بخشی از مقاله
چکیده
امروزه بحث آموزش و یادگیری در دوران کودکی جز مسائل مهم در دنیا می باشد.یکی از مراکز مهم در پرورش کودکان مجموعه های آموزشی B فرهنگی هستند که این فضاها را میتوان مکملی برای بخش آموزش و پرورش دانست که در آن با فضاسازی مناسب و برنامههای خلاق امکان آموزش را به کودکان میدهد. در فضای آموزشی،رنگ و نور نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. نور یکی از اصول معماری برای تامین آسایش بصری فضا میباشد که سبب استقبال بیشتر کودکان از فضا میگردد. بنابراین انتخاب رنگ و نور مناسب در محیطهای آموزشی در افزایش فعالیتهای ذهنی کودکان تاثیرمیگذارد. در این پژوهش از مطالعات اسنادی و کتابخانهای استفاده شده است.
مقدمه
یادگیری، بخش مرکزی زندگی هر فرد است. حتی زمانی که به آن فکر نمیکنیم نیز اتفاق میافتد؛ با این تفکر که رفتار در خلأ رخ نمیدهد؛ لذا راههای گوناگون رفتار، مرتبط با محیط کالبدی است.محیطهای یادگیری از عناصری تشکیل خواهند شد که در کنار هم معنادار میشوند. ویژگیها و کیفیتهای هر کدام از این عناصر در شکلگیری رفتارهای مختلف مؤثر میباشند. فیلسوف بزرگ ژانپیاژه1، بر توانایی کودک در درک جهان به طور فعال تأکید بسیار میکند و معتقد است که کودکان به طور انفعالی اطلاعات را جذب نمیکنند، بلکه آنچه را که در دنیای پیرامون خود میبینند، میشنوند و احساس میکنند، سپس انتخاب وتفسیر مینمایند. معماری، هنری است که ما را در بر گرفته است و انسانها بیش از آنکه بر فضا تأثیر بگذارند، از آن تأثیر میپذیرند.آموزش و به تبع آن محیطهای آموزشی بیشترین اثر و نقش را بر ذهنیت و تمدنسازی جوامع به عهده دارند. لازمه اصلاح کالبد آموزش و پرورش،ایجاد فضاهای مرتبط با فعالیت دانشآموزان است؛ فضاهایی که دارای شرایط مناسب و مطلوب برای رشد فیزیکی ذهنی، عاطفی و اجتماعی کودکان میباشد که تحقق این امر از طریق طراحی جزئیات فضاها با توجه به الگوهای رفتاری کودکان امکانپذیر میگردد. محققان روانشناسی محیط، با مطالعه الگوهای رفتاری کودکان در محیطهای آموزشی به مواردی مؤثر، از قبیل اندازه مدرسه ، نورپردازی و رنگ ... که نقش عمدهای در افزایش یادگیریو جذابیت محیطهای آموزشی دارند، برخورد کردهاند.
1-1مبانی نظری
1-1-1 نور طبیعی
نور خورشید منبع غنی از نورهای طبیعی است و فرم های معماری را روشن می سازد حتی اگر تابش خورشید شدید باشد، کیفیت نور آن به شکل مستقیم یا غیرمستقیم و در ساعات مختلف روز، از یک فصل به فصل دیگر و از مکانی به مکان دیگر متفاوت است .پراکنده شدن انرژی نور خورشید توسط ابرها، مه و بارندگی، باعث تغییر رنگ آسمان و هوا شده و این رنگ های تغییر یافته به اشکال و سطحی که نور خورشید آن ها را روشن میکند منتقل میشوند.انرژی نور خورشید با ورود به فضا از طریق پنجره موجود در سقف، به سطوح موجود در داخل اتاق برخورد کرده، به رنگ های آن ها طراوت بخشیده و ترکیب آ نها را آشکار می سازد .همچنین با ایجاد طرح های نور و سایه، فضای اتاق را زنده کرده و اشکال داخل آن را تفکیک میکند. شدت و پراکندگی انرژی نور خورشید در داخل اتاق می تواند شکل فضا را آشکار کرده و یا آن را از بین ببرد. رنگ و درخشندگی نور خورشید، فضای شاد در داخل اتاق ایجاد کرده و پراکندگی آن باعث تاریک و غمگین شدن محیط اتاق می شود. به دلیل اینکه شدت و جهت نور خورشیدتقریباً مشخص است، تأثیر بصری آن بر سطح ، فرمها و فضای اتاق با استفاده از اندازه، محل، جهت پنجره ها و پنجره های سقفی موجود در فضای محصور شده، قابل کنترل و پیشبینی است. ابعاد یک پنجره یا پنجره سقفی در تعین میزان نورگیری یک اتاق نقش دارند. همچنین ابعاد بازشوی موجود در دیوار یا سقف، به جز نور به عوامل دیگری همچون مصالح، ساختار دیوار یا سقف، نیاز به ایجاد فضای خصوصی، تهویه، درجه مطلوب محصوریت و تأثیر بازشوها بر نمای خارجی هم بستگی دارد. بنابراین در تعیین میزان نورگیری یک اتاق، جایگاه و جهت
