بخشی از مقاله
چکیده:
کاربري زمین و حمل و نقل دو روي یک سکهاند، تصمیم در یکی بر دیگري اثر میگذارد و برنامهریزي در یکی میتواند در تحقق اهداف دیگري هم مؤثر واقع شود. در واقع حمل و نقل و کاربري زمین شهري به همراه سایر مؤلفههاي مرتبط دیگر، سیستمی را شکل میدهد که لازم است به صورت یکپارچه نگریسته، فهم و برنامهریزي شود. مقاله حاضر ضمن طرح موضوعات جدید در نظام برنامهریزي شهري امروز، به طور کلی به چگونگی اثرگذاري عوامل مختلف کاربري زمین از قبیل تراکم، دسترسی منطقهاي، مجاورت، ترکیب و مدیریت و طراحی شبکه راهها، شرایط پیادهروي و دوچرخهسواري و... بر رفتار سفر شامل تعداد سفر، سرانه مالکیت خودرو و استفاده از آن، سهم سفرها از شیوههاي مختلف مسافرت شامل استفاده از خودرو شخصی یا عمومی، شیوه سفرهاي غیرموتوري شامل پیادهروي و دوچرخهسواري و... میپردازد. چنین یافتههایی میتواند در جهت ارزیابی توانایی سیاستهاي کاربري زمین از قبیل رشد هوشمند، شهرگرایی جدید و مدیریت دسترسی از یک طرف و کمک به دستیابی به اهداف برنامهریزي حمل و نقل از طرف دیگر مفید باشد.
واژههاي کلیدي: برنامهریزي شهري، کاربري زمین، حمل و نقل
مقدمه:
پیترهال میگوید برنامهریزي پاسخی قرن بیستمی به شهر صنعتی قرن نوزدهمی استله در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم واکنش به واقعیات شهر صنعتی در سه رویه با پیشنهاد سه اتوپیاي شهري توسط سه برنامهریز با نام هوارد، رایت و لوکربوزیه خود را نشان میدهده در این زمان دیدگاههاي نظریههاي بزرگ قرن نوزدهم در مورد جامعه و سنخیت آنها با برنامهریزي، براي مثال نظریه داروین، دورکهایم، فروید و ماکس وبر مورد موشکافی قرار نگرفته و ارجاع به نظریهپردازان بزرگ قرن بیستم نظیر میشل فوکو، کلود لوي اشتراوس، فردیناند برودل و حتی لوییز مامفورد هنوز شروع نشده استهمکمپل و دیگران، در اواسط قرن بیستم دانشمندان علوم اجتماعی تمامی استدلال هاي مرتبط با برنامهریزي بخش عمومی را زیر سؤال بردند و اعتبار الگوي مهندسی برنامهریزي در سراشیب افول قرار میگیرد و الگوي نااقلیدسی برنامهریزي به مفهوم کنش حرفهاي که به دنبال ایجاد ارتباط میان اشکال شناخت با اشکال عمل در حوزه عمومی است، گفتمان جدید در حوزه برنامهریزي می شود.
در اواخر قرن بیستم از طریق بسط اشکال برنامهریزي ارتباطی، به ویژه در دیدگاههاي یورگن هابرماس و دیوید هاروي با افقهاي جدیدي در برنامهریزي روبه رو هستیم مهاروي، تبیین شرایط و مشکلات و مسائل موجود در شهرها قبل از هر چیز نیازمند توجه و آگاهی از دیدگاهها و نظریههاي امروز در خصوص مفهوم شهر است در حوزه شهرسازي و برنامهریزي شهري، همراه با تحولات عصر جدید، امروزه شهرهاي بزرگ با مصائب بسیاري روبهرو شده اند؛ از جمله موضوع و مسئله حمل و نقل و ترافیک و ارتباط آن با سایر مؤلفههاي دیگر در سیستم شهري میباشد حمل و نقل شهري یکی از بخشهاي بسیار مهم و اثرگذار در کیفیت زندگی در شهرها، بویژه در کلانشهرهاست که تحت تأثیر عوامل بسیاري است عوامل مربوط به کاربري زمین از جمله عوامل اساسی و اثرگذار در ایجاد شرایط مختلف حمل و نقل شهري است.
و ارتباط بین حمل و نقل و کاربري زمین یک ارتباط دوسویه میباشده بر اساس نتایج بدست آمده حاصل از پژوهشهاي اساسی در دیگر کشورها، رابطه و همبستگی بالایی بین این دو عامل وجود دارده ایجاد توازن و شرایط پایدار بین طراحی و برنامهریزي کاربري زمین و حمل و نقل میتواند زمینههاي بسیار زیادي در جهت دستیابی به شهرپایدار فراهم آورده شهر تهرانل با جمعیت ساکنین نزدیک به جلح میلیون نفر و با احتساب سفرهاي دروازهاي که جمعیت شناور آن را به بیش از تلج میلیون نفر در روز می رساند و با حدود تل میلیون سفر سواره م9ل میلیون جابجاییق در طی روز در شبکه معابر شهر مطرح جامع حمل و نقل ترافیک تهران،حجبلق به عنوان پایتخت و بزرگترین کلانشهر کشور با مسائل
ل س شهر تهران از نظر جغرافیایی در لت درجه و حل دقیقه تا لت درجه و بب دقیقه طول خاوري و تب درجه و 6ب دقیقه تا تب درجه و شش دقیقه عرض شمالی قرار گرفته استه ارتفاع این شهر از سطح دریا در حدود نن9 تا ننجل متر است مشکلات بسیاري در زمینه حمل و نقل شهري روبه روسته این شهر بزرگ از زمان آغاز رشد شتابان خود به ویژه پس از سال هاي نشبل به بعد همزمان با تحولات جدید در عرصههاي اقتصادي، اجتماعی فرهنگی، دستخوش تحولات بسیاري بوده استه تمرکزگرایی سرزمینی و رشد نامتوازن منطقه اي و به دنبال آن مهاجرت و تمرکز در پایتخت سبب رشد شتابان شهر و عقب افتادگی شهرسازي به معناي عام آن از شهرنشینی شده است کمیت و کیفیت رشد کاربريهاي جدید شهري در قالب شکلگیري مناطق شهري به همراه ارتباط و جابجایی در بین بخشهاي کاربري زمین مسائل بسیاري را با خود براي امروز شهر به همراه آورده است و مدیریت شهري را همواره به رفع بحران مشغول کرده تا اینکه تدوینگر سیاستهاي پیشگیرانه و پیشبینی کننده باشده بدون شک موضوع و رفع مسئله حمل و نقل ترافیک در شهر تهران بدون همراهی و هماهنگی با سایر مؤلفههاي اثرگذار امکانپذیر نیست.
در مقاله حاضر اهداف، استراتژي و عوامل مختلف کاربري زمین به عنوان یکی از مهمترین عوامل اثرگذار در جهت دستیابی به اهداف در بخش حمل و نقل شهري مورد تبیین قرار میگیرده اما با توجه به پیشینه اندك پژوهش در زمینه مطالعه همبستگی بین کاربري زمین و حمل و نقل، به نظر میرسد آشنایی با روششناسی و نتایج پژوهشهاي اخیر در سطح جهان در این زمینه گامی در جهت افزودن غناي بیشتر به این حوزه از مطالعات در کشور گردد.
طرح مسئله و اهداف تحقیق:
امروزه همراه با توسعه و رشد شهرها، موضوعات و مسائل نظري و عملی جدیدي در حوزه شهر براي شهروندان و پیش روي شهