بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تعیین اثر یک دوره تمرین تایچی بر نیمرخ لیپیدی زنان با عارضه سکته مغزی بود. بدین منظور 20 نفر از زنان ×شهر قم با عارضه سکته مغزی - میانگین سن65/8 3/5سال، وزن 68/4 14 کیلوگرم و شاخص توده بدنی 26/3 5/1 کیلوگرم بر مترمربع - به صورت داوطلبانه انتخاب و به طور تصادفی به گروه تجربی - 10 نفر - و کنترل - 10 نفر - تقسیم شدند. نیمرخ لیپیدی خون شامل LDL-C، HDL-C، کلسترول تام، تری گلیسرید، قبل و 48 ساعت پس از پایان تمرینات اندازهگیری شد. آزمودنیهای گروه تجربی به مدت 6 هفته، هر هفته 3 جلسه و به مدت 60 دقیقه - شامل 10 دقیقه گرم کردن، 40 دقیقه حرکات ساده شده تمرینات تایچی و 10 دقیقه بازگشت به حالت اولیه - تمرین کردند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از آزمونهای t وابسته، ویلکاکسون، t مستقل و یو من -ویتنی انجام گرفت - . - p<0/05 نتایح پژوهش حاضر نشان داد میزان HDL-C افزایش معناداری نسبت به گروه کنترل یافت - . - p=0/023 اما با وجود کاهش LDL-C و کلسترول تام اختلاف معناداری بین دو گروه مشاهده نشد. بنابراین تمرینات تایچی میتواند یک روش مفید و موثر جهت افزایش HDL-C در زنان با عارضه سکته مغزی باشد.
واژههای کلیدی:تمرین تایچی، LDL-C، HDL-C، سکته مغزی
مقدمه
سکته مغزی بزرگترین علت ناتوانی در بیشتر کشورها است و هزینههای زیادی را به سیستم بهداشتی-درمانی آنها تحمیل میکند. سکتههای مغزی را میتوان بر اساس فرایند پاتولوژیک و توزیع عروق درگیر طبقهبندی نمود. هشتادوپنج درصد سکتههای مغزی ایسکمیک و پانزده الی بیست درصد بقیه سکتههای مغزی هموراژیک هستند. در سکتههای ایسکمیک، شریان مغزی به دلیل آمبولی یا ترومبوز یا علل دیگر بسته میشود. بیشترین علت سکتههای مغزی ایسکمیک، سخت شدن رگهای مغز است. در سکتههای هموراژیک جریان خون مغز به علت پارگی یکی از شریانهای مغزی قطع میشود؛ اصلیترین علت این نوع سکتههای مغزی، فشارخون بالا است و از دهه 1960 به علت کنترل وضعیت فشارخون، شیوع این نوع از سکتههای مغزی کاهش یافته است - . - Mozaffarian et al, 2015
سکته مغری باعث ناتواناییهای حرکتی و شناختی میشود - - Knech et al, 2011; Matsuda et al, 2011 بهطوریکه افراد پس از سکته مغزی در انجام فعالیتهای روزمره زندگی خود دچار محدودیت می شوند. همچنین بستری طولانی مدت میتواند سبب نقص در عملکرد قلبی عروقی و کاهش قدرت و استقامت عضلانی شود - - Scherbakov et al, 2011؛ بنابراین در چنین شرایطی عوامل خطر ساز متابولیکی به سرعت افزایش می یابند - . - Kim et al, 2014 ناتوانایی حرکتی ناشی از همیپلژی و همی پارزی، فعالیتبدنی و عملکرد حرکتی را محدود می کند و میتواند منجر به تجمع چربی احشایی که یک فاکتور خطر متابولیکی است، شود . این فرآیند موجب توسعه هایپرگلیسمی، هایپر لیپیدی و مقاومت به انسولین می شود. . - Steinberger et al., 2009 -
روشهای درمانی متنوعی برای بهبود بخشیدن به اختلالات ذکر شده برای بیماران سکته مغزی پس از گذراندن دوره ی حاد اجرا میشود که از آن جمله میتوان به روشهای توانبخشی با تحریکات الکتریکی، بازخورد زیستی و تمرین درمانی اشاره کرد - Pang et al, . - 2006 در تایید این موضوع، نشان داده شده است فعالیتبدنی منظم باعث بهبود عملکرد جسمی، توانایی راه رفتن و بهبود کیفیت زندگی در این بیماران میشود - . - Gordon et al, 2004; Merom et al, 2012 البته در خصوص اثربخشی انواع تمرینات مطالعات محدودی انجام گرفته است؛ نتایج پژوهش یانگ کیم و همکاران - - 2014 نشان داد 12 هفته تمرین درمانی در بیماران سکته مغزی منجر به بهبود معنادار HDLC و تری گلیسیرید میشود.
