بخشی از مقاله
چکیده
فضاهای عمومی مهمترین بخش های شهر را تشکیل می دهند که یکی از این فضاها خیابان ها و میادین شهری هستند. که تعاملات اجتماعی و جنب و جوش شهری در آنها به حداکثر کمی و کیفی خود میرسد. طراحی مناسب فضا های شهری تاثیرات بسزایی در جامعه ایفا میکند.دیدن مناظر زیبای شهری که با توجه به اصول شهرسازی طراحی شده باشد میتواند خستگیها ی روزانه و دغدغه های ذهنی را بسیار کم رنگتر کند.
ارسطو کلیه اصول شهرسازی را در یک جمله خلاصه کرده یک شهر باید به نحوی ساخته شود که ساکنان آن احساس امنیت و رضایت کنند. مقاله حاضر به بررسی طراحی خیابانی وتعاملات بین مردم می پردازد.با استفاده از انرژیهای پاک میتوان خیابان هایی را طراحی کرد که در شب و روز برای افراد جامعه القا کننده آرامش باشد و تعاملات بین افراد را افزایش دهد. در نگاشت این مقاله ازروش کتابخانه ای و روش میدانی بهره گرفته شده است.
مقدمه
تحقیق و شناخت معماری ایران خصوصاً معماری بافت شهری با بازشناسی ارزش های کالبدی و محیطی همراه است؛ که متاسفانه چنان که باید از گذشتگان به ما منتقل نشده و سبب بیگانگی نسل طراح کنونی از دستاوردهای استادان هنر معماری ایران بوده است. پیامد این بیگانگی، محتوای معماری و سیمای شهری است که اکنون در خیابان ها و فضاهای شهری، ناظر آن هستیم.
با توجه به نیاز های انسان ها شهر ها شکل می گیرد، وهر روز در حال گسترش است و این گسترش روز افزون مستلزم برنامه ریزی دقیق است. اما متاسفانه عدم طراحی و طراحی های نادرست باعث بوجود آمدن مشکلات زیادی در شهر ها شده است. در این طراحی ها میتوان از تکنولوژیهای روز و همچنین انرژیهای پاک بهره برد که به یک شهر پایدار رسید. در مقاله حاضر به مشکلات طراحی ها و ارائه راهکارهایی برای حرکت به سوی پایداری شهری می پردازیم که با استفاده از این طراحی بتوان تعاملات اجتماعی و فرهنگی جامعه را گسترش داد.طراحی صحیح و خلاقانه فضا های شهری میتواند جامعه شهری را بسوی شهری پایدار وآرمانی سوق دهد.
شهر و فضاهای شهری
شهر، محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیائی بخش، واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمائی با ویژگی های خاص خود، بوده؛ به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی، خدمات و فعالیت های اداری، اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری، از خودکفائی نسبی، برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود، بوده و حداقل دارای ده هزار نفر جمعیت باشد
از نظر کالبدی شهر جایی است که دارای ساختمانهای بلند، خیابانها، ادارات، پارک ها و زیرساختهای شهری و ... باشد.
جدای از تعاریف فوق شهر جایی است که تعاملات شهری در آن بوقوع می پیوند، و مردم حس شهروندی نسبت به شهر خود دارا می باشند. بعبارتی آنچه شهر را می سازد، ساختمانهای عظیم و پارکها نیستند بلکه مردم خود شهرند با تمام سلایق و ویژگیهای منحصر بفردشان؛ جایی که در آن روابط انسانی و اجتماعی آنها شکل گرفته و بارور می شود بدین ترتیب می توان ادعا نمود که یک شهر تنها بر پدیده های مادی استوار نیست بلکه نیاز به زندگی اجتماعی و روابط انسانی نیزبر ایجاد آن اثر گذار است. امکان پاسخگویی به چنین نیازهای اجتماعی و انسانی در فضاهای شهری بوقوع می پیوندد.
فضاهای شهری از جمله مسائلی است که همواره ماهیت فرارشته ای به خود دیده است. به دلیل تاثیرگذاری همه جانبه طیف کثیری از مطالعات بر ساخت و طراحی و شکل گیری فضاهای شهری و تاثیر کلیه طرحهای مرتبط با مباحث کالبدی و تجسمی نظیر طرحهای معماری ، شهرسازی ، طراحی شهری بر این مساله، ماهیت مذکور قابل درک است هر شهر از یکسری مجموعه های بهم پیوسته و ناپیوسته تشکیل شده که در مقیاس معماری هر کدام دارای یک ماهیت مستقلند که به هر یک از این مجموعه ها یک عنصر معماری می گویند.
در طراحی شهری به طراحی فرم و فضا می پردازیم - در مقیاس مجموعه ها - این فرمها یا فضاها وقتی از دور به آنها نگاه کنیم شکل یک عنصر دیده میشود. اما در واقع به صورت یک مجموعه هستند.وجود طراحی شهری در لایه میانی از یک سو با خصوصیاتی نظیر برنامه ریزی شهری تبعیت میکند و از سوی دیگر بسمت تخصصی شدن حرکت خود و دقیق شدن - به سمت معماری - پیش می رود. یعنی طراحی شهری حرکتی بینابینی بین برنامه ریزی شهری و معماری دارد بنابراین این حرکتی تخصصی است و جنبه کلی ندارد.
