بخشی از مقاله
چکیده
اشتباه و خطا در سازمانها به دلایل مختلفی اتفاق میافتد ولیاغلب آنها قابل پیشگیریاست. پوکایوکه دیدگاهی است که در آن خطاهای بالقوه انسانی و تجهیزاتی را شناسایی کرده و درصدد ازبین بردن آنها برمیآید. به کارگیری تکنیک پوکا یوکه شایددر نگاه اول مستلزم هزینه،آموزش و بازنگریدرسیستم باشد، لیکناین تکنیک بااستفاده از روش های ساده در اجزای مکانیکی و دیگر وسایلایمنی میتواند بصورت شایستهای از بروز اشتباه و اتفاقات فاجعه بار جلوگیری کند. دراین تکنیک با بررسی روشهای اجرایی و مثالهای مختلف سعی در آن شده تا بااجرایی نمودن تکنیک در صنعت روشنایی نورسازان مشهد، روشهایی را بتوان یافت تا با بهبودهاییکه اکثرا بر پایه بهبود کایزنی استوار است ضمن کاهش حوادث در سالنها به بهبود هایی در زمینه ارگونومی نیز دست یابیم. کاهش خطاهای انسانی، بهبود شاخصهای تولید، بررسی منشا مشکلات و حوادث وسعی در از بین بردن ریشه مشکلات از اهداف کاربرد این تکنیک درصنعت روشنایی نورسازان میباشد. در این مقاله سعیبر آن شده تا فرهنگ پیشگیری بجای فرهنگ بهبود و اقدام اصلاحی ترویج گردد. نتایج این بررسی حاکی از اثربخشی اجرای تکنیک پوکا یوکه در بهبود کلیه شاخصهای تولید و افزایش بهره وری تولید و به تبع آن ایجاد قدرت بیشتردر صنایع روشنایی کشور برای توان رقابت در عرصه بازارهای جهانی می باشد. روش تحقیق حاضر کاربردی بوده است.
کلمات کلیدی: پوکا یوکه، خطا، شاخصهای تولید، فرهنگ پیشگیری
مقدمه
از پوکایوکه2 با نام خطا ناپذیر سازی 3 نیز یاد میشود. پوکایوکه دیدگاهی است که در آن خطاهای بالقوه انسانی، شناسایی شده و در صدد از بین بردن آنها برمیآییم. در این دیدگاه، منشأ عیوب شناسایی و از ریشه حذف میشود. پوکایوکه یک مفهوم علمی و دانشگاهی نیست بلکه واژهای است که از دل کارخانههای صنعتی نشأت گرفته و کم کم جای خود را در مجامع علمی، دانشگاهی، نظامی، اجتماعی، آموزشی و آزمایشگاهی باز کرده است. هرچند در بسیاری از مجامع، با توجه به نیاز و لزوم جلوگیری از بروز حوادث، خرابیها و ضایعات تکنیکهایی را در دستگاهها و تجهیزات خود اجرا کردهاند ولی رسمی شدن این نام برای این سیستم طول عمر زیادی ندارد. سیستمهای خطاناپذیری که اغلب ابتکارات سادهای هستند توانستهاند درصد حوادث انسانی، خرابی دستگاهها، ضایعات منابع و خطاهای انسانی را بشدت کاهش دهند و صرفهجوییهای کلانی را بههمراه داشته باشند.
پوکایوکه یکی از اجزای اصلی سیستم کنترل کیفیت صفر4 است که توسط شینگو مطرح شده است؛ ایدهای که باعث تولید محصول بدون عیب میشود. یکی از راههای دستیابی به محصولات بدون عیب، استفاده از پوکایوکه است. در این روش از وسایل یا تکنیکهایی استفاده میشود که خطاها را نشان دهد یا از بروز عیب در اولین مرحله کاری، جلوگیری کند. پوکایوکه روشهای ساده ای برای دستیابی به محصولی بدون نقص میباشد. برای دستیابی به این تکنیک ابتدا باید با دیدگاه پوکایوکه آشنا شد و سپس به شناسایی و مطالعه دقیق خطاهای بالقوه انسانی و تجهیزاتی در محیط کار یا زندگی پرداخت. با دسته بندی خطاها بهتر میتوان روی آنها مطالعه کرد. شناسایی خطاها به روشهای مختلف امکانپذیر است. برخی بهصورت دیداری قابل تشخیص هستند ولی برخی باید بهصورت تخصصیتر شناسایی شوند. هدف اصلی این مقاله، کم کردن ویا به صفر رساندن خطاهای اپراتوری غیر عمدی در پروسه تولید میباشد.
بررسی و مرور ادبیات
بررسی پدیدههای جهان بر اساس روابط علت و معلول انجام میگیرد و این بدان معناست که دنیا و پدیدههای آن برای بشر قابل درک است و بشر میتواند علل پدیدهها را بیابد و آنها را کنترل نماید در غیر این صورت اگر درک علل پدیدهها و روابط آنها میسر نباشد کنترل آنها هم بی معنی است و از طرفی بروز هر پدیده باعث ایجاد شرایط جدیدی میگردد که این شرایط در بروز پدیدههای جدید موثر خواهد بود. پوکایوکه یک علم نیست بلکه یک دیدگاه است؛ دیدگاهی که در آن خطاهای بالقوه انسانی و تجهیزاتی دیده میشود و در صدد از بین بردن آنها برمیآید. در این دیدگاه، منشأ عیوب شناسایی و از ریشه حذف می شود.
