بخشی از مقاله
خلاصه
سیستم های اطلاعاتی در چرخه زندگی یک سازمان نقشی استراتژیک بر عهده دارند . این سیستم ها با ارائه اطلاعات مناسب، در زمان و مکان مناسب در انجام کارکردهای مختلف برنامه ریزی، هدایت، کنترل و تصمیم گیری به مدیران یاری می رسانند. تأثیر مدیریت سیستمهای اطلاعاتی بر عملکرد سازمان به طور گسترده ای شناسایی شده است و در واقع طراحی سیستمهای اطلاعاتی سازمان ها را به سمت افزایش عملکرد استراتژیک هدایت می کنند. مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات در سازمان می تواند کمک بسیار موثری در جهت مدیریت بر استراتژی ها و برنامه ریزی برای هدایت تاکتیک های کاری، همچنین مدیریت موثر سیستم های اطلاعاتی باشد. با توجه به اهمیت مدیریت سیستم های اطلاعاتی با رویکرد مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات و عدم وجود مدلی مناسب برای این مهم، این پژوهش به بررسی و تبیین ابعادی برای مدیریت سیستم های اطلاعاتی با رویکرد مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات و ارائه مدلی برای آن می پردازد.
پژوهش انجام شده از نظر هدف، اکتشافی است. رویکرد آن، استقرایی و نحوه انجام آن، ترکیبی - کیفی و کمی - بوده که فاز کیفی آن به وسیله تحلیل محتوا و مصاحبه با افراد خبره این حوزه استخراج شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، مدیریت سیستم های اطلاعاتی با رویکرد مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات مستلزم توجه به مضامین چهاردهگانه شامل سیر تکاملی استراتژی، ایجاد بستر یکپارچه مدیریت، دیدگاه سیستماتیک و استراتژیک، فرهنگ سازی، یکپارچگی، بازمهندسی فرایندهای کسب و کار، تحلیل محیط، استراتژی، برنامه ریزی استراتژیک سیستمهای اطلاعاتی، ارزیابی سرمایه گذاری، فرایند مدیریت استراتژیک، اثربخشی فناوری اطلاعات، کمیته راهبری برنامه ریزی و استقرار و ابزارهای مدیریتی است. در فاز کمی گزارهها تایید و طبقه بندی شده و ابعاد مختلف تبیین شده اند. در نهایت مدلی پیشنهادی برای مدیریت سیستم های اطلاعاتی با رویکرد مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات ارائه خواهد شد.
کلمات کلیدی: مدیریت سیستم های اطلاعاتی، مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات، پژوهش اکتشافی، تحلیل محتوا، تبیین ابعاد، مدل
.1 مقدمه
سیستم های اطلاعاتی در سازمان های امروز نقشی فراتر از تسهیل فرایندها و اتوماسیون اداری به عهده گرفته اند. این سیستم ها در شرایط مناسب توانسته اند بازوی قدرتمند سازمان برای تحقق استراتژیها و اهداف خود باشند. علاوه بر ارزش استراتژیک این سیستم ها در خلق مزیت رقابتی، روند تحولات در عوامل محیط عمومی نیز سازمانها را ناگزیر از حرکت در مسیر توسعه و تعالی سیستمهای اطلاعاتی خود می نماید. سیستم اطلاعات مدیریت، همانطور که از عبارت تعریف کننده اش پیداست به سه بحث گسترده ی مدیریت، اطلاعات و سیستم پیوند خورده است. در جایگاه مدیریت هیچگاه نمی توان از دو دیدگاه استراتژی رقابت و کاهش هزینه ها چشم پوشی کرد. این دیدگاه جزء سیاست های رقابتی است که برای رسیدن به آن، کار با سیستمهای اطلاعاتی ضروری است.
سیستم های اطلاعاتی یکی از ابزارهای مهم جهت ارائه اطلاعات قابل اعتماد، کامل، در دسترس، قابل فهم و به موقع به کاربران در هر سازمان می باشند. این سیستم ها اساسا با تبدیل داده ها به اطلاعات با استفاده از منابع داخلی با مدیران در تمام سطوح ارتباط برقرار می کنند و در تمام زمینه ها درتصمیم گیری به موقع و موثر در برنامه ریزی، هدایت و کنترل به مدیران مسئول یاری می رسانند .[1] هدف اصلی از سیستم اطلاعات مدیریت کمک به یک سازمان در دستیابی به اهداف خود می باشد که این مهم از طریق ارائه بینش به مدیران در عملیات عادی سازمان می باشد که می توانند کنترل، سازماندهی و برنامه ریزی موثرتری انجام دهند. علاوه بر آن سیستم اطلاعات مدیریت ارائه اطلاعات صحیح به فرد مناسب با شکل مناسب و در زمان مناسب را فراهم می کند .[2]
با توجه به این که تصمیم گیری مهمترین وظیفه ی مدیران است و تصمیم گیرنده جهت اخذ تصمیمات صحیح به اطلاعات دقیق، درست و به هنگام که می بایست در زمان مناسب در اختیار وی قرار داده شوند نیاز دارد، بدون شک وجود سیستم های کارا و اثربخش اطلاعات مدیریت در سازمان ضروری می نماید. هدف از مدیریت سیستم های اطلاعاتی یکپارچه سازی اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری مدیریت می باشد. [3] دانش تجاری مدیر سیستمهای اطلاعاتی یک عامل کلیدی در تسهیل هم راستایی میان برنامه ریزی سیستمهای اطلاعاتی و برنامه ریزی تجاری است. این امر نشان دهنده این نکته مهم است که مدیران سیستمهای اطلاعاتی نباید فقط بر جنبه تکنیکی سیستمهای اطلاعاتی تمرکز داشته باشند .[4]
برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک، به فرایند تدوین یک برنامه جامع برای استقرار و استفاده از سیستم های اطلاعاتی به منظور حداکثر کردن اثربخشی و کارایی سازمان اتلاق می شود، به طوری که سازمان از طریق آن آسان تر بتواند به اهداف خود دست یابد. قاعدتا تعامل مدیریت سیتمهای اطلاعاتی و مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات در سازمانها بر کاهش هزینه و انعطاف پذیری سازمان تمرکز دارند. رقابت افزایش یافته در بخش های خصوصی و دولتی ، سازمانها را به ارائه بهره وری بیشتر، کیفیت و انعطاف پذیری بیشتر خدمات ترغیب می کنند. این شرایط مطالبات اضافی را بر قابلیت های پردازش اطلاعات سازمان تحمیل می کنند.
