بخشی از مقاله
چکیده
انسان موجودی فطرتا اجتماعی است و نیاز به تعامل با افراد مختلف و حضور در اجتماع دارد. فضاهای شهری بازتابی از این رویکرد می باشند. امروزه بعد اجتماعی - اشتراکی زندگی انسان به فراموشی سپرده شده است و فضاهایی به منظور پاسخگویی به آن وجود ندارد، به همین منظور ایجاد فضایی که بتواند روابط اجتماعی را تقویت کند و موجب ارتباط بیشتر افراد شود حائز اهمیت است.در این راستا مکان های عمومی نقش بارزی در ایجاد همبستگی و شکل دهی به روابط مردم ایفا می کنند و به عنوان مهمترین فضاها جهت برقراری تعاملات اجتماعی محسوب میشوند.از حیث ماهیت، محیط زندگی انسان در فضایی با جریان اجتماعی تعریف شده است که حامل پیام ها و سنت های رفتاری مرتبط با فضای فرهنگی جامعه و محیط کالبدی پیرامون می باشد. این نوشتار سعی دارد، با بررسی تعاملات منطقی شکل گرفته، بین محیط کالبدی و رفتار ساکنین، تأثیرات این دو مقوله را در شکل گیری فضاهای اجتماع پذیر و بروز رفتارهای جمعی، مورد تحقیق قرار دهد. این مقاله، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی استفاده میکند. همچنین از مرور متون و منابع در بستر مطالعات کتابخانه ای نیز سود خواهد برد.
مقدمه
انسان ها با برقراری روابط اجتماعی در فضاهای شهری در صدد پاسخ گویی به نیازهای انسانی و اجتماعی یکدیگرند - فتحی، 1391 ، . - 49 فضای شهری ظرف و مکان بروز زندگی اجتماعی افراد جامعه است که بر اساس پایه های فکری خرد گرایانه، مشارکت مدنی آحاد جامعه و رفتارهای جمعی شکل گرفته بر پایه ارزش های انسانی شکل می گیرد .این تعامل اجتماعی و مشارکت مردمی را می توان عنصر اصلی و اساسی که روابط انسانی و فعالیت های شهری را تحت تأثیر خود قرار می دهد بر شمرد - پارسی ، - 1381 رفتارهای جمعی انسان ها در محیط، به فرهنگ تعامل چند سویه تبدیل خواهد شد که طی این روند، دستاوردهای اجتماعی پدیدار می شوند که جامعه انسانی را تحت تاثیر قرار خواهند داد. یکی از این فرآورده ها، پیدایش فضاهای دموکراتیک و پویا می باشد که انسانها را به جامعه و محیط زندگی خود متعهد می نماید. بدین وسیله است که دیالوگی پنهان بین محیط و انسان و جامعه انسانی شکل می پذیرد که فضا را تبدیل به مکان حضور می نماید. از طرفی چگونگی طراحی فضای پیرامون توسط معماران به عنوان کاتالیزوری قدرتمند در جهت شکل گیری تعاملات انسانی فضا عمل خواهد کرد. این گونه فضاها از هزاره های قبل از میلاد تا عصر کنونی و از تمدن یونان و روم تا تمدن اسلامی قابل مشاهده و واکاوی است. مهمترین عامل مشترک این تمدن ها، ایجاد تشکیلات نظام مند مردمی، متکی به آرا و نظرات افراد جامعه بوده است. از جمله نمونه های این فضاها میتوان به آگوراها و فروم ها در یونان و روم باستان اشاره نمود - فلامکی ، . - 1385 همچنین مساجد، کلیساها، معابد، میادین و بازارها نیز از جمله مکان هایی هستند که اندیشه دموکراتیک بودن، در آنهاکاملاً مشخص میباشد.