یک پنجره یا پنجره سقفی مهم تر از ابعاد آن است. جهت یک بازشو را می توان طوری تعیین کرد که نور مستقیم خورشید را در زمان مشخص از روز دریافت کند. نور مستقیم خورشید باعث ایجاد بیشترین میزان روشنایی میگردد و در ساعت میانی روز، شدت روشنایی آن به بالاترین حد خود می رسد. همچنین باعث ایجاد طرح های تیزی ازروشنایی و تاریکی بر روی سطح اتاق شده و فرم های جاندار و زنده ای را در فضای اتاق تفکیک و ایجاد میکند. تأثیرات زیان بخش نور مستقیم خورشید همچون تشعشع و گرمای مفرط را میتوان از طریق ساخت سایبان هایی که فرم بازشوها را دارند یا ایجاد سایه با استفاده از شاخ و برگ درختان نزدیک و یا به کمک ساختمان های مجاور کنترل کرد. جهتگیری یک بازشو را می توان به گونه ای تنظیم کرد که از نور مستقیم آفتاب به دور باشد و به جای آن از نور غیرمستقیم محیط، که از بالا و از سمت آسمان، منبع مهم نور خورشید محسوب می شود چرا که نور آن حتی در روزهای ابری هم کمابیش ثابت باقی مانده و ملایم کردن شدت نور مستقیم خورشید و تعدیل میزان نور موجود در فضا هم تأثیر به سزایی دارد.
2-1-1 نور و تأثیر آن بر زندگی انسان
امروزه تأثیر مثبت نور مناسب بر روان و رفتار و خلق و خوی، قدرت نیروبخشی و تولید انرژی مثبت در انسان، غیرقابل انکار می باشد، زیرا نور اثر مستقیم بر فعالیت بخش های درونی مغز دارد و اشتیاق و علاقه به روشنایی و یا ترس از تاریکی فقط یک مسأله واهی یا روانشناختی و یا اجتماعی نیست، بلکه اثربخشی بهینه نور در سلامت روان و تأثیر آن در خلق و خوی و رفتار انسان در نهایت ارتقاء کیفی اخلاقی وی در پروژه های تحقیقاتی مختلف نیز ثابت شده است نور تنها یک ضرورت فیزیکی نیست بلکه ارزش روانشناختی آن یکی از مهم ترین عوامل زندگی انسان در همه زمینه هاست.
3-1-1 روشنایی
در این باب توجه به موارد زیر لازم است استفاده مناسب ار روشنایی طبیعی منجر به ارتقای کیفیت یادگیری میشود. میزان و نوع روشنایی بر رفتار دانشآموزان تاثیر میگذارد. مطابق با مطالعات انجام شده در کانادا حضور دانشآموزان در مدارس با نورطبیعی بیش از نورمصنوعی است دانش آموزان در مدارسی بیشتر ثبت نام میکنند که از نور طبیعی به وفور استفاده شده است. استفاده از انرژی خورشیدی درمدارس هر ساله منجر به کاهش غیبت دانش آموزان میگردد. روشنایی مناسب منجر به سلامتی چشم و کاهش خستگی اعصاب میگردد اگر نور ماورا بنفش به لامپهای فلوئورسنت اضافه شود به طیف خورشید نزدیک خواهد شد و کودکانی که در معرض این نورمکمل قرار میگیرند، افزایش در قد و وزن آنها مشاهده میشود.
4-1-1 رنگ و تأثیر آن بر زندگی انسان
تأثیر رنگ بر روان انسان ثابت شده است. رنگ ها در طی قرن ها به نمادهایی از احساسات درونی و حالات شخصیتی و اجتماعی تبدیل شدهاند. روانشناسان اثر رنگ را برروی افراد مورد بررسی قرار داده و حالات آنان را توصیف کرد هاند. روانشناسان هماهنگی رنگها را بیشتر مربوط به احساسات انسان میدانند. در محیط اثر رنگ های سرد - دارای حالتی عمیق، روشن و سبک - کهمعمولاً به صورت روشن به کار میروند، و رنگ های گرم - عمق ندارد و به حالت تیره و سنگین به کار میروند - نیز به خوبی خود را نشان میدهند.رنگها دارای حرارت نیز هستند.ما رنگ قرمز و نارنجی را گرم احساس میکنیم وآبی فیروزه ای را سرد میدانیم.
5-1-1 تاثیر نور ورنگ بر کودکان
رنگ ها در شخصیت انسان ها به خصوص کودکان تأثیر بسزایی داشته و باعث ایجاد تجربه های هیجانی از قبیل شادی، خنده، آرامش، تحریک پذیری، سکون و هیجان می شود. تحقیقات ثابت کرده که نور طبیعی و شفاف بر روی حواس کودکان تأثیر بسزایی دارد. نور کافی و نورپردازی