در مطالعهای دیگر، لون یانگ و همکاران - - 2007 به بررسی اثر 12 هفته برنامه تمرینی با تردمیل بر ظرفیت هوازی، توانایی حرکتی و نیمرخ لیپیدی بیماران پس از سکته مغزی پرداختند نتایج پژوهش آنها نشان داد سطوح LDL، کلسترول و تری گیسیرید کاهش معناداری یافت - . - Yang et al, 2007 به هر حال با توجه به مشکلات حرکتی و شناختی این بیماران، برنامه تمرینی باید دارای ملاحظات خاص باشد. در همین راستا، پژوهش های اخیر نشان دادهاند تایچی به عنوان ورزش ذهن و بدن اثرات مثبتی بر نیمرخ لیپیدی دارد - . - Tsai et al, 2003 تایچی یک هنر رزمی باستانی چینی است که با حرکات کنترلشده آرام، تنفس عمیق آرام و وضعیت بدنی صحیح همراه با حالت آگاهی و تمرکز نمایش داده میشود - . - Digiacomo et al, 2010 تایچی از مجموعهای از حرکات جسمی، تکنیک های تنفسی و ابزارهای ادراکی برای تقویت بدن، آرامش جسم و ذهن تشکیل شده است.
انجام این فعالیت به طور منظم با تقویت عملکرد قلبی تنفسی، انعطافپذیری، قدرت عضلات، تعادل، سلامت روانی، عزتنفس و تعاملات اجتماعی همراه است. ترکیب اجزای جسمانی و شناختی در تایچی میتواند ارزش بیشتر آن را در مقایسه با دیگر برنامههای ورزشی که تنها متمرکز بر جنبه جسمانی هستند، آشکار سازد - Logghe et al, 2010 - همچنین در مقایسه با تمرینات دیگر، تایچی یک مداخله جالب توجه برای افراد سالمندی که محدودیتهای مربوط به سن در توانایی برای ورزشهایی با شدت بالا دارند به حساب میآید - . - Wang et al, 2004 در مطالعات اخیر هدف اولیه برنامه تمرینی در بیماران سکته مغزی افزایش ظرفیت عملکردی، کاهش میزان افتادن و کیفیت زندگی بود - - Chen et al , 2011، همچنین با توجه به کمبود مطالعات در زمینه تاثیر تمرین تای چی بر نیمرخ لیپیدی زنان با عارضه سکته مغزی در ایران، در این مطالعه پژوهشگر درصدد است تا به این سوال پاسخ دهد که آیا 6 هفته تمرین تایچی موجب تغییر نیمرخ لیپیدی پس از سکته مغزی میشود؟
روش شناسی تحقیق
با توجه به امکانات تیم پژوهش، 20 نفر از زنان با عارضه سکته مغزی مراجعهکننده به متخصص مغز و اعصاب شهر قم به عنوان آزمودنی انتخاب و به طور تصادفی به گروه تجربی - 10 نفر - و کنترل - 10 نفر - تقسیم شدند. قبل از دریافت رضایتنامه از آزمودنیها جهت اعلام آمادگی خود برای شرکت در این پژوهش، اطلاعات لازم در خصوص ماهیت، نحوه اجرای این پژوهش و نکاتی که میبایست برای شرکت در این پژوهش رعایت شود، به صورت کتبی و شفاهی در اختیار آنان قرار گرفت. مهم ترین ملاک انتخاب نمونهها که از طریق پرسشنامه بدست آمد، عبارت بودند از: .1 گذشت بیش از 6 ماه از سکته مغزی، .2 عدم وجود سابقه سکته قبلی، .3 عدم وجود اختلال شناختی قبل از سکته مغزی،. 4 عدم وجود عارضه سیستم عصبی همراه - نظیر آلزایمر، صرع، پارکینسون، سابقه جراحی مغز، تومور، ضربه مغزی شدید - ، .5 عدم وجود عارضه روانی و مصرف داروهای روانگردان و .6 عدم وجود ضایعه ارتوپدی ظرف دو سال گذشته.
