بخشی از مقاله
چکیده
بیماری های قلبی-عروقی رابطه نزدیکی با نیمرخ چربی دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر هشت هفته تمرین هوازی منتخب در آب بر نیمرخ چربی در ورزشکاران بازنشسته بود. به همین منظور 20 مرد داوطلب سالم انتخاب و به صورت تصادفی به دو گروه تمرین - n=10 - و کنترل - n=10 - تقسیم شدند. دو گروه از نظر سن و شاخص توده بدن همسان بودند. برنامه تمرینی درگروه تجربی شامل تمرین هوازی در آب به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه با شدت 55 تا 70 درصد حداکثر ضربان قلب بود. گروه کنترل در مدت تحقیق در هیچ برنامه منظم ورزشی شرکت نکردند. نمونههای خونی برای اندازهگیری تری گلیسرید، کلسترول تام و لیپوپروتئین ها گرفته شدند. برای مقایسه میانگین پارامترها از تی مستقل و وابسته در سطح = 0/05 استفاده گردید.
نتایج نشان داد که مقادیر - P=0/026 - TG، - P=0/033 - TC و - P=0/047 - VLDL در گروه تمرین کاهش معنی داری داشته است. مقایسه تغییرات بین گروهی نشان داد که تغییرات هیچ یک از متغیرها بین دو گروه معنی دار نبود. بر اساس نتایج این تحقیق تمرین در آب می تواند تأثیر مثبتی بر نیمرخ چربی داشته باشد و از این طریق باعث کاهش بروز ناگهانی بیماری های قلبی در ورزشکاران بازنشسته شود.
مقدمه
بیماری های قلبی-عروقی یکی از مشکلات جامعه امروز است که هر سال باعث مرگ عده زیادی می شود . - 1 - انجام فعالیت بدنی مناسب و رسیدن به سطح مطلوب آمادگی جسمانی، عامل مهمی در پیشگیری و کاهش شدت امراض مختلف از جمله بیماری های قلبی-عروقی است . - 2 - بیماری های قلبی-عروقی رابطه نزدیکی با نیمرخ چربی دارند به طوری که اصطلاح نیمرخ چربی اشاره به سطوح مختلف لیپید در خون دارد. در میان بیماری های قلبی-عروقی، تصلب شرائین عامل عمده مرگ و میر محسوب می شود.
شناخت عوامل خطرزای تصلب شرائین نقش به سزایی در پیشگیری و درمان این بیماری دارد . - 1 - عوامل بسیاری در ایجاد این بیماری نقش دارند از جمله سن بالا، جنس مذکر، سابقه بیماری قلبی-عروقی فامیلی، استعمال دخانیات، چاقی، فشار خون، کم تحرکی، دیابت شیرین، کاهش غلظت لیپوپروتئین پرچگال و لیپوپروتئین کم چگال . - 2 - چاقی یکی از بزرگترین مشکلات بهداشتی قرن حاضر است به طوری که 1/1 بیلیون نفر در دنیا اضافه وزن دارند و نزدیک به 300 میلیون نفر از آنها چاق هشتند . - 3 - تغییر سبک زندگی از قبیل کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی، به تنهایی به عنوان خط اول درمانی در افراد دارای اضافه وزن و چاق در نظر گرفته شده است - 4 - همان طور که ذکر شد فعالیت بدنی از جمله عوامل اثرگذار بر نیمرخ چربی می باشد، به طوری که کاهش فعالیت بدنی می تواند موجب افزایش شاخص توده بدنی - Body Mass Index - ، کلسترول تام، تری گلیسرید و لیپوپروتئین کم چگال شده و در مقابل فعالیت بدنی منظم، عموماً با سطح مطلوب شاخص های قلبی-عروقی در ارتباط است . - 3 - همچنین در مورد تأثیر فعالیت بدنی بر نیمرخ چربی برخی محققین - 5-9 - عدم تغییر و برخی دیگر - 10-12 - کاهش فاکتورهای نیمرخ چربی را گزارش کرده اند.
شایعترین علت مرگ و میر در ورزشکاران بالای 35 سال، تصلب شرایین یا همان تنگی عروق کرونری است . - 13 - با توجه به میزان مرگ و میر ناشی از حوادث قلبی-عروقی حاد در افراد میانسال - 14 - و ورزشکاران بازنشسته اهمیت بررسی عوامل مؤثر بر تغییرات آن در این گروه سنی بیشتر احساس می شود. از طرفی در تحقیقات گذشته تمرینات ورزشی در خشکی انجام شده اما به دلیل مشکلات ناشی از اجرای تمرینات ورزشی در خشکی و آسیب های ناشی از آن، اغلب افراد در سنین میانسالی به تمرینات ورزشی در آب بیشتر علاقه نشان می دهند. زیرا در آب به دلیل کم شدن تحمل وزن احتمالاً پاسخ های التهابی و آسیب های عضلانی کمتر است. با توجه به این که گزارشات اندکی در زمینه اثر تمرینات منظم در آب روی نیمرخ چربی وجود دارد از این رو ضرورت انجام تحقیق به دلیل ارتباط تنگاتنگ این شاخص ها با بیماری قلبی-عروقی احساس می شود.
