بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور تاثیر حمایت اجتماعی خانواده بر کیفیت زندگی ترنس سکشوال ها در ایران انجام گرفت. هدف این پژوهش سنجش میزان اثرگذاری حمایت اجتماعی خانواده بر کیفیت زندگی ترنس سکشوال ها در ایران است. روش این پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است.نمونه مورد مطالعه 39 نفر از ترنس سکشوال های مراجعه کننده به بهزیستی شرق تهران می باشد که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند.
اطلاعات جمع آوری شده برای انجام آماره و تکنیک های آماری توصیفی واستنباطی از نرم افزارspss استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش حکایت از وجود رابطه میان حمایت اجتماعی بعد مادی - تامین خوراک و پوشاک، مسکن و... - با کیفیت زندگی دارد. هم چنین میان میزان درآمد، تحصیلات و وضعیت اشتغال با کیفیت زندگی وجود رابطه تایید شد. اما بین حمایت اجتماعی بعد عاطفی - میزان مورد علاقه بودن و مورد احترام بودن و... - با کیفیت زندگی، رابطه ای وجود ندارد وهم چنین وجود رابطه میان متغیرهای زمینه ای سن و جنسیت با کیفیت زندگی تایید نشد.
مقدمه
پسر است یا دختر؟ این سوالی است که غالبا در زمان تولد یک بچه می پرسند.
در فرهنگ ما و سایر فرهنگها مجموعه ای از علایق، خصوصیات شخصیتی و رفتاری، زنانه یا مردانه تلقی می شود. کودکان از همان آغاز که هنوز کوچکند، این معیارهای فرهنگی را می آموزند و کسب می کنند. کسب هویت جنسی از زمانهای قدیم بصورت آموختن مهارتهای خاص مردانه چون سوارکاری، تیراندازی، رقابت و... توسط پسران و یادگیری مهارتهای زنانه ای چون آشپزی، بچه داری و ... از جانب دختران و امروزه بصورت همانند سازی مستقیم و غیر مستقیم بواسطه وجود والدین، کتاب های داستان، تلویزیون و... صورت می گیرد.
استفاده مناسب از واژه های جنس و جنسیت مهمترین اختلاف نظر را برانگیخته است. جنسیت چیزهایی در مورد الگوهای اجتماعی شده رفتار را مشخص میکند و واژه جنس - sex - به تفاوت های زیستی مردان و زنان اشاره می کند .
روانشناسان بین واژه های هویت جنسیتی و نقش جنسیتی و گرایش جنسیتی تمایز قائل شده اند . هویت جنسیتی مفهومی است که فرد از خود به عنوان یک زن یا مرد دارد آن گونه که در جمله های من پسرم یا دخترم منعکس می شود - گولومبوک و فی وش،. - 1999 اگر جنس فرد بطور زیستی تعیین می شود پس هویت جنسی توسط فرهنگ و اجتماع ساخته می شود
هویت جنسی یک شخص، جنسیتی است که شخص از طریق آن با خودش به عنوان یک مرد یا زن پیوند عاطفی می یابد. ممکن است شخص هویت جنسی متضاد با جنسیت زیست شناختی داشته باشد، یعنی همان چیزی که درخواست تغییر جنسیت نامیده می شود. کودکان خرد سال تا حدود دو سالگی معمولا از جنسیت زیستی و هویت جنسی خود آگاه نیستند و پس از این سن است که خودشان را به صورت دختر یا پسر می شناسند
به نظر بم - 1978 - دوگانگی جنسی - آندروژنی - یک جهتگیری نقش جنسیتی است که در آن فرد صفات زیادی از هردو اسنادهای زنانه و مردانه رادرشخصیت خودش یکپارچه ومتحد می سازد - نجاریان و خدارحیمی،. - 1373 در بین این افراد تقابل بین جنس و جنسیت وجود دارد که این افراد را ترنس سکشوال می نامند. اختلال هویت جنسی شدیدترین درجه ملال جنسی می باشد که از نظر جنسی بین جسم و فکر تناقض و مغایرت وجود دارد و شخص سعی می کند در اجتماع به صورت جنس مخالف ظاهر شود و با استفاده از درمانهای هورمونی و جراحی ظاهر، جنس بیولوژیکی، جنس مقابل را احراز نماید.
