بخشی از مقاله
چکیده:
پدیده تورم بویژه در نرخهای بالا به طور مستقیم و غیر مستقیم، هزینه زیادی را بر جامعه تحمیل می نماید. همچنین پیامدهای سوء از نااطمینانی تورم ناشی می شود. در این ارتباط سؤالات زیر مطرح است: تورم و نااطمینانی تورم بر نرخ ارز چه تاثیری دارد؟آیا نااطمینانی تورم بر نوسانات نرخ ارز تاثیر گذار است؟
مطالعه حاضر، تاثیرات تورم بر نرخ ارز در ایران در دوره 1371-91 را با در نظر گرفتن نااطمینانی تورم مورد بررسی قرار داده است.مدلهای مورد استفاده در این تحقیق، الگوی واریانس ناهمسانی شرطی خودرگرسیو تعمیم یافته متقارن - - EGARCH جهت برآورد نااطمینانی تورم می باشد و همچنین مدل خودرگرسیو برداری - VAR - جهت بررسی ارتباط بین متغیرها می باشد.
در ادامه به منظور تحلیل رابطه بین متغیرهای مورد بررسی از تحلیل توابع عکس العمل آنی و تجزیه واریانس که دارای استفاده فراوانی در مدلهای VAR می باشد استفاده شده است. کلیه متغیرها ماهیانه یا سالیانه بر حسب ریال محاسبه شد و آمار و اطلاعات از مرکز آمار ایران و بانک مرکزی ایران جمع آوری گردید. لذا نتایج حاکی از آن است رابطه دو سویه بین تورم و نرخ ارز برقرار بوده و با افزایش تورم ، نااطمینانی تورم افزایش یافته و موجب نوسانات نرخ ارز در کوتاه مدت می گردد که این نوسانات خود اثر تورم زایی دارد.
مقدمه:
تورم می تواند هزینه هایی را به اقتصاد تحمیل کند. زیرا تورم موجب کاهش قدرت خرید پول می شود ، و در نتیجه دارندگان ثروت به کاهش مقدار ترازهای نقدی واقعی که در هر لحظه نگاه می دارند ، مبادرت می ورزند . در وضعیت تورمی دارندگان ثروت ، ترازهای نقدی خود را به داراییهای دیگر - که قیمتشان همپای تورم بالا می رود - تبدیل می کنند تا در مواقع ضروری ، آن را به پول نقد تبدیل نمایند.
کاهش مقدار ترازهای نقدی واقعی در شرایط تورمی ، به نوبه خود ، تخصیص بهینه منابع اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد. آشکار است که این فرآیند هماهنگی بین داراییهای با بهره و پول نقد ، مستلزم مراجعات مکرر به بانکها و سایر مراکز ذیربط است. به همین دلیل ، تورم دارای هزینه های رفاهی نیز بر اقتصاد خواهد بود.
تورم پیش بینی نشده - غیر منتظره - نیز که در آن مردم نمی توانند خود را نسبت به تغییرات سطح قیمتها به طور کامل تعدیل و هماهنگ نمایند ، دارای آثار زیانباری ، از جمله بدتر کردن توزیع درآمد و ایجاد نا اطمینانی بر اقتصاد می باشد. نرخ های ارز نه فقط به رشد نسبی عرضه پول و درامد حقیقی در کشورهای مختلف ، بلکه به انتظارات تورمی و تغییرات مورد انتظار نرخ های ارز نیز وابسته است .
چنانچه به طور ناگهانی نرخ تورم مورد انتظار در امریکا 10 درصد از تورم پیش بینی شده قبلی در - EMU اتحادیه پولی اروپا - بیش تر شود ، برای آنکه قیمت ها در کشور امریکا و اتحادیه پولی اروپا بر اساس نظریه PPP و قانون یک قیمتی یکسان شود ، باید ارزش دلار نسبت به یورو 10 درصد کاهش یابد. بنابراین هر افزایش در نرخ مورد انتظار تورم در یک کشور منجر به کاهش ارزش فوری پول آن کشور خواهد شد.
