بخشی از مقاله
چکیده
امروزه یکی از مشکلهای اساسی بانکها و مؤسسههای مالی و اعتباری، مشکل مطالبات غیرجاری و تسهیلات وصول نشده آنهاست. هدف این مقاله بررسی تآثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر مطالبات غیرجاری بانکها در صنعت بانکی ایران است که شامل عوامل خاص بانکی و عوامل کلان اقتصادی است. برای این منظور از یک مدل پانل پویا برای یک نمونه متشکل از 17 بانک خصوصی و دولتی کشور در طول بازه زمانی 1384-1392 استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان میدهد که کیفیت مدیریت، اندازه بانک و خطر اخلاقی به عنوان عوامل مختص سیستم بانکی رابطه معناداری با مطالبات غیرجاری بانکها ندارد. به منظور استواری نتایج، مدل مورد بررسی با شاخصهای جانشینی از شرایط اختصاد کلان تخمین زده شده است. نتایج تخمین مدلهای مختلف نشان می دهد متغیرهای رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت رابطه منفی و نوسانات کسری بودجه، نرخ ارز و نرخ تورم رابطه مثبت و معناداری با مطالبات غیرجاری بانکهای ایران دارد.
مقدمه
طی سه دهه اخیر بروز بحرانهای مالی در مناطق مختلف دنیا به گونه ای در نظام بانکی هر کشور نقش داشته و به سرعت به بازارهای پولی و مالی سرایت داشته و باعث متضرر ساختن بانکها و مؤسسات اعتباری و حتی ورشکستگی برخی از آنها در اقتصاد جهانی گردیده است. بروز بحران در سیستم مالی می تواند به خروج پسانداز سپرده گذاران از بانکها منجر شود. لذا سرمایه گذاران با توجه به شرایط اقتصادی و پیش بینی های صورت گرفته، همواره با داشتن برنامه و هدفی معین، اقدام به اخذ تسهیلات از بانکها می نمایند. در واقع سرمیه گذاران با دید بلندمدت به قضیه م نگرند تا به مرحله بازدهی و سودآوری برسند. در این حین ممکن است سیاستهای کلان اقتصادی اتخاذ شده در حوزه مالی، شرایطی را فراهم آورد که مخل سودآوری سرمایه-گذاری شده و مشتری نتواند به تعهداتش در مقابل سیستم بانکی عمل نماید. لذا این مسأله زمینه ساز عدم پرداخت به موقع اقساط و تبدیل آنها به مطالبات غیرجاری میباشد. در واقع می توان گفت مطالبات غیرجاری زائیده دو بخش است: بخش اول، ارادی و اختیاری فرد وام گیرنده و بخش دیگر تحت تأثیر عوامل خارج از حیطه اختیار وام گیرندگان است که می توان به شرایط کلان اقتصادی و مالی نظیر تورم، نرخ ارز، رشد اقتصادی و سایر عوامل اشاره نمود. بنابراین مدنظر قرار دادن و مدریت عواملی که در حیطه درون سازمانی و برون سازمانی بر تسهیلات و مطالبات غیرجاری بانکها اثر می گذارند، امری ضروری است - حیدری و همکاران، . - 1389
بیان مسئله
مؤسسات مالی و بانکها، به دلیل نقش کلیدی و مؤثری که در اقتصاد هر کشور به عهده دارند، کانون توجه مدیران و ناظران اقتصادی قرار داشتند. امروزه یکی از مهم ترین چالشهای فراروی نظام بانکی کشور در چند سال اخیر، سیر فزاینده مطالبات غیرجاری می باشد، که عدم کنترل آن میتواند ضربه های سنگینی را بر پیکره اقتصاد وارد نماید. مطالبات معوق بانکها می تواند منشاء بسیاری از بحرانهای پولی و مالی در دنیا باشد و آثار سوء بسیاری بر بانکها، بخش های مختلف اقتصادی و در ابعاد وسیع تر برای مردم هر کشور ایجاد میکند. در شرایط کنونی بعد از بحران پولی و مالی اخیر و بالا بودن نسبی نسبت مطالبات معوق به تسهیلات اعطایی در بانکهای