بخشی از مقاله
چکیده
اختلال در خواندن یا نارساخوانی1از شایع ترین اختلالات یادگیری می باشد که می تواند اثرات جدی روانی واجتماعی ایجاد نماید و در این راستا استفاده از فضای مجازی به عنوان یکی از روش های توانبخشی جدید می تواند اثر بخش باشد. هدف از این پژوهش تعیین تأثیر توانبخشی در فضای مجازی از طریق بازی ماجراجویانه - اکشن - رایانه ای بر ادراک روابط دیداری-فضایی دانش آموزان با نارساخوانی می باشد.
مواد و روشها: این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی تصادفی 2 - RCT - بر روی تعداد 28 نفر ازدانش آموزان پسر مرکز اختلال یادگیری نسیم شهرستان مبارکه اصفهان در سال تحصیلی 1394انجام پذیرفت. ابزارهای این مطالعه شامل آزمون تشخیصی خواندن، آزمون ادراک مهارتهای دیداری - TVPS-R - و بازی کامپیوتری Rayman Raving Rabbids بود. تجزیه تحلیل داده ها بانرم افزار spss-22 انجام گرفت.
یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که بین میانگین تفاضل نمرات آزمون مهارت خواندن}سرعت - p<001 - و دقت - { - p<.001 و ادراک روابط دیداری-فضایی - p<001 - دانش آموزان با اختلال خواندن دو گروه مداخله و کنترل در مراحل پیش آزمون-پس آزمون تفاوت معنادار وجود دارد.
نتیجه گیری: نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که برنامه مداخله منجر به افزایش توانایی مهارت خواندن - سرعت و دقت - و ادراک روابط دیداری-فضایی دانش آموزان گروه مداخله گردید.
-1مقدمه
خواندن، اساسیترین ابزار یادگیری دانشآموزان است .[1] برخی پژوهشگران معتقدند که بیش از 25 درصد از افت تحصیلی کودکان دبستانی، از نارسایی خواندن سرچشمه میگیرد. افراد با نارساخوانی به دلیل داشتن اختلال خواندن در اغلب دروس خود با مشکل مواجه میشوند. این گروه با این که در اکثر مواقع از هوش طبیعی برخوردارند، نمیتوانند پیشرفت تحصیلی بههنجار داشته باشند و به همین دلیل یا به سختی بسیار به تحصیل ادامه میدهند، یا ترک تحصیل میکنند که این خود صدمات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و عاطفی-روانی بسیار برای فرد و جامعه در پی دارد .
ضعف ادراک روابط دیداری-فضایی یکی از مهمترین علل اختلال خواندن محسوب میشود .[6-3] در زمینه مشکلات دیداری- فضایی کودکان با نارساخوانی، جابجایی حروف در یک کلمه و یا معکوس کردن آنها، باعث میشود کلمات، تحریف شده و بههمریخته و در حال حرکت به نظر برسند و با هم تداخل داشته باشند .[7] تحقیقات انجام شده در رابطه با نقص مهارت دیداری-فضایی در کودکان با نارساخوانی، نشان دهندهی ارتباط نقص این مهارت با ضعف در سرعت و دقت خواندن میباشد .
یکی از روش های جدید توانبخشی، استفاده از فضای مجازی می باشد.[12] توانبخشی در فضای مجازی به واسطه ی ماهیت ترغیب کننده ی خود موجب افزایش علاقه و انگیزه ی بیماران به ادامه و پیگیری برنامه های توانبخشی - درمانی می شود [13] و مزیت آن در فراهم نمودن امکان تکرار و همچنین بی خطر بودن آن سبب شده است تا مطالعات و تحقیقات مرتبط آن با سرعت فزاینده ای در محافل علمی رشد یابد.
-2پیشینه تحقیق
مطالعات بسیاری بهبود ادراک روابط دیداری-فضایی از طریق انجام "بازیهای رایانهای ماجراجویانه"1 را بررسی کرده و به تأثیرگذاری انجام این بازیها در بهبود این مهارت اشاره نمودهاند [17-14] همچنین فرانسس چینی و همکاران در مطالعه خود تاثیر استفاده از بازی ماجراجویانه را بر مهارت خواندن دانش آموزان با نارساخوانی نشان داده اند اما تاکنون به بررسی تاثیر بازی های رایانه ای ماجراجویانه بر مهارت خواندن و ادراک روابط دیداری فضایی دانش آموزان فارسی زبان پرداخته ننشده است و با توجه به تفاوت حروف فارسی از لحاظ ویژگی های ادراک دیداری توجه به این موضوع حائز اهمیت به نظر می رسد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر توانبخشی در فضای مجازی بر مهارت خواندن و ادراک روابط دیداری-فضایی دانش آموزان با نارساخوانی انجام شد.
-3روش
این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی تصادفی 2 - RCT - بر روی تعداد 28 نفر از دانش آموزان مرکز اختلال یادگیری که طبق آزمون سنجش اداره آموزش و پرورش دارای تشخیص نارساخوانی - دقت و سرعت - بودند انجام پذیرفت. گروه هدف در این مطالعه بر اساس سن - 7 تا 9 سال - ، مقطع تحصیلی - دوم و سوم دبستان - ، جنسیت - پسر - ، بر مبنای ملاک های ورود و خروج و پس از تکمیل فرم رضایتمندی والدین، بطور تصادفی در دو گروه کنترل و مداخله قرار گرفتند.
ابزارهای این مطالعه شامل آزمون تشخیصی خواندن - شیرازی و نیلی پور - ، آزمون ادراک مهارتهای دیداری - TVPS-R1 - و بازی کامپیوتری Rayman Raving Rabbids بودند.
آزمون تشخیصی خواندن، یک آزمون انفرادی و مرکب از آزمون خواندن متن و آزمونهای تکمیلی می باشد که با استفاد از آن میتوان سطح توانایی خواندن کودک را بررسی کرد و در صورت وجود مشکلات خواندن آن را تحلیل کرد. هدف از این آزمون بررسی سطح خواندن آزمودنی از لحاظ دقت و سرعت می باشد. . برای بررسی اعتبار این آزمون از روش فرمهای همتا استفاده شده است. نتایج به دست آمده حاکی از همبستگی بالای دقت خواندن - 87% - و همچنین همبستگی بالای سرعت خواندن - 94% - است. روایی این آزمون نیز بر روی 605 دانشآموز در 20 مدرسه از 10 منطقه آموزشی سطح شهر تهران و معلمین آنها صورت گرفته است. پاسخ معلمین و نمرات دانشآموزان در خواندن متنها نشان دهنده روایی قابل قبول آزمون بوده است.
آزمون ادراک مهارتهای دیداری جهت بررسی مهارت دیداری- فضایی قبل و بعد از مداخله گرفته میشود، مهارت ذکر شده یکی از خرده آزمونهای این تست میباشد. با استفاده از جداول استاندارد ارائه شده توسط طراحان آزمون TVPS-R سن ادراکی هر یک از خرده آزمونها به دست خواهد آمد. این آزمون شامل هفت خرده آزمون و هر خرده آزمون شامل شانزده مورد میباشد. هر مورد تصویری است که به کودک نشان داده شده و کودک باید با مشاهده تصویر، گزینه صحیح را انتخاب کند. اعتبار این آزمون از لحاظ محتوا، ساختار، تشخیص و سازگاری توسط طراحان آزمون مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر محتوا، در هیچ موردی سوگیری جنسیت وجود ندارد. و از نظر ساختار، همبستگی خرده آزمونها نمره پایینی دارد که نشان دهنده این است که هر خرده آزمون جنبه متفاوتی از ادراک دیداری را می سنجد. هر کدام از خرده آزمونهای این تست به تنهایی قابلیت استفاده دارند .
بازیRayman 's Raving Rabbids شامل 75 بازی متناسب با سن کودکان دبستانی است. در این تحقیق پروتکل مداخله، مطابق بازیهای منتخب و مورد استفاده در تحقیق فرانسس چینی و همکاران2بود. بدین ترتیب 10 بازی ماجراجویانه ، انتخاب شدند. هر یک از این بازیها دارای مراحل چندگانه، از سطح آسان به دشوار بودند. زمان مورد نظر برای مداخله حاضر 15 ساعت در طی 10 روز و زمان هر جلسه، 90 دقیقه بود.
انجام هر یک از بازیها حدود یک الی دو دقیقه به طول میانجامید که یا با پیروزی و کسب امتیاز مشخص شده و یا با تکرار بازی جهت رسیدن به امتیاز تعیین شده برای آن مرحله همراه بود. پس از مشخص شدن گروههای مشارکت کننده ی دانش آموزان نارساخوان مورد نظر در این تحقیق، کلیه دانش آموزان بصورت انفرادی به اتاقی آرام و بدون وجود تحریکات محیطی آزاردهنده دعوت شدند. در ابتدا آزمون تشخیصی خواندن از دانش آموز گرفته شد. اجرای آزمون تشخیصی خواندن حدود 10-15 دقیقه به طول می انجامد.در این تحقیق از آزمون خواندن "متن جوجه" به منظور بررسی دقت و سرعت رو خوانی استفاده شد. موارد مورد نیاز برای انجام آزمون تشخیصی خواندن شامل متن های خواندن ، پاسخنامه ، زمانسنج ، نرم افزارهای دقیق ضبط صدا - - Jet Audio بود. قسمت های سرعت و دقت خواندن آزمون برای مطالعه حاضر مد نظر بودند.
پس از انجام ارزیابی ها توسط کارشناس اول، برنامه مداخله توسط کارشناس دوم برای گروه مورد نظر انجام شد. لازم به ذکر است که هر دو گروه به صورت همزمان برنامه های روتین آموزشی را دریافت می کردند. بعد از اتمام جلسات مداخلاتی، جهت بررسی نتایج، کلیه کودکان مجددا توسط کارشناس اول مورد آزمون های فوق الذکر قرار گرفتند.