با توجه به وجود تورم بالا و شوک های قیمتی موجود در اقتصاد ایران می توان به اهمیت مطالعه اثرات ناشی از این شوک های قیمتی که منجر به نااطمینانی تورم بالا می گردد بر نرخ ارز پی برد. در این تحقیق سعی شده است نااطمینانی تورم از طریق الگوی EGARCH مدل سازی و اندازه گیری شود سپس اثر این متغیر بر نرخ ارز با استفاده از مدل VAR مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در بخش دوم این مطالعه مبانی نظری تحقیق ارائه شده است و در بخش سوم نیز مروری بر مطالعات انجام شده توسط سایر محققین و نتایج آنها بیان شده است. در بخش چهارم روش شناسی مورد استفاده در تحقیق معرفی گردیده و در بخش پنجم نتایج حاصل از برآورد مدل و تجزیه و تحلیل آن ارائه گردیده است و در پایان به نتیجه گیری و بیان پیشنهاد پرداخته شده است.
مروری بر مطالعات انجام شده
- تشکینی - 1384 - به بررسی رابطه تورم و ناطمینانی تورم برای اقتصاد ایران طی دوره فروردین 1369 تا اسفند 1383 پرداخته است. محقق تحقیق خود را بر اساس مدلهای واریانس ناهمسانی شرطی خود رگرسیو - - Arch و خود رگرسیو تعمیم یافته - - Garch انجام داد .در واقع ، واریانس شرطی به عنوان شاخصی برای نااطمینانی تورم تعریف شد و سپس با استفاده از آزمون علیت گرنجر ، رابطه بین تورم و نااطمینانی تورم بررسی گردید. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که افزایش تورم منجر به نااطمینانی تورم خواهد شد ولی رابطه معکوس صادق نیست.
- محسن بهمنی اسکویی - 1372 - نشان داد پس از انقلاب تمام متغیرها در معادلات موازنه تجاری و قیمت ها همبستگی متقابل دارند. همچنین نتیجه گرفت هرگونه افزایش تولید داخلی ضد تورمی بوده ولی تقلیل ارزش خارجی پول تورمی است.
- درگاهی - 1374 - تاثیر سیاستهای مالی را بر تولید ، تورم و نرخ ارز بررسی کرد و به این نتیجه رسید که سیاست انبساط پولی به منظور تامین کسری بودجه مثل افزایش حجم پول باعث تشدید افزایش نرخ ارز می شود و به این ترتیب نرخ تورم را شدت بخشیده ، تولید را کاهش می دهد.
- ختایی - 1375 - بخش مهمی از نوسانات نرخ واقعی ارز را در کشورهای توسعه یافته ناشی از نوسانات نرخ اسمی ارز دانسته حال آنکه در کشورهای در حال توسعه کاهش نرخ ارز در غیاب سیاست های کلان اقتصادی مناسب نرخ فزاینده تورم را به دنبال دارد.
- کروگمن و تیلور1 در چارچوب الگوی کینزی ، اثرات انقباضی کاهش ارزش اسمی پول را بررسی کرده ، نشان دادند در صورت وجود کسری تراز پرداخت ها ، کاهش ارزش اسمی پول ، موجب افزایش سطح عمومی قیمتها می گردد و درآمد واقعی را کاهش می دهد.
- رانا و داولینگ با استفاده از داده های 9 کشور آسیایی در حال توسعه ، اثرات تورمی تغییرات در نرخ ارز را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که تغییرات نرخ ارز و بازار عرضه پول بر نرخ تورم معنی دار نمی باشد و افزایش قیمت در آن کشورها ناشی از تورم وارداتی یا ازدیاد قیمت کالاها و خدمات وارداتی است.
