بخشی از مقاله
چکیده
گل راعی با نام علمی - Hypericum perforatum - ، گیاهی علفی و پایا از خانواده هیپریکاسه - Hypericaceae - می باشد،که اغلب در میان کشت زارهای گندم و ذرت یافت میشود. با توجه به چندساله بودن و دوره استقرار طولانی این گیاه، می توان از روشهای آزمایشگاهی نظیر کشت بافت در تولید انبوه گیاه در حداقل زمان بهره گرفت. دلیل توجه و استفاده از کشت بافت بدین منظور می باشد که جایگزین مهمی برای شیوههای مرسوم - سنتی - تکثیر گیاه میباشد . این تکثیر، از بخشهای خیلی کوچک گیاه ، در مدتزمان اندک صورت میگیرد .
در ریز ازدیادی جوانه ها ، گره ها ، قطعات برگ ، قطعات ریشه و غیرهی ضد عفونی شده عاری از هر گونه میکروارگانیسم در ظرف کشت ، در جایی که محیط و مواد غذایی میتوانند کنترل شوند ، رشد می کنند . در این تحقیق که بر روی تاثیر نوع ریزنمونه و ترکیبات هورمونی بر کالزایی و رشد آن در گیاه دارویی گل راعی صورت گرفته , نحوه کال زایی از ریزنمونه های برگ ، ساقه ،ریشه ، هیپوکوتیل در گل راعی بومی ایران مورد بررسی قرار گرفت.
ریزنمونه ها در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ - - MSبا دوتنظیم کننده رشد ، بنزیل آمینو پورین - - BAP و دیکلروفنوکسیاستیک اسید - - 2,4-D در چهارسطح هورمونی 2,4-D - 0/1,0/2,0/3,0/4 - میلی گرم بر لیتر و BAP - 0/25,0/5,1,2 - میلی گرم بر لیتر که در 16 تیمار هورمونی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و هر تکرار 5 ریز نمونه کشت شدند، و در شرایط تاریکی و دمای 25 2 به مدت 20 روز قرار گرفتند .
کالوسها در تمام محیط کشت با تنظیم کنند های رشد مختلف القا شده و با توجه به داده های اندازه گیری شده وزن تر و خشک، تعداد کالوس در هر پتری و قطر کالوس، بالاترین میزان کالوس به ترتیب در ریز نمونه ریشه با تیمار هورمونی 0/5BAP+0/1 2,4-D و سپس هیپوکوتیل 0/5BAP+0/3 2,4-D میلی گرم بر لیتر ، برگ 0/5BAP+0/1 2,4-D میلی گرم بر لیتر و ساقه0/5BAP+0/2 2,4-D میلی گرم بر لیتر دیده شد .
هم چنین نتایج نشان داد به طور کلی با افزایش غلظت هورمونی بنزیل آمینو پورین تعداد کالوس زایی و درصد فراوانی نسبی و قطر کالوس ها کاهش یافت .با افزایش میزان غلظت هورمون توفوردی تعداد کالوس ودرصد فراوانی نسبی کالوس ها روند نزولی پیدا کرد . با افزایش غلظت هورمونی توفوردی وزن خشک کالوس افزایش و قطر کالوس ها روند کاهشی پیدا نمود .
مقدمه و هدف
گیاه گل راعی با نام علمی - - Hypericum perforatum ازگیاهان بسیار ارزشمند دارویی است. در منابع فارسی با نام هایی چون هوفاریقون، هزار چشم و علف چای نیز آمده است
در زبان انگلیسی بهSt.John Wort معروف است . این گیاه خشبی، چند ساله، متعلق به تیره کلازیاسه و زیر خانواده هایپریکوئید می باشد.
در طب سنتی از این گیاه به عنوان قابض، نرم کننده پوست، تسکین دهنده سرفه، بیماریهای عصبی، بیماریهای ریوی، ضعف اعصاب و افسردگی استفاده شده است ولی امروزه بیشتر در جهت تهیه داروهای ضد افسردگی و بی خوابی از آن استفاده می شود.[4]به صورت پماد نیز در جهت ضد عفونی زخمها، سوختگی، و گرفتگی عضلانی از آن می توان استفاده نمود. گل راعی به لحاظ خواص اعجاب آورش به پادشاه گیاهان دارویی معروف شده است
مطالعات کشت بافتی در این زمینه صورت گرفته است که می توان به این موارد اشاره نمود : .[6]در تحقیقات خود بر روی گل راعی ریز نمونه ریشه را برای کال زایی با تیمارهای هورمونی ,1,2/2 - +NAA - 0/7,1/7, 2/7 - BAP - 0/5 میلی گرم بر لیتر مورد استفاده قرار داده اند .
بررسی نتایج نشان داد که بهترین تیمار هورمونی برای کالزایی غلظت 1 میلی گرم بر لیتر BA به همراه 0/7 میلی گرم بر لیتر NAA بوده است.[7] در تحقیقات خود بر روی گل راعی ریز نمونه ریشه را برای باززایی با تیمارهای هورمون - 2,4- D - 0/1,1 - +BA - 0/1,1 میلی گرم بر لیتر مورد استفاده قرار داده اند.