کشور، توجه به این نکته اهمیت ویژهای دارد. بررسی های بهعملآمده درباره سطح مطالبات معوق بانک های کشور نشان می دهد که این پدیده روزبهروز پیچیدهتر می شود و همین از ضرورت اتخاذ راه حل های جامع برای پیشگیری با آن حکایت میکند و هرگونه برنامهریزی برای پیشگیری باید نظامیافته و مستمر باشد - حیدری، . - 1392 آمارها نشان می دهد، حجم مطالبات غیرجاری بانکها در پایان سال 1384 حدود 82861 میلیارد ریال، در سال 85 بالغ بر 188767 میلیارد ریال، در سال 86 نزدیک به 283466 میلیارد ریال رسیده بود. روند صعودی افزایش حجم مطالبات غیرجاری تا سال 1392 ادامه داشت، به طوری که در این سال میزان مطالبات غیرجاری به بیش از 771649 میلیارد ریال رسیده بود. از آنجا که میزان مطالبات غیرجاری سیستم بانکی کشور در همه بخشها از سال 1384 رو به افزایش بوده است، به نظر میرسد شرایط اقتصاد کلان می تواند نقش مهمی در وضعیت پروتفوی اعتباری بانکها و کیفیت مطالبات آنها داشته باشند - پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی، . - 1394
کارشناسان رشد سریع مطالبات غیرجاری را به دو علل برونی و درونی تقسیم بندی مینمایند. دلایل درونی آنهایی هستند که خود بانک ها میتوانند بر آنها نظارت داشته باشند. مثلاً: ویژگی های شخصیتی دریافتکنندگان وام، نوع تسهیلات دریافتی، مبلغ و میزان تسهیلات، داشتن ضامن معتبر و چندین عوامل مرتبط دیگر. دلایل بیرونی آنهایی هستند که خارج از کنترل نظام بانکی بوده و به شرایط اقتصاد کلان بستگی دارد. برای مثال تحریمها، بحرانهای مالی و متغیرهای کلان اقتصادی از قبیل رشد نقدینگی، نرخ بهره، نرخ تورم، رشد تولید ناخالص داخلی، نرخ ارز و سایر عوامل نمونههایی از علل بیرونی هستند که برتوان مالی دریافتکنندگان تسهیلات تأثیر گذاشته و درنتیجه میتواند بر افزایش مطالبات غیر جاری مؤثر باشد.
اهمیت موضوع
با بررسی مطالعات انجام شده، مشخص می شود یکی از خلأهای تحقیقاتی موجود در زمینه بررسی مطالبات غیرجاری در ایران، استخراج نوسانات متغیرهای کلان اقتصادی و بررسی تأثیر آنها بر میزان مطالبات غیرجاری با استفاده از روشهای تحلیل اقتصاد سنجی کاربردی می باشد. همانطور که بیشتر اندیشمندان اقتصاد بیان کردهاند که نوسانات پیشبینی نشده و بحرانهای پولی و مالی یکی از عوامل است که می تواند بر عملکرد بخشهای مختلف اقتصاد یک کشور تأثیر منفی بگذارد، از این رو در تحقیق حاضر این موضوع را یکی از ویژگیهای حاکم بر اقتصاد ایران دانسته و با توجه به عوامل تعیین کننده مورد بررسی قرار می گیرد.
اهداف پژوهش
بررسی تأثیر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت بر مطالبات غیرجاری بانکها بررسی تأثیر کسری بودجه بر مطالبات غیرجاری بانکها بررسی تأثیر نرخ ارز بر مطالبات غیرجاری بانکها بررسی تأثیر نرخ تورم بر مطالبات غیرجاری بانکها
فرضیه های پژوهش
بین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت و مطالبات غیرجاری بانکها رابطه منفی وجود دارد. بین کسری بودجه دولت و مطالبات غیرجاری بانکها رابطه مثبتی وجود دارد.
بین نرخ ارز و مطالبات غیرجاری بانکها رابطه مثبتی وجود دارد. بین نرخ تورم و مطالبات غیرجاری بانکها رابطه مثبتی وجود دارد.
روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و از نظر ماهیت و روش علی- معلولی می باشد.
