بخشی از مقاله
چکیده
بعد از پیدایش فناوریهای نوینی چون تلفن و رایانه و تلفیق کارایی این دو وسیله به منظور ایجاد پدیده هزاره سوم یعنی اینترنت، تنها 4 سال کافی بود تا تعداد کاربران اینترنت به 50 میلیون نفر برسد و این در حالی بود که زمان سپری شده برای رسیدن به همین مقدار استفادهکننده از وسایلی چون تلفن، رایانه شخصی و تلویزیون به ترتیب 74، 16 و 13 سال بود. اینترنت هر چند تحولی جدید به شمار میآید اما توانسته است با استفاده از فناوریهای دیگر، در تمام ابعاد بشر نفوذ کند به طوری که پدیدههایی مانند دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک و دانشگاه الکترونیک حاصل از ورود اینترنت به حوزههایی چون حاکمیت، تجارت، علم و فرهنگ بوده است.
در پژوهش حاضر، تاثیر کلان اقتصادی توسعه تجارت الکترونیکی در ایران بر رشد تولید ناخالص داخلی، رشد بهرهوریکل، رشد بهرهوری نیرویکار، بیکاری، تورم، سرمایهگذاری، بودجه دولت، متغیرهای پولی - عرضه و تقاضا پول، نقدینگی، نرخ بهره - ، صادرات، واردات و توسعه و رفاه اقتصادی بررسی می-شود. بدین منظور ضمن آشنایی با تاریخچه و ویژگیهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، روند رشد جهانی و اطلاعات مربوط به چند کشور منتخب بررسی میشود.
مقدمه
پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات در دو دهه اخیر و گسترش کاربردهای آن در عرصههای مختلف اقتصادی و اجتماعی،موجب شکلگیری فصل نوینی از روابط متقابل بین افراد، شرکتها و دولتها شده است. مفاهیم جدیدی در ادبیات اقتصادی و تجارت، در حال ظهور هستند. روشهای سنتی کسب و کار، در حال بازنگری بوده و در پرتو این تحول، مشاغل و فعالیتهای جدید اقتصادی در حال شکلگیری هستند.
عدهای تحول مذکور را بزرگترین انقلاب تکنولوژیک بعد از انقلاب صنعتی ارزیابی کرده و عدهای دیگر از آن به عنوان اقتصاد نوین و یا دیجیتال یاد میکنند. حال در یک نگاه کلی میتوان تجارت الکترونیک را زیر مجموعهای از کسب و کار الکترونیکٌ که ارمغان فنآوری اطلاعات میباشد، دانست.
استقرار الکترونیک نیازمند بسترسازیهای مناسب اقتصادی، فنیمخابراتی، حقوقی، انسانی و فرهنگی میباشد. بانکداری الکترونیکٍ و به تبع آن پول الکترونیک به عنوان یکی از مهمترین بسترهای لازم در زمینه تجارت الکترونیک، از طریق تسهیل در پرداخت و نقل و انتقال الکترونیکی وجوه معاملات اینترنتی میتواند در زمینه رشد و توسعه تجارت الکترونیکی را بیش از پیش فراهم نماید.
در نتیجه گسترش کاربرد پول الکترونیک آثار اقتصادی، سیاسی، تجاری و اجتماعی چشمگیری به همراه خواهد داشت. اینترنت به عنوان یک شبکه جهانی نیز به عنوان پیشنیاز تجارت الکترونیکی به دلیل داشتن حضورفراگیرَ،هزینه دسترسی نسبتاً پایین، سهولت کار با آن، انعطافپذیری و جذابیت، در حال تغییر روشهای سنتی کسب وکار است.
این فناوری، الگوهای جدیدی برای خرید، فروش وارائه خدمات به مشتریان ارائه داده و در حال عرضه تعریفی جدید از روابط سنتی بین خریداران و فروشندگان است. همچنین این فناوری، موجب دگرگونی در روشهای تولید، توزیع، جستجو و مبادله کالاها و خدمات شده و میتواند سرعت عکسالعمل مؤسسات و بنگاهها را به علایق بازار و ارائه خدمات بهتر به مصرفکنندگان بیشتر کند.
سؤالی که مطرح میشود این است که این پیامد این تغییر ساختاری گسترده و پیچیده چه خواهد بود؟ آیا تجارت الکترونیکی، بهرهوری را تغییر خواهد داد؟ آیا تجارت الکترونیکی به ایجاد محصولات جدید و روشهای کسب و کار منجر خواهد شد؟ آیا موجب افزایش اشتغال خواهد شد؟ آیا احتمال اینکه برخی از بخشها تاثیرات بیشتری نسبت به سایر بخشها بپذیرند وجود دارد؟ اثرات آن بر رقابتپذیری بین المللی چگونه خواهد بود؟ چه پیامدهایی برای متغیرهای پولی و مالی در پی خواهد داشت؟ و سولات دیگر...
-1-1تاریخچه تجارت الکترونیک، مفاهیم و شاخصهای آن
تاریخچه تجارت الکترونیک بیشتر به تعریفی که ار آن میشود بستگی دارد. تعامل بین فناوری و فرایند کسب و کار، کلید فهم اثراتی است که تجارت الکترونیکی بر معاملات اقتصادی و در نهایت برکل اقتصاد میتواند داشته باشد. آنچه تجارت الکترونیکی را از تجارت به روش سنتی متمایز مینماید،اساساً روش یا مسیری است که ار طریق آن، اطلاعات بین خریداران و فروشندگان مبادله میشود.
تجارت الکترونیکی ممکن است یک کانال فروش، بازاریابی یا توزیع اضافی در کنار کانالهای سنتی تجارت ایجاد نماید و یا کانالها، خدمات و بازارهای جدیدی ایجاد کند. برخی از صاحب نظران، اولین داد و ستدی که توسط تلفن و یا دورنماُ انجام گرفته است را مرحله شروع تجارت الکترونیکی میدانند. در اولین ارتباط اینترنتی در سال 1969 در کالیفرنیا، دو ابر رایانه را با یک کابل 5 متری به هم متصل کردند تا چند کلمه اطلاعات را به هم انتقال دهند.
با آمدن اولین نرمافزار گرافیکی یا همان بروزرِ برای اتصال به شبکه جهانی اینترنت در سال 1993 و استقبال شرکتها از آن بیشتر فعالیتهای تجاری الکترونیکی به استفاده از اینترنت متمایل شد و در بعضی زمینهها، خرده فروشان اینترنتی مثل سایت حراجی اینترنتی آمازونّ، یک شبه سر برآوردند تا با خرده فروشان سنتی بازار، به مبارزه بپردازند. تعاریفی که در مورد تجارت الکترونیکی وجود دارد، با توجه به فعالیتها و معاملاتی که در آنها لحاظ شده و همچنین زیر ساختهای ارتباطی که این فعالیتها و معاملات در آن انجام میشود، متفاوت هستند.
همین امر سبب شده است که نتایج مختلفی از تحقیقات انجام شده در سطح بین المللی، در مورد ابعاد تاثیر تجارت الکترونیکی به دست آید. حال برخی تمام معاملات تجاری و مالی را که به صورت الکترونیکی انجام میشوند؛ نظیر تبادل الکترونیکی داده هاْ، انتقال وجوه الکترونیکیَ، و تمام فعالیتهای مربوط به کارتهای اعتباری - بدهی را تجارت الکترونیکی مینامند. برخی دیگر تجارت الکترونیکی را محدود به خرده فروشی به مصرفکنندگان میکنند که در آن معامله و پرداخت بهای کالا و خدمات از طریق اینترنت صورت میگیرد. براساس یکی از این تعاریف، تجارت الکترونیکی عبارت از خرید و فروش کالاها، خدمات و اطلاعات از طریق شبکههای کامپیوتری از جمله اینترنت است.
-2-1 مزایای تجارت الکترونیکی
مزایای تجارت الکترونیکی را به صورت کلی میتوان جهانی نمودن تجارت، برداشتن محدودیتها زمانی و مکانی در انجام معاملات و تبلیغات، کمک به شکست انحصارات، کاهش قیمت، افزایش فروش، افزایش رفاه مصرف کننده و رفاه اجتماعی، دسترسی آسان به اطلاعات لازم، کاهش چشمگیر هزینههای مبادلاتی، اطلاعاتی، تبلیغاتی و حمل و نقل، سرعت بخشیدن به انجام مبادله، تقویت موضع رقابتی کشورها در جهان، بهرهگیری از فرصتهای زودگذر در عرصه صادرات، از بین رفتن هزینه کاغذ بازی، حذف واسطهها، امکان ارائه خدمات و محصولات در سطح جهان و ... برشمرد.
به عنوان نمونه، ارزش صادرات جهانی کالاها و خدمات در سال 1999 حدود 7 هزار میلیارد دلار بوده است که از این مبلغ 500 میلیارد دلار صرف تهیه و مبادله اسناد مربوطه گردید است. به عبارت دیگر حدود 7 درصد از ارزش مبادلات جهانی را هزینه تهیه و مبادله اسناد تشکیل میدهد که با الکترونیکی شدن این مبادلات هزینه تهیه و مبادله اسناد به شدت کاهش مییابد.
البته لازم به ذکر است که مطرح شدن مسائلی چون حفاظت از حریم شخصی افراد، حفاظت از مالکیت افراد، مسائل مالیاتی و گمرکی در اینترنت و غیره، ایرادات جدی را به تجارت الکترونیکی وارد ساخته است. به عنوان مثال در سال 1999 در آمد گمرکی ناشی از واردات محصولاتی مانند فیلم، موسیقی، کتاب و نشریات و نیز بازیهای رایانهای در کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه ، به ترتیب 0/04 و 0/16کل درآمد گمرکی بوده است که با فراهم شدن امکان خرید و دریافت محصولات دیجیتالی شده مذکور از طریق اینترنت، درآمد گمرکی این کشورها از این محل کاهش خواهد یافت. نکته دیگر وجود هکرهایی است که در این مبادلات می-توانند ایجاد اختلال کنند که این خود میتواند باعث افشای اطلاعات مالی محرمانه افراد و شرکتها نیز در اینترنت شود.