بررسی نشان داد بیشترین میزان بازدهی در تیمار هورمونی برای باززایی غلظت 1 میلی گرم بر لیتر BA به همراه 0/1 میلی گرم بر لیتر 2,4-D بوده است .[8] در تحقیقات خود بر روی گل راعی ریز نمونه ریشه را برای ریز ازدیادی با تیمارهای هورمونی - BA - 0/45 ,0/ 9,1/35 میلی گرم بر لیتر و NAA - 0,0/0186,0/0093 - میلی گرم بر لیتر و BAP - 0/5,1,5 - مورد استفاده قرار داده است . بیشترین شاخه زایی در غلظت 0/9میلی گرم در لیتر BA به همراه صفر میلی گرم NAA بود.همچنین بیشترین ریشه زایی در محیط MSو غلظت 0/1 میلی گرم KIN+2 میلی گرم IBA حاصل شد .
درتحقیقات خود بر روی گل راعی ریز نمونه ریشه را برای کالزایی با تیمارهای هورمونی +NA - 0/5, 1, 2,5 - 2,4-D - 0/25, 0/5, 1, 2,5 - + BA - 0/25, 0/5, 1, 2,5 - میلی گرم بر لیتر مورد استفاده قرار داده اند. بررسی نتایج ریشه زایی با درصد نشان داد که بیشترین ریشه زایی از نظر تعداد و طول ریشه در تیمار حاوی 0/5 میلی گرم در لیتر - BAبه طور میانگین 4/3 عدد ریشه در هر قلمه میانگین طول ریشه ها 2/3 سانتی متر - بود .
با توجه به خواص درمانی بالا این گیاه و استفاده از داروهای گیاهی به جای درمانهای شیمیایی به دلیل ضررهای احتمالی آن و همچنین تعداد پژوهش های اندک در سایر تیمارهای هورمونی در زمینه کشت بافت گل راعی، پژوهش انجام شده به بررسی تاثیر نوع ریز نمونه و ترکیبات هورمونی در کالوس زایی گل راعی را می پردازد، تا اندکی کاستی های موجود در زمینه اطلاعات کشت بافت و مشخصات ریز نمونه ای و هورمونی را پر نماید تا در اختیار سایر پژوهشگران که جهت تکمیل مقوله کشت بافت فعالیت می نمایند قرار گیرد .
مواد و روش ها
این آزمایش به منظور بررسی تاثیر نوع ریزنمونه و ترکیبات هورمونی بر کالزایی و رشد آن در گل راعی در آزمایشگاه کشت بافت و فیزیولوژی کشاورزی دانشگاه پیام نور مرکز مشهد در مهر ماه سال1394 شروع شد . بذر گیاه گل راعی از باغ گیاهشناسی دانشکده کشاورزی فردوسی تهیه شد و بلافاصله بعد از آن، بذرهای آن جدا ،و درون پاکتهای کاغذی و در محیط سرد نگهداری شدند. به منظورتهیه گیاهچه های استریل گل راعی ، بذرهای آن در هیپوکلرید سدیم 1/5 درصد به مدت 15 دقیقه استریل شده وسپس 3 مرتبه با آب مقطر استریل شده شستشو
شدند - از روشهای استریلاسیون برای جوانه زنی بذور می باشد
پس ازاستریل کردن بذور، بذر های گل راعی در شیشه های حاوی محیط کشت قرار گرفته و بعد از حدود 7 روز شروع به جوانه زنی کردند .تیمارهای القای کالوس شامل4 نوع ریزنمونه - ریشه ، ساقه ، برگ ، هیپوکوتیل - و 2 نوع تنظیم کننده رشد2,4-D در چهار سطح - 0/1,0/2,0/3,0/4 - و BAP در چهار سطح - 0/25,0/5,1,2 - بودندکه در 16 تیمار هورمونی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و در هر تکرار 5 ریز نمونه مورد بررسی قرار گرفت، و در شرایط تاریکی و دمای 25 2 بعد از 20 روز میزان رشد کالوسها ، تعداد آنها در هر پتری ، قطر کالوس ، وزن خشک و تر آنان اندازه گیری و بهترین تیمار هورمونی مشخص گردید.[11] تجزیه داده ها در نرم افزار 17.3 Minitab و برای رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده شد .
نتایج و بحث
براساس نتایج تجزیه واریانس اثر ساده نوع ریز نمونه و سطوح مختلف هورمونی برای کلیه صفات اندازه گیری شده در سطح - - p<0/01 معنی دار بود هم چنین اثر متقابل غلظت های مختلف توفوردی و بنزین آمینو پورین در سطح احتمال یک درصد برای صفات وزن خشک و قطر کالوس معنی دار بود که با نتایج که در زمینه صفات وزن خشک و قطر کالوس فعالیت نمودند مطابقت دارد. اثر متقابل غلظت های مختلف هورمون در ریزنمونه در کلیه صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری در سطح احتمال - - p<0/01 نشان می داد
جدول :1 تجزیه واریانس اثر نوع ریزنمونه و سطوح مختلف هورمون های بنزیل آمینوپورین و توفوردی بر کالوس زایی و برخی صفات کالوس
بررسی اثر متقابل نوع ریز نمونه ها و سطوح مختلف هورمون بنزیل آمینو پورین بر کالوس زایی نشان داد که از نظر آماری در ریزنمونه برگ ، با افزایش غلظت، در این دو صفت - تعداد کالوس و درصد فراوانی نسبی در کل ریزنمونه ها اختلاف اماری معنی دار نداشتند ، اما قطر کالوس کاهش پیدا کرده بود. درریز نمونه ساقه نیز به مانند برگ با افزایش غلظت هورمونی قطر کالوس کاهش پیدا کرد و تفاوت معنی داری مشاهده شد. در ریشه با افزایش غلظت تفاوت معنی داری در تعداد کالوس و درصد فراوانی نسبی مشاهده نشد
