بخشی از مقاله
چکیده
با رشد شهرنشینی، حجم تقاضا برای مسکن و محل زیست نیز افزایش می یابد. ولی به علت ساختار اقتصادی - سیاسی خاص همواره سرعت پاسخگویی به نیازها از سرعت رشد نیازها کمتر بوده است. در میان
کاربر ی های پرتقاضا، کاربری های مسکونی در پاسخگویی به نیازهای جمعیت شهرها با مشکلات زیادی مواجه اند. مکان یابی از پرکاربردترین تصمیم گیری های مکانی است که تحت تأثیر بسیاری از عوامل زیست
محیطی می تواند قرار بگیرد. هدف از مکان یابی، یافتن مجموعه ای از گزینه های مکانی مناسب برای یک کاربرد خاص است.
در مکان یابی محل کاربری های مسکونی بطور کلی باید دو نوع معیار: عمومی و اختصاصی را در نظر گرفت. معیار عمومی مانند سازگاری، کارائی، ایمنی و آسایش و نیز معیار اختصاصی مانند شرایط استقرار، جمعیت زیرپوشش و غیره می باشد. اگر این معیارها بطور کامل محقق نیابند، محیط مسکن، مطلوب نخواهند بود. لذا به جهت اطمینان از رعایت معیارهای مورد نظر، در این مقاله به ارزیابی کاربری مسکونی پرداخته شده است. به همین جهت میزان انطباق معیارهای مذکور با ماتریسهای سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت و وابستگی برای طراحی مجتمع مسکونی گلشن شبستر مورد ارزیابی قرار گرفته شد و نتایج حاصله مطلوب بودن مکان و معیارها را برای محل مورد نظر نشان می دهد. ارزیابی معیارهای مکانیابی طراحی مجتمع مسکونی گلشن شبستر به این روش حاکی از 87 درصد سازگاری، 92 درصد مطلوبیت ، 83 درصدکاملاً متناسب در ماتریس ظرفیت و 78 درصدکاملاً مناسب در ماتریس وابستگی را بیان می دارد.
کلمات کلیدی: کاربری مسکونی، مسکن مطلوب، مکان یابی، سازگاری، مطلوبیت، ظرفیت، وابستگی،
*این مقاله بر گرفته از بخشی از پایان نامه نویسنده با عنوان: طرح آماده سازی زمین و معماری مجموعه مسکونی گلشن شبستر
.1 مقدمه
تصمیم گیری را می توان به عنوان مهم ترین چالش پیش روی کارشناسان و تحلیل گران در حل مسائل مختلف دانست. به همین دلیل روشها و الگوریتم های مختلفی برای پشتیبانی از تصمیم گیری طی چند دهه اخیر ارائه شده است. مطالعه سطوح و رشد شهر نشینی منعکس کننده این واقعیت است که رشد جمعیت شهری به سرعت در حال افزایش است. شهرنشین شدن جمعیت، افزایش جمعیت شهرها و به تبع آن توسعه شهرهای کوچک و بزرگ، ویژگی عصر حاضر است و توسعه پایدار این شهرها در گرو داشتن برنامه ربزی و مدیریت شهری کارآمد آن می باشد. از نظر پیترهال برنامه ریزی به عنوان یک فعالیت عمومی عبارتست از ایجاد سلسله ای منظم از اقداماتی که منجر به حصول هدف یا اهداف خاص می شود.[15]
رشد و توسعه بی رویه شهرها عوارضی چون آلودگی هوا، تراکم کاربری ها و مصرف منابع را به همراه داشته است. حمل و نقل شهری نیز از عوارض این نوع توسعه بی نصیب نبوده است. تأکید یکسویه روی دسترسی به عنوان مهمترین هدف حمل و نقل شهری و توسعه بی رویه جاده های شهری سبب افزایش حجم ترافیک و عوارض زیست محیطی بویژه آلودگی هوا شده است. آلودگی هوا به عنوان یک عنصر فرا ساختاری در سیستم حمل و نقل شهری، به عنوان یک شاخص مهم در سلامت و زندگی انسانها در نظر گرفته می شود. بدین معنی که آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل نقشی سرنوشت ساز در چگونگی استقرار کاربری های شهری نسبت به شبکه حمل و نقل ایفا می کند . (White and Engelen,2004 ( در سیستم حمل و نقل شهری، افزایش و گسترش کاربری ها
منجر به عوارض زیست محیطی متعددی در زمینه های آلودگی ها، دسترسی ها و کاربری اراضی می گردد. در این راستا آلودگی هوا به عنوان مبحثی مهم و اساسی زیست محیطی همواره مورد تأکید متخصصان و بر نامه ریزان سلامت شهری بوده است (Colvile, et al ., 2000 and Wayson,
.2000)
کاربری مسکونی یکی از انواع کاربریهای اساسی در شهرهاست که مکانیابی بهینه آن، ایمنی و رفاه شهروندان را در پی خواهد داشت در پی رشد سریع جمعیت و رشد غیرمنطقی شهرها و مطرح شدن نیازها برای سکونت و حاکم شدن اقتصاد بازار و پیروی از اصول اقتصاد نئوکلاسیک که درآن رقابت در جستجوی سود بیشتر باعث کاهش سهم کاربریهای عمومی
و ... ) و افزایش سهم کاربریهای مسکونی و سودآور می شود لزوم دخالت دولت و برنامه ریزی
جهت گسترش عدالت اجتماعی و دسترسی یکسان و متعادل خدمات را برای همه افراد ضروری می سازد. حال برنامه ریزان سعی دارند با ارائه الگوی مناسب تخصیص زمین به کاربریهای مورد نیاز در شهرها و مکان گزینی مناسب آنها در کالبد شهر، درجهت تأمین رفاه و ایمنی شهرها و آسایش شهرنشینان تأثیرگذار گشته و امکان زیست بهتری را در شهرها فراهم آورد.[4]
یکی از اهداف مهم برنامه ریزی کاربری اراضی شهری تامین مناسب مسکن و غیره است. توزیع فضایی این فعالیت ها به لحاظ تاثیر مستقیم آن در آسایش خانوارها از حساسیت زیادی برخوردار است و به طور عموم شهرهای ایران به دلیل رشد خودرو و بدون برنامه از این نظر دچار مسئله و مشکل اند. بنابراین، اهتمام عموم شهر سازان برای برطرف کردن این نقیصه از ضروریات امروزی شهرسازی کشور محسوب می شود.[1] یکی از مراحل مهم در فرآیند برنامه ریزی، مرحله ارزیابی و انتخاب مناسب ترین گزینه از بین گزینه های مختلف است.[3] این امر بخصوص در مورد
کاربری های آموزشی، با توجه به ساخت جوان جمعیت کشور و نیاز به مسکن و فضاهای باز هماهنگ با محیط زیست برای این قشر وکمیت و کیفیت این فضاها در امر بازدهی سکونت اهمیت ویژه ای دارد.
