بخشی از مقاله
چکیده
کهنترین شکل بانکداری مربوط به دوران هخامنشیان و دربین النهرین است که در آنجا یهودیان عهدهدار امور بانکداری بودهاند. مدارکی از این ناحیه به دست آمدهاست کهکاملاً حکم چک را دارند. واژه »بانک« نیز در آن زمان به کار میرفتهاست و واژه »چک« نیز از آن روزگار تا به امروز باقیماندهاست. در نوشتههای ساسانیان در قرن سوم میلادی به زبان پهلوی به واژه چک بر میخوریم و همین واژه از ایران به دیگر نقاط جهان راه یافتهاست.
امروزه در معاملات بازرگانی به دلیل حجم بالای پول، عدم سهولت و ایمن بودن در انتقال، سرعت معاملات، و الکترونیکی شدن تجارت پرداخت پول قدرت اولیه را از دست داده و اسناد تجاری و کارت های شتابی بالاخص در تجارت الکترونیک جای پول راگرفته اند. چک نیز به عنوان یک سند تجاری با قدرت اجرایی عالی مقبولیت فراوانی را در بین بازرگانان کسب نموده است هرچند در حال حاضر به لحاظ شرایط ویژه معاملات می بایست تغییراتی در قانون وشیوه اجرای چک به وجود آید لیکن کماکان چک به عنوان پر کاربردترین سند تجاری در میان تجار دست به دست و منتقل می گردد.
مقدمه:
سند در لغت به نوشته ای گفته می شود که به آن اعتماد می شود و در اصطلاح حقوقی نوشته ای است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد و بتوان از آن برای اثبات عمل، قرارداد یا تعهد استفاده کرد. در یک تقسیم بندی، با توجه به وجود ویژگی »تجاری« در اسناد به اسناد تجاری و غیر تجاری تقسیم می شوند. سند تجاری در قانون تجارت ایران تعریف نشده است. اما در مفهوم عام و کلی میتوان گفت هر سندی که در تجارت و در روابط بازرگانی به کار برود، می تواند یک نوع سند تجاری باشد که در این مفهوم علاوه بر چک، سفته و برات، شامل اسنادی نظیر بارنامه نقل و انتقال، اوراق قرضه و … می شود. اما در مفهوم خاص میتوان گفت اسنادی تجاری تلقی میشوند که مورد حمایت خاص قانونگذار قرار گرفته و علاوه بر کارکرد تجاری دارای اوصاف خاص تجاری نیز باشند. سند تجاری در این مفهوم صرفا شامل چک، سفته و برات میشود.
-1کلیات اسناد تجاری
-1-1تعریف و خصوصیات اسناد
-1-1-1مبحث اول تعریف:
سند در لغت به نوشته ای گفته میشود که به آن اعتماد میشود و در اصطلاح حقوقی نوشته ای است که در مقام دفاع یا دعوا قابل استناد باشد و بتوان از آن برای اثبات عمل، قرارداد یا تعهد استفاده کرد. اسناد به طور کلی و عام به اسناد عادی و رسمی و در تقسیم بندی دیگر به اسناد تجاری و غیرتجاری تقسیم میشوند که در این مقاله سعی خواهیم داشت با تعریف و توصیفی از این اسناد با ماهیت اسناد تجاری آشنا گردیم.
-1-2سند تجاری و سند غیرتجاری
تقسیم بندی دوم اسناد، با توجه به وجود ویژگی »تجاری« در آن هاست.
-1-2-1سند تجاری
سند تجاری در قانون تجارت ایران تعریف نشده است. اما در مفهوم عام و کلی میتوان گفت هر سندی که در تجارت و در روابط بازرگانی به کار برود، میتواند یک نوع سند تجاری باشد که در این مفهوم علاوه بر چک، سفته و برات، شامل اسنادی نظیر بارنامه نقل و انتقال، اوراق قرضه و … می شود. اما در مفهوم خاص می توان گفت اسنادی تجاری تلقی می شوند که مورد حمایت خاص قانونگذار قرار گرفته و علاوه بر کارکرد تجاری دارای اوصاف خاص تجاری نیز باشند. سند تجاری در این مفهوم صرفا شامل چک، سفته و برات میشود.
-1-2-2سند غیر تجاری
به طور کل ومختصر میتوان گفت اسنادی غیرتجاری هستند که فاقد وصف تجاری باشند مانند شناسنامه و سند نکاحیه. به عبارتی دیگر هدف از تنظیم این اسناد استفاده ای خارج از امور تجارتی و بازرگانی بوده و همچنین با هدف ایجاد منفعت تنظیم نمی گردند هر چند ممکن است در عمل بنا به مواردی خاص موحب استیفای منفعت برای شخص دارنده سند گردد لیکن این منفعت وصف غیر تجاری آن را به تجارتی تغییر نخواهد داد.
-1-3انواع اسناد تجاری
-1-3-1سفته
سفته سندی تجاری است که براساس آن صادرکننده سفته تعهد میکند مبلغ مشخصی را در زمان مشخص یا عندالمطالبه - یعنی به محض درخواست دارنده - به دیگری بپردازد. برای اینکه سفته سند تجاری تلقی شود باید دارای ویژگیهای قانونی باشد یعنی دارای مهر یا امضای صادرکننده، تاریخ صدور، تاریخ پرداخت، مبلغ و نام گیرندهی سفته باشد.
در غیر این صورت از مزایای قانون تجارت بیبهره خواهد ماند. برای آنکه دارندهی سفته بتواند از مزایای قانونی این سند بهره مند شود، باید در سررسید وجه آن را مطالبه کند اگر وجه پرداخت شود که مشکلی به وجود نمیآید، اما اگر وجه پرداخت نشود دارندهی سفته موظف است ظرف 10 روز از تاریخ سررسید، سفته را واخواست نماید. - واخواست سفته به معنای اعتراض به سفته ای است که در سررسید پرداخت نشده و علیه صادرکننده سفته به عمل میآید. از آنجا که این اعتراض باید به صادرکننده ابلاغ شود، واخواست سفته باید در برگه های چاپی مخصوص که توسط وزارت دادگستری تهیه می شود به عمل آید تا صورت قانونی خود را حفظ کند.
-1-3-2برات
برات در قانون تجارت ایران تعریف نشده است و قانونگذارصرفاً به بیان ویژگیهای این سند تجاری اکتفا نموده است. اما میتوان بیان نمود که برات سندی است که به موجب آن صادرکننده به دیگری دستور میدهد مبلغ معینی را در سررسید معین یا عندالمطالبه - به محض درخواست دارنده - به شخص ثالث یا به حوالهکردِ او پرداخت نماید. شخصی که برات را صادر میکند