روش کار
به همین منظور 20 مرد داوطلب سالم که سابقه شرکت در فعالیت های ورزشی به صورت حرفه ای را داشتند، انتخاب و به صورت تصادفی به دوگروه تجربی - n=10 - و کنترل - n=10 - تقسیم شدند. دو گروه از نظر سن و شاخص توده بدن همسان بودند. آزمودنی ها هیچ گونه سابقه بیماری های قلبی-عروقی یا فشار خون نداشتند و از داروی خاصی که نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار دهد، استفاده نمی کردند.
قبل از شرکت آزمودنی ها در پژوهش، مراحل اجرای تحقیق برای آنها شرح داده شد و پرسشنامه وضعیت سلامت و فرم رضایت نامه شرکت در پژوهش را تکمیل کردند. تمام آزمودنی ها برای انجام مرحله اول خون گیری بین ساعت 8 تا 10 صبح روز قبل از شروع برنامه تمرینی و در شرایط 12 ساعت ناشتا در آزمایشگاه حضور یافتند و خون گیری اولیه آنها اندازه گیری شد . سپس گروه تجربی در پروتکل تمرینی شرکت کردند. پروتکل تمرینی شامل تمرینات هوازی - راهپیمایی - در آب به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه با شدت 55 تا 70 درصد HRmax بود. برای اندازه گیری ضربان قلب و تعیین شدت تمرین ساعت پولار در اختیار آزمودنی ها قرار داده شد. توسط معادله 220 - -سن - HR= ضربان قلب بیشینه آزمودنی ها تعیین شد. برنامه تمرینات هوازی در آب شامل 10 دقیقه پیاده روی آرام، نرمش و تمرینات کششی به منظور گرم کردن، پیاده روی سریع تر به عنوان تمرین اصلی و در انتها 5 دقیقه پیاده روی آرام و تمرینات کششی به منظور سرد کردن بود.
شدت و مدت تمرین به تدریج افزایش یافت به گونه ای که در هفته اول و دوم با شدت 55 درصد HRmax و به مدت 30 دقیقه و هر دو هفته 5 درصد به شدت و 10 دقیقه به مدت تمرین اضافه شد. گروه کنترل در مدت تحقیق در هیچ برنامه منظم ورزشی شرکت نکردند . 24 پس از آخرین جلسه تمرین - مرحله پس آزمون - تمام آزمودنی ها در شرایط مشابه پیش آزمون در خون گیری شرکت کردند. اندازه گیری های متغیرها در دو گروه تمرین و کنترل به طور همزمان انجام شد. با استفاده از آزمون شاپیرو- ویلک مشخص شد که پارامترهای بررسی شده دارای توزیع طبیعی هستند. برای مقایسه میانگین پارامترها از تی مستقل و وابسته در سطح = 0/05 استفاده گردید.
نتایج
در این مطالعه دو گروه از نظر سن و شاخص توده بدنی - در پیش آزمون - همسان بودند. نتایج آزمون آماری t مستقل در مرحله پیش آزمون بین دو گروه نشان داد که دو گروه در متغیرهای مورد نظر با یکدیگر تفاوت معناداری نداشتند و فرض همسانی آنها رعایت شده است. نتایج مربوط به مشخصات عمومی آزمودنی ها در جدول - 1 - نشان داد که بین دو گروه پس از دوره تمرینی در وزن و BMI تفاوت معنی داری مشاهده نشد.
جدول.1 میانگین و انحراف معیار مشخصات عمومی و VO2 max در آزمودنی ها
نتایج جدول - 2 - در مورد مقایسه درون گروهی نشان می دهد که پس از 8 هفته تمرین در آب مقادیر TG - P=0/026 - ، - P=0/033 - TC و - P=0/047 - VLDL در گروه تجربی کاهش معنی داری دارد. همچنین بر اساس نتایج جدول - 2 - در مورد مقایسه تغییرات بین گروهی، در هیچ یک از متغیرها تفاوت معنی داری بین دو گروه مشاهده نشد.
جدول.2 مقایسه تغییرات درون گروهی و بین گروهی شاخص های نیمرخ چربی در آزمودنی ها