اختلال هویت جنسی در کودکان، درگیر شدن و مشارکت خانواده را فراخوانی می کند. آشکار شدن راز سردرگمی هویت جنسی در کودکان بزرگتر، نوجوانان و بالغین پیچیده تر است به خاطر اینکه واکنش های خانواده، خود می تواند بخشی از مشکل شود. واکنش های معمولا شرم، ناامیدی، خشم نسبت به توقف روند طبیعی و ترس مرضی نسبت به همجنس، بخشی از بار مسیولیت فرزند می شود
همچنین ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و قانونی جامعه در پذیرش رفتارهای هنجار شکن این افراد بی تحمل بوده بنابراین برخوردهای نامناسبی در برابر یک ترنس سکشوال بروز می دهند . این برخوردها و فشارها با اعمالی از جمله تمسخر، خشونت، آزار و طرد شدن از سوی خانواده، دوستان و جامعه صورت می پذیرد که باعث اضطراب و نگرانی، افسردگی و گوشه گیری اجتماعی را برای یک ترنس سکشوال فراهم می کند.پژوهش های انجام شده پیرامون ترنس سکشوال ها نشان می دهند رفتارهای ناهنجار اجتماعی از جمله فرار، روابط نامشروع جنسی، اختلال های مرتبط با مصرف مواد در این افراد در سطح بالایی از فراوانی وجود دارد
مشکلات و مسائل اشاره شده متعددی که افراد ترنس سکشوال با آن دست به گریبان هستند، بررسی کیفیت زندگی آنان را ضروری می نماید. مطابق تعریف سازمان جهانی بهداشت1 کیفیت زندگی2 عبارت است از: درک فرد از وضعیت زندگی خود با توجه به اهداف، انتظارات، استانداردها و علاقه اش در زمینه ی فرهنگ و سیستم ارزشی که در آن زندگی می کند که شامل نگرش فرد نسبت به سلامت فیزیکی، وضعیت روحی و روانی، سطح استقلال، ارتباطات اجتماعی، وابستگی های شخصی و تعامل با شرایط خاص محیطی می باشد - کاشفی مهر، - 22:1384 به بیان دیگر کیفیت زندگی به عنوان مجموعه ای از تمام اهداف، ارزش ها و اصولی که در دوره زندگی یک فرد به دست می آید، تعریف می شود.
این بدان معناست که جهت توسعه و بهبود کیفیت زندگی یک جمعیت، باید شرایطی فراهم آید که در آن نیازهای تعداد زیادی از افراد تا حد امکان برآورده شود - فرخی،. - 40:1388 بسیاری از پژوهش ها نشان می دهد کیفیت زندگی ترنس سکشوال در حالت عادی و طبیعی قرار ندارد و با مشکلاتی عدیدهای که ذکر شد، روبه رو هستند.
در بررسی پیامدهای اجتماعی اختلال هویت جنسی دریافتند افراد تغییرجنس خواه در فرایند تغییر جنس و حتی بعد از آ ن در زندگی فردی و اجتماعی خود با محدودیت های زیادی روبه رو هستند .این وضعیت موجودی سرمایه اجتماعی و سطح کیفیت زندگی آن ها را کاهش می دهد.
با هدف ارزیابی و مقایسه کیفیت زندگی و رضایت مندی بیماران در بین بیماران تراجنسی سوئیسی پس از عمل تغییر جنسیت با سلامتی گروه کنترل، کیفیت زندگی 15 سال پس از عمل تغییر جنسی را مورد بررسی قر ار دادند یافته های این مطالعه نشان داد رضایت مندی بیماران به طور معنا داری در مقایسه با گروه کنترل پایین تر بود . کیفیت زندگی در حیطه های بهداشت عمومی، محدودیت نقش، محدودیت فیزیکی و شخصی، 15 سال پس از عمل تغییر جنسیت پایین تر بود.