سازمانها سیستمهای پیچیده تر و جامع مدیریت اطلاعات را در تلاش برای دستیابی به اهداف استراتژیک اتخاذ می کنند. موفقیت کامل استقرار و بکارگیری موثر سیستمهای اطلاعاتی مدیریت در سازمانها و موسسات کشور، مستلزم تمرکز بر برنامه ریزی، تعریف استراتژی کاری، پرهیز از پرداختن و اهمیت دادن بیش از حد به عملیات طراحی و انتخاب نرم افزار در امر استقرار سیستمهای اطلاعاتی یکپارچه است. انسجام ملاحظات سیستمهای اطلاعاتی در فرآیند برنامهریزی سازمان، برنامهریزی برای مدیریت اثربخش و بلندمدت و بهینه سازی اثرات اطلاعات، سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات دلایل رویکرد سازمان و مدیریت سیستمهای اطلاعاتی به برنامهریزی استراتژیک فناوری اطلاعات می باشد.بهرغم اهمیت و حساسیت مدیریت سیستمهای اطلاعاتی با رویکرد مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات این مهم در سازمانهای داخل کشور مورد توجه جدی قرار نگرفته و مدل مناسبی ارائه نشده است. پژوهش پیش رو با تبیین ابعاد مختلف این دو حوزه سعی در ارائه مدلی برای مدیریت سیستم های اطلاعاتی با رویکرد مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات دارد.
.2 مروری بر ادبیات پژوهش
.1-2 سیستم های اطلاعات مدیریت
در جایگاه مدیریت هیچگاه نمی توان از دو دیدگاه استراتژی رقابت و کاهش هزینه ها چشم پوشی کرد. این دیدگاه جزء سیاست های رقابتی است که برای رسیدن به آن،کار با سیستمهای اطلاعاتی ضروری است . سیستم اطلاعات مدیریت پس از تکامل تدریجی در طول پنج دهه اخیر دیگر دارای تعریف، مفهوم، شکل و قالب تقریباً مشخص و پذیرفته شدهای است و آنچه در حال توسعه است بیشتر شامل فناوری پیادهسازی، مدلهای تصمیمگیری و سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری هستند.
امروزه مدیران ارزش رقابتی و استراتژیکی سیستم های اطلاعاتی را به خوبی تشخیص می دهند. در میان سرمایه های یک سازمان، اعم از نیروی انسانی، سرمایه های مالی، تجهیزات، اطلاعات با ارزشترین آن ها است و این مساله به این دلیل است که تمام امکانات فیزیکی و محیطی از طریق اطلاعات توجیه می شوند. اطلاعات ممکن است به صورت استراتژیکی مورد استفاده قرار گیرد و باعث گسترش زمینه های رقابت بین سازمان ها شود، یا صنایع را متحول سازد و فرصت های جدید بازرگانی را برای آن ها پدید آورد. یک سازمان باید بتواند سیستم اطلاعاتی را ایجاد کند که قادر باشد نیازهای اطلاعاتی اکثریت را در درون سازمان برآورده سازد.
اطلاعات لازمه تصمیم گیری هاست ولی امروزه پدیده ای چون انفجار و آلودگی اطلاعات مطرح است. به همین دلیل لازمه استفاده مفید از اطلاعات در این آشفته بازار، وجود سیستم های اطلاعاتی یکپارچه و منسجم برای تنظیم و منظم کردن اطلاعات برای استفاده کاوشگران اطلاعات می باشد .[3] سیستم های اطلاعات مدیریت یکی از ابزارهای مهم درهر سازمان می باشد که هدف آن ارائه اطلاعات قابل اعتماد، کامل، در دسترس و قابل فهم و به موقع به کاربران سیستم می باشد. سیستم های اطلاعات مدیریت در انجام وظایف به صورت خودکار عمل میکنند. سیستم های اطلاعاتی در سازمان باعث افزایش رضایت مشتری، اثربخشی و افزایش گردش سازمانی می شود .[1]
سیستم های اطلاعاتی مجموعه ای از اجزای وابسته به هم می باشند که اطلاعات را جمع آوری یا بازیابی، پردازش، ذخیره و توزیع می کند تا از فرایند تصمیم گیری و کنترل سازمان پشتیبانی کند. سیستم های اطلاعاتی فراتر از رایانه ها هستند. استفاده موثر از سیستم های اطلاعاتی نیازمند شناخت سازمان، مدیریت و فناوری اطلاعات است که شکل دهنده سیستمها می باشد.
.1-1-2 چرخه عمر توسعه ی سیستم
تحلیلگران سیستم از یک رویکرد سیستمی برای طراحی و تحلیل سیستم های اطلاعاتی استفاده می کنند. بسیاری از اجزای این رویکرد، در یک مفهومی به نام چرخه ی عمر توسعه ی سیستم* نهفته است. این چرخه یک رویکرد با