پوکا یوکه:
واژه یوکه به معنای اجتناب و پوکا به معنای خطای غیر عمد میباشد. در زبان انگلیسی پوکا یوکه را غالبا "یا به خطر ناپذیر و یا محفوظ از شکست ترجمه میکنند. این نظریه توسط یک مهندس تولید ژاپنی به نام شی جی یوشینگو به صورت ابزاری قوی برای رسیدن به عیوب صفر و سرانجام حذف بازرسیهای کنترل کیفی بسط داده شد.[1]
اساس پوکا یوکه بر احترام به ذکاوت و هوش کارکنان مبتنی است. پوکا یوکه با حذف کارهای تکراری و فعالیتهایی که وابسته به حافظه و احتیاط هستند، وقت و فکرکارکنان را آزاد میکند تا ایشان بتوانند وقت خود را به انجام فعالیتهای ارزش آفرین اختصاص دهند. در محیط پیچیده کاری، ممکن است بعضی از کارها اشتباه انجام شوند و هر روز این امکان وجود دارد که این اشتباهات منجر به به تولید محصول معیوب شوند. عیوب، اتلاف محسوب میشوند و اگر شناسایی نشوند، کالای معیوب تولید میگردد. برای مبدل شدن به یک رقیب جهانی، یک شرکت نه تنها باید فلسفه تولید با عیوب صفر - عدم تولید معیوب - را دنبال کند بلکه باید آن را عملا "به کار بندد. مفاهیم پوکا یوکه مفاهیم ساده ای هستند که برای تحقق همین هدف بکار می روند.[2]
خطاها:
خطا زمانی رخ میدهد که فعالیتی متفاوت از حالت مورد انتظار رخ دهد. برای عمده فرایندها و فعالیتها، وضعیتی به عنوان وضعیت مورد انتظار یا مطلوب وجود دارد و هر گونه انحراف از این وضعیت معمولا "به عنوان خطا شناخته میشود. به طور مثال در نوشتن یک نامه، انتظار نداریم که غلط املائی داشته باشیم و در صورت مشاهده غلط املایی،آن را به عنوان یک اشتباه یا خطا میشناسیم. انسانها طبیعتا "اشتباه میکنند و تا وقتی نفهمیدهایم که انجام اشتباه کاملا " طبیعی است، تنها کاری که میتوانیم انجام دهیم این است که به سرزنش افراد بپردازیم که مرتکب اشتباه نشوند.در این حالت، یک دیدگاه میتواند این باشد که پس ما نمیتوانیم از بروز محصولات معیوب جلوگیری کنیم و محصولات معیوب در بازرسی نهایی یا در دست مشتری مشخص خواهند شد. اما دیدگاه دیگر این است که درست است اشتباه امری طبیعی است اما میزان تکرار اشتباه امری طبیعی نیست. وقتی که ما با بروز یک خطا مواجه شدیم میتوانیم منشاء آن را شناسایی و با اصلاح و کنترل منشاء آن،از بروز مجدد آن جلوگیری کنیم. به عبارت دیگر اشتباهات انسانی را میتوان کاهش داد و یا حتی از بین برد.کارکنان اشتباهات کمتری مرتکب خواهند شد، اگر با آموزشهای خاص و سیستمهای تولیدی مناسب، مورد پشتیبانی قرار گیرند. پوکا یوکه بر این اصل استوار است که میتوان اشتباهات را کاهش داد و حتی جلوی آنها را به صورت کامل گرفت و برای این منظور از ابزارهای جلوگیری از بروز خطا استفاده مینمایند.[3]
عیوب و عوامل ایجاد کننده آن:
عیوب - خرابی ها - معمولا "معلول خطاها هستند. زمانی که نتیجه یک فرایند یا فعالیت به صورت نتیجه مورد انتظار نباشد معمولا "ما آن نتیجه را معیوب - دارای عیب - مینامیم. این عیب ناشی از بروز خطا در هنگام اجرای فرایند یا فعالیت است. عیوب، ناشی از خطاها هستند و اثر خطاها بر روی خروجی فرایند یا فعالیت میباشند. اغلب خرابیها در یکی از حالات زیر اتفاق میافتد؛
1. خطا در طراحی فرایند
2. تغییر پذیری فرایندها
3. استفاده از مواد نامناسب
4. فرسایش تجهیزات و نامناسب بودن آنها .5خطای انسانی
خطاهای انسانی نیز به 10 نوع اصلی تقسیم بندی میشوند که عبارتند از؛ بیتوجهی یا فراموشکاری، خطای ناشی از درک اشتباه، خطای شناسایی - قضاوت اشتباه - ، خطای ناشی از بیتجربه بودن افراد، خطای ناشی از خودسری، خطای غیر عمد، خطای ناشی از کندی، خطای ناشی از فقدان استاندارد، خطای غیر منتظره و خطای عمدی.[4] در مجموع ،هر چند اشتباهات به دلایل مختلفی اتفاق میافتند ولی اغلب آنها قابل پیشگیری هستند. به شرط آنکه زمانی را صرف کنیم تا دریابیم این اشتباهات کی و کجا به وقوع میپیوند و در جهت جلوگیری از بروز آنها با استفاده از روشهای پوکا یوکه اقدام کنیم.[2]
