این محیطها از آسیب پذیری بسیاری برخوردارند و از سوی دیگر با تعارض ارزش های ایرانی - اسلامی را درفضای مجازی هم مورد توجه قرار دادف چرا که این تکنولوژی از قبل به ایران آمده اند و چالش های هویتی را برای جوانان ما ایجاد می کنند. - صیادی ، - 1395
مفهوم سبک زندگی از جمله مفاهیم علوم اجتماعی و مردم شناسی است که در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است. مفهوم سبک زندگی، در معانی بسیار محدود - همانند کیفیت نشستن - و بسیار گسترده - همانند مدل سبک زندگی تجویزی اسلام - کاربرد داشته و در علومی مانند: جامعه شناسی، روان شناسی، پزشکی و یا مدیریت حضور دارد، هم از دریچه »هست ها« به سبک زندگی نگاه می شود و هم از دریچه »بایدها و تجویزها« در تعریف آن نظریه های مختلفی مطرح شده است. محتوایی که هر لحظه در رسانه های اجتماعی منتشر می شود، برخلاف رسانه هایسنّتی، بیانگر نظریات یک حزب یا ارگان خاص نیست، بلکه بازتاب عقاید و دیدگاه های افراد مختلف از سرتاسر جهان است.
فرصت حضور و فعالیت در رسانه های اجتماعی و در فضای مجازی، برای همگان یکسان است و هر فردی می تواند رسانه شخصی خود را داشته باشد. اینکه عده ای از آن استفاده نمی کنند و یا امکان بهره مندی از آن را ندارند و عده ای دیگر نیز افراط می ورزند، بحث دیگری است. افراد در رسانه های اجتماعی،مبانی فکری و عقیدتی خود را با دیگران مطرح می نمایند، احساسات، دلتنگی ها و شاید عقده های شخصیشان را بدون هیچ هراسی بیان می کنند و در کل، در گفتن و نوشتن و نشر دادن، آزاد هستند و این، امکانی است که در جهان فیزیکی وجود ندارد. بدین ترتیب، لیبرالیسم به شکل کامل در قالب یک زندگی دوم پیاده شده است - مطهری کلور ، - 1396
یکی از مهمترین شیوه های زندگی سالم در نوجوانان ، بحث شناخت دقیق ، جامعه و عمیق از علل بروز رفتارهای مختلف نوجوانان بخصوص رفتارهایی که پرخظر هستند می باشد.در این بین شناخت فضای مجازی با حجم اطلاعات و متقاضیان این فضا از مهمترین مباحث مهم برای نوجوانان است. امروزه دنیا، دنیای هیجان و بروز آن است. دنیای نوجوانی ، دنیای هیجان و هیجان آفرینی است. فضای مجازی با ویژگی هایی نظیر: تنوع ، دسترسی آزاد ، گستردگی، جذابیت، محبوبیت ،ارتطات وسیع و به روز به عنوان یک فضای پرهیجان یکی از مهمترین فضاها برای بروز هیجانات برای نوجوانان است.
امروزه استفاده و کاربرد از خدمات شبکه های اجتماعی در فضای مجازی در به ویژه در میان قشر نوجوان و جوان در عصر ارتباطات و ظهور شهروند الکترونیک در فضای مجازی1 به طرز وسیعی در حال گسترش است. نوجوانان نسبت به همه چیز بویژه مسائل جنسی و جذاب ، علاقه و کنجکاوی نشان می دهند و ممکن است از شبکه های اجتماعی تلفن همراه به این منظور استفاده کنند.خشونت2 به طور کلی حالتی از رفتار است که با استفاده از زور فیزیکی و یا غیر فیزیکی فرد خشن ، خواسته خود را به دیگران تحمیل می کند . خشونت ممکن است در اثر خشم اتفاق افتد . خشونت از نظر لغوی به معنای خشکی ، تندی و سختی است .
به عبارتی هرگونه رفتاری که با هدف وارد نمودن آسیب به یک یا بیش از یک پدیده صورت گیرد رفتار خشونت آمیز نام می گیرد و رفتار خشونت آمیز می تواند در سطح آگاهانه یا ناآگاهانه صورت گیرد.مصونیت از خشونت مقوله ای است که هنوز اهمیت بررسی آن برای بسیاری از کشورها مشخص نشده است. باید دقت کرد که برای داشتن جامعه ای سالم و افرادی متعادل در جامعه نمی توان بر روابط خشونت امیز چشم بست. زیرا نتایج ناشی از رفتار خشونت آمیز در سبک زندگی سبب می شود که افراد در روابط اجتماعی خود با دیگران رفتار همراه با عدم رعایت هنجارها داشته باشند و هنجارهای فرهنگی اجتماع را دچار بحران سازند - طاعتی ، . - 1392دنیای مجازی همانند دنیای واقعی است که در آن وسایل و افراد گوناگون وجود دارند.
همانطور که در دنیای واقعی و زندگی حقیقی ، افرادی برای بقیه خطرات و مزاحمت هایی ایجاد می کنند و برای جامعه و اطرافیان خود خطرناک بوده در دنیای مجازی فناوری های ارتباطاتی نیز این وضعیت بیشتر از طریق وسیله رسانه ای شبکه های اجتماعی می تواند صورت گیرد. در فضای مجازی کنونی امروزه به راحتی با طرز کار و وسایلی که به سرعت راهی بازار فناوری ارتباطات می شوند می توانند آشنا شده و متناسب با سرعت پیشرفت علم ، فناوری و دانش ، خود را به آخرین وسایل روز مجهز نمایند و با تلفن همراه ، اینترنت و دیگر فناوری های عصر حاضر رشد نمایند و به شدت به آنها وابسته و معتاد شوند که یکی از مهمترین این مسائل گرایش به خشونت در فضای مجازی در قالب مسائل مهم اینترنتی است .
.1.1بیان مسئله :
امروزه خطرات فضای مجازی که جز تهدیدات و حملات نرم در قالب جنگ نرم در موضوع فضای سایبری قلمداد می شود با تنوع و گستردگی برای عموم و نوجوانان به طور ویژه برخوردار است که شامل خطراتی نظیر: -1 خطرات کم اهمیت - کم ارزش - همچون حمله هکرهای روزانه به افراد در قالب حساب های بانکی ، ایمیل و ... است که راه مبارزه با آن اپدیت کردن سیستم است -2 خطرات نیمه اهمیت - نیمه ارزش - : نطیر: حملات به سایت های موسسات مالی - پولی و بانکی و شبکه های دیجیتالی و هوشمند -3 خطرات پراهمیت - پر ارزش - نظیر:حملات به زیر ساخت ها و موسسات دولتی و حاکمیتی به قصد اختلال در فضای