نحوه خونگیری و تجزیه و تحلیل شاخصهای خونی
قبل از شروع پروتکل تمرینی پس از 8 الی 10 ساعت ناشتایی از سیاهرگ بازویی هر آزمودنی در وضعیت نشسته و در حالت استراحتی به میزان 5 سیسی خون گرفته شد. خون به مدت 15دقیقه و با سرعت 1000 دور در دقیقه، سانتریفیوژ شد تا سرم نمونههای خونی جدا شود. خون گرفته شده در دمای -80 درجه سانتیگراد منجمد و برای آنالیزهای بیوشیمیایی ذخیره شد. غلظت LDL-C، HDL-C، کلسترول تام و تری گلیسرید با استفاده از کیتهای تجاری شرکت پارس آزمون به روش آنزیمی اندازهگیری شد.
روش اجرای تمرین
پروتکل تمرینی به صورت آموزش و اجرای حرکات اصلی و تمرینات تعادلی ورزش تایچی چوان، به مدت 18 جلسه شامل 10 دقیقه گرم کردن، 40 دقیقه تمرینات تایچی و 10 دقیقه بازگشت به حالت اولیه توسط مربی با تجربه تایچی چوان و پژوهشگر به صورت گروهی و در سالن ورزشی صورت گرفت. با توجه به پیشینه پژوهش و سازگاریهای ایجاد شده به دنبال 6 هفته تمرین تای چی پروتکل 6هفتهای انتخاب شد. 10 حرکت تایچی که از 24 فرم ساده شده تایچی چوان سبک یانگ اقتباس شده بود به عنوان حرکات اصلی پروتکل تمرینی انتخاب شدند - . - Kim et al , 2015; Zhang et al, 2014
در هفته اول برنامه تمرینی بر روی یادگیری اولیه حرکات تاکید شد و در 5 هفته باقیمانده برای افزایش عملکرد حرکتی و تعادل، تمرکز بر انجام فردی حرکات بود. حرکات در قالب یک فرم واحد و هر جلسه 2 بار انجام میگرفت . موسیقی مخصوص انجام ورزش تایچی نیز در هنگام انجام تمرینات پخش میشد. در طول تمرین به شرکتکنندگان اجازه داده شد تا برای دورههای استراحت کوتاه روی صندلی بنشینند و در صورت نیاز آن ها مجاز به استفاده از واکر و عصا بودند. در این 6 هفته، از گروه کنترل خواسته شد به درمان دارویی قبلی خود ادامه داده و فعالیت جدیدی را بدون اطلاع شروع نکنند.
روشهای آماری
دادهها به صورت میانگین و انحراف معیار ارائه شدهاند. با توجه به طبیعی بودن توزیع دادهها در متغیرهای LDL-C، HDL-C و کلسترول تام بر اساس آزمون کولموگروف-اسمیرنف، برای مقایسه میانگینهای درونگروهی از روشهای آماری t وابسته در سطح معناداری - - P<0/05 و برای بررسی تغییرات بینگروهی از آزمون t مستقل استفاده شد. همچنین از آزمونهای ناپارامتری ویلکاکسون و من-ویتنی برای مقایسه تغییرات درونگروهی و بینگروهی تری گلیسرید استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه21 انجام گرفت.
یافتهها
مشخصات توصیفی آزمودنی ها در جدول 1 ارائه شده است. همچنین نتایج مربوط به آمارههای توصیفی، t وابسته و t مستقل نیمرخ لیپیدی آزمودنی های دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون در جدول 2 نشان داده شده است - جدول . - 2 طبق نتایج