اهمیت و ضرورت موضوع
با توجه به رشد سریع و روز افزون جمعیت انسانی در جوامع مدرن امروزی، نیاز هر چه بیشتر شهرها به تأمین فضاهای سینرژیک در ارتباط با رفتار انسان، بیش از پیش احساس میشود. پیدایش فضاهایی همسنگ با فرهنگ جامعه مدنی و تعاملات شکل گرفته در سطوح مختلف جامعه رفتاری، کم کم باعث شکل گیری مفهوم مکانیت و زندگی، در کیفیت فضاهای انسانی خواهد شد. تأثیر تفکرات و اندیشه ها در شکل گیری زندگی مردم و رصد رفتارها و فعالیت های شکل دهنده الگوهای فرهنگی، ما را به سمت تدوین اصول پایه ای جهت طراحی محیط، رهنمون می سازد. نیاز به شناسایی فرهنگ جامعه هدف، برای طراحی فضایی مناسب و باززنده سازی ارزشهای اجتماعی مانند تعاملات اجتماعی، دموکراسی و فضاهای بسترساز این پدیده ها، مقولاتی هستند که در این پژوهش مورد توجه قرار می گیرند.
هدف تحقیق
-1بسترسازی برای تحقق اهداف و آرمانهای مبتنی بر فرهنگ جامعه مدنی در مقیاس شهری.
-2ارتقاء سطح کیفی فضاهای فرهنگی-رفتاری برای انسانها و پیشبرد فرهنگ جامعه مدنی.
-3فراهم ساختن هماهنگی بین فرم و عملکرد در مکان های فرهنگی.
-4بنیان فضایی با محوریت هنر و فرهنگ دموکراسی که موجب تعالی حس تعلق به جامعه خواهد شد.
-5ارائه راهکارهای تحقق پذیر در جهت دستیابی به موارد بالا.
سوالات تحقیق
-1چگونه فضاهای اجتماع پذیر می توانند در ایجاد حس خودشکوفایی و عزت نفس جامعه تأثیر داشته باشند؟ -2آیا سیستم و تشکیلات دینامیکی وجود دارد که به ایجاد فرآیندهای دموکراتیکی، در فضا کمک نماید؟ -3ماهیت این تشکیلات نظام مند چگونه قابل تجزیه و تحلیل می باشد؟
فرضیه های تحقیق
به نظر می رسد فضاهای معماری بتوانند موجب تقویت تعاملات اجتماعی در جامعه شوند و تأثیر مثبتی در تعالی فرهنگ جامعه داشته باشند. ممکن است عوامل و عناصری در معماری وجود داشته باشد که نقش بسزایی را در دموکراتیک کردن فضا ایفا نمایند. اینگونه به نظر می رسد که عوامل انسانی و عوامل محیطی در پیدایش فضاهای دموکراتیک مؤثر باشند. شاید بتوان گفت که فضاهای معماری و رفتارهای انسانی، تعاملی دوسویه در جهت خلق فضاهای اجتماع پذیر دارند.
تعاملات اجتماعی
هرگاه عملی از شخصی سر زند که با پاسخ از سوی فرد دیگر همراه باشد،اصطلاحاً به این عمل متقابل دوسویه، تعامل اجتماعی یا کنش متقابل اجتماعی گفته میشود. در این صورت میان این دو شخص، یک رابطه اجتماعی برقرار میشود - فیلدینگ آگ برن و نیم کوف، . - 1380 تعاریف دیگری نیز برای تعاملات اجتماعی وجود دارد؛ به عنوان نمونه، تعامل اجتماعی وبرقراری ارتباط می تواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت های متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آنها در گروه ها و شبکه های اجتماعی است - دانشپور و چرخچیان، 1386، . - 22 براساس هرم نیازهای انسانی مازلو - 1954 - احتیاجات افراد به دو گروه تقسیم می شود، دسته نخست نیازهای مادی و جسمانی است که در صورت ارضای این دسته، طیف دیگری از نیازها مطرح می شود که به بعد روحی و روانی زندگی انسان باز می گردد. بر این اساس یکی از نیازهای فطری انسان ها نیاز به برقراری تعاملات و روابط اجتماعی است. بدین ترتیب از تعاملات و روابط اجتماعی هم به عنوان یک نیاز فطری و هم وسیله ای برای ارضای نیازهای دیگر نام برده می شود. به طوری که انسان بدون برقراری روابط اجتماعی قادر به زیستن نمی باشد - رفیع پور، . - 1382 ساده ترین عنصر زندگی مشترک انسانی، کنش اجتماعی است. افراد به برقراری رابطه اجتماعی نیاز ذاتی دارند و به همین دلیل موقعیت هایی فراهم می آورند تا بتوانند رابطه اجتماعی خود را تجربه کنند