- اونیس و اوزماور نشان دادند وجود تورم قابل ملاحظه در اقتصاد ترکیه در ارتباط با نرخ ارز، حجم پول و میزان صادرات توجیه می گردد. آنان همچنین به وجود رابطه متقابل بین نوسانات نرخ ارز و تورم پی بردند.
- پینتو به این نتیجه رسید که یکسان سازی نرخ ارز در بازار رسمی و بازار آزاد می تواند به افزایش نرخ تورم در حالت رشد یکنواخت منجر گردد. موریس نشان داد وقتی کاهش ارزش پول داخلی در بازار رسمی ، از طریق فرایند ایجاد پول ، موجب کاهش حجم پول گردد ، نتیجه بدست آمده توسط پینتو معکوس می شود.
- راجرز و وانگ منشاء تغییرات در تولید ناخالص داخلی و تورم را در رابطه با شوک های نرخ ارز ، رشد پول و شوک های بازار دارایی ها مورد بررسی قرار دادند و نتایج حاکی از آن است که ارتباط قوی بین شوک های مالی و پولی ، کسری بودجه و نرخ تورم در مقایسه با اثرات ناشی از شوکهای نرخ ارز وجود دارد.
روش تحقیق
در این تحقیق جهت برآورد نااطمینانی تورم ، سری زمانی نرخ تورم توسط مدل باکس و جنکینزتصریح میگردد.به عبارت دیگر روشی برای تخمین مدلهای ARMA ارائه می گردد. باکس و جنکینز اولین کسانی بودند که در سال 1976 روشی را برای تخمین مدل های ARMA ارائه نمودند. روش آنها یک روش عملی است که دارای سه مرحله تشخیص ، تخمین و کنترل تشخیصی یا بازبینی است. این روش عمدتا از رفتار ضرایب خودهمبستگی و ضرایب خود همبستگی جزئی استفاده می کند.
همچنین با استفاده از معیارهای آکائیک - AIQ - و شوارتز بیزین - SBC - درجه بهینه P - AR - و درجه بهینه q - MA - و در نتیجه ARMA - p,q - به دست می آید.که برای محاسبه وقفه های بهینه در GARCH - p,q - استفاده می شود.که با بکارگیری مدل های ARCH نااطمینانی تورم بدست می آید. یعنی بر اساس مدلهای - ARCH - و - GARCH - نااطمینانی تورم محاسبه می گردد:
:INF نرخ تورم و vواریانس شرطی جمله خطا - نااطمینانی تورم - و ui جمله خطا می باشد. معادله فوق را می توان با وارد کردن مقادیر با وقفه واریانس شرطی بسط داد و مدل - GARCH - را بیان کرد - .Bollerslev - 1986 مدل GARCH هر دو جزء خودرگرسیونی و میانگین متحرک را در واریانس ناهمسانی در نظر می گیرد.
پس از محاسبه نااطمینانی تورم به پیش بینی آن در سالهای آتی نیز پرداخته می شود.در این مطالعه ، چون از مدل های واریانس ناهمسانی شرطی خودرگرسیو تعمیم یافته استفاده خواهد شد به معرفی این مدل ها پرداخته می شود.
-1-1 مشخصات مدل ARCH - q -
اگر نشان دهنده error termها باشد و فرض شود وقتی که ، سری بصورت زیر مدل می
شود که در آن مدل ARCH - q - را می توان با حداقل مربعات تخمین زد. یک متودولوژی برای پیدا کردن طول لگ errorها در ARCH استفاده از Lagrange multiplier است که توسط Engle - 1982 - ارائه گردید.
-2-1 مشخصات مدل .GARCH
اگر مدل autoregressive moving average - ARMA - را برای واریانس errorها فرض بگیریم، مدل Bollerslev 1986 'generalized autoregressive conditional heteroskedasticity - GARCH - را خواهیم داشت.
در این حالت مدل GARCH - p, q - که در آن p مرتبه در مدل GARCH و q مرتبه را در این مدل نشان می دهد - بصورت زیر نشان داده می شود