دریافت حمایت اجتماعی از سوی خانواده، منجر به این ایده در فرد می گردد که مورد توجه، علاقه و احترام است و عضو شبکه ای است که اعضای آن نسبت به یکدیگر دارای وظایف متقابل هستند. حمایت اجتماعی، با اغلب وضعیتهای روان شناختی مثبت مانند احساس تعلق، صمیمت و خودارزشی در ارتباط است. براندت و نیرت حمایت اجتماعی را شامل ایجاد تعلق، صمیمیت، یکپارچگی اجتماعی، فرصت و امکاناتی برای رفتارهای مثمرثمر می دانند که تضمین مجدد ارزش انسان ها و ایفای نقش آنان و امکان کمک های اطلاعاتی، عاطفی و مادیمی باشد
لنیدزی حمایت اجتماعی را قابلیت و کیفیت ارتباط با دیگران می داند که منابعی را که در واقع مورد نیاز است فراهم می کنند. حمایت دیگران، تأمین کننده خدمات و اطلاعات عینی است که احساس مراقبت شدن، مورد حمایت واقع شدن، احترام داشتن، ارزشمند بودن را برای فرد فراهم می کند، فرد احساس می کند در بخش قابل توجهی از مراودات اجتماعی قرار داشته و در یک تعهد دو جانبه شریک است
حمایت اجتماعی کمک یا حمایتی است، که از جانب اعضا شبکه های اجتماعی برای فرد فراهم می شود . رایج ترین تعریف حمایت اجتماعی بر دسترس بودن وکیفیت ارتباط با افرادی که در مواقع مورد نیاز منابع حمایتی را فراهم میکنند، تأکید دارند .منابع حمایتی موجب می شود که فرد احساس مراقبت، مورد علاقه بودن، عزت نفس و ارزشمندی نماید و احساس کند بخشی از شبکه وسیع ارتباطی است
بنابراین ترنس سکشوال به عنوان فردی که در جامعه به راحتی پذیرفته نمی شود و با بحران های شدید اجتماعی چون بزه کاری، بیماری های جسمی و روحی، فرار از خانه، طرد شدن از خانواده، کاهش امید به زندگی، نداشتن رضایت از زندگی و ... مواجه می شوند، به حمایت اجتماعی بالایی بالاخص از سوی خانواده نیاز دارد. خانواده می تواند با ایجاد محیط تربیتی که با هیچ محیط تربیتی حتی آموزشگاه قابل مقایسه نیست، کودک را برای جامعه پذیری آماده میکند. خانواده با محبت حساب شده ای که در مورد فرزندان اعمال میکند، زمینه روانی رشد آنها را مساعد می سازد و بدین گونه افرادی با شخصیت متعادل و محکم در مقابل ناهنجاری های رفتاری و انحرافات اجتماعی تحویل جامعه می دهد
در این پژوهش با توجه به مشکلات و کمبود هایی که برای ترنس سکشوال ها در ایران وجود دارد، میزان تاثیر حمایت اجتماعی و پشتیبانی کردن خانواده بر کیفیت زندگی این افراد مورد بررسی قرار گرفت.
روش
پژوهش حاضر از دو روش اسنادی-کتابخانه ای و روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل تمامی افراد ترنس سکشوال شهر تهران می باشد . با توجه به این که تعداد کل افرادی که در سازمان بهزیستی تهران به عنوان ترنس سکشوال مراجعه کردند 60 نفر است، با استفاده از روش نمونه گیری ساده تعداد 30 نفر ترنس سکشوال بر طبق فرمول کوکران انتخاب شد که به دلیل اعتبار بیشتر پژوهش و اطمینان از صحت کامل پرسشنامه ها 39پرسشنامه بین ترنس سکشوال های مراجعه کننده به سازمان بهزیستی تهران توزیع شد. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته که دارای 86 سوال بوده، استفاده شد که از میان سوالات، 78 سوال بر اساس طیف لیکرت و در مقیاس رتبه ای، 6 سوال در مقیاس اسمی و 2 سوال در مقیاس فاصله ای تنظیم شده است.