- تاثیر فضاهای شهری بر وجوه فرهنگی و اجتماعی یک شهر
نقش کارکردی فضاهای شهری بعنوان مکان فعالیت های عمومی و عرصه تعاملات شهری، از دیرباز تا کنون همواره وجود داشته است؛ بطوریکه فعالیتهای مردم هر عصر را می توان توسط فضاهای شهری آنها بازشناخت و یا بالعکس فضاهای شهری را بواسطه فعالیتها و علایق شهروندان معرفی نمود؛ بنابراین رابطه تنگاتنگی میان توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی یک شهر و فضاهای شهری آن وجود دارد. به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان، بالاترین مرحله بلوغ فرهنگی، اجتماعی شهروندان یک شهر در فضاهای شهری بوقوع می پیوندد؛ همانجایی که علاوه بر فرم و کالبد دارای مفهومی وسیعتر با عنوان محتواست
فضاهای شهری و بخصوص میدان و خیابان عرصه حضور شهروندان در قلمرو عمومی شهر هستند در جامعه امروزی که در آن زندگی میکنیم همه افراد با درگیریهایی که در زندگی روزمره خودشان دارند باعث نوعی افسرگی اجتماعی شده اندو تعاملات بین افراد جامعه مثل سابق معنا و مفهومی ندارد .نادیده گرفتن عناصر مهم در طراحی شهری این عوامل را پر رنگتر کرده است .
در شهر سازی معاصر و بویژه طراحی های پس از دوره مدرن تلاش کرده است که تا با ارتقای محیط فضا های شهری،وطراحی مناسب فضا ها کیفیت زندگی شهروندان را در شهر های دنیا ارتقا ببخشد. معماری بناهای اطراف میدان هاو خیابانها نقش مهمی در ارتقای کیفیت این فضا ها دارند. نبود قواعد هدایت کننده معماری بنا ها خود باعث عدم تبعیت منظر شهرها از الگوهای هما هنگ می گردد. این الگوها در نقش و جایگاه فضا ها را در شهر نشان میدهد. در شهر هر فضا دارای معنا و مفهومی خاص است؛ که این فضا ها با توجه به نیاز افراد جامعه باید طراحی گردند. فضا های مهم در تشکیل فضا های شهری عبارتند از. خیابان و میدان .کوچه و.....
عنصر اصلی در طراحی شهر ها خیابان ها و میادین است که بیشترین تعاملات اجتماعی از قبیل رفت و آمدها ،فعالیتهای فرهنگی ،اقتصادی،اجتماعی و ... در این فضاها اتفاق می افتد . در طراحی خیابان باید مواردزیر را مد نظر داشت:
طراحی خیابان ها
در طول تاریخ شهر سازی همواره معابر شهری از اهمیت ویژه ای در شکل دهی به ساختار فیزیکی و فضایی شهربرخوردار بوده است. بطوری که شکل شهر ها را بر اساس شکل معابر آن طبقه بندی می نمایند. و روند توسعه فیزیکی شهر را نیز در تداوم این چیدمان برنامه ریزی می نمایند. بنابر اصل کلی اگر معابر شهری در تعامل با نیازهای ساکنان و کار بریهای مجاور آن طراحی و اجرا شوند و در کارکرد آسایش تمامی گروههای بهره بردار را در حد بهینه تامین نمایدنقش بسیار به سزایی را در بهبود سرزندگی و تحرک در فضای شهری خواهند داشت.
چالش های موجود در خیابان
اگرچه اهمیت خیابان در طراحی شهری به طور فزاینده ای مورد توجه قرار گرفته - توسط مهندسان ترافیک ، طراحان شهری ، و برنامه ریزان - اما خیابان ها اغلب بدون چارچوب مفهومی واضح و استواری به نظر می رسند. آنچه از نام خیابان در قدم اول به یاد هر کس می آید همان نقش بارز تردد و جابجایی یا یک راه عبوری است. درحالی که خیابان به عنوان یکی از عناصر مهم شکل دهنده فرم اصلی شهر، نماد فرهنگی و اجتماعی و برقرار کننده ارتباط فضایی و اتصال فعالیت های شهری بوده و همواره مورد توجه شهر سازان و برنامه ریزان شهری قرار داشته است
خیابان بعنوان یک شریان ارتباطی زیر بنایی ترین عنصر در ساختار کالبدی هر مجموعه زیستی به شمارمی آید.
در طراحی فضای شهری باید به موقعیت و شناخت کلیه پارامترهای مورد نظر در مرحله شناخت و تحلیل آنها و در نهایت دستیابی به مطلوبیت بعنوان یک شاخص هدف توجهداشت عمدتاً دو نوع فضای شهری از دیدگاه کالبدی و زیبایی شناسی در عرصه شهرها از اهمیت زیادی برخوردارند.
-1خیابان ها
- 2 میادین
خیابان بعنوان یکی از کالبد اصلی شهر،داری سیمای خاص شهری است که از کالبد خطی و عملکرد عبوری آن تاثیر می پذیرد مبانی طراحی شهری و معیاری های زیبایی نیز در ارتباط با این عوامل شکل گرفته است از دیر باز ارزشهای کالبدی وهنری خیابان شهری در قالب مبانی دو مکتب کلاسییسیسم و رومانتیسیسم ارزیابی می شده است.
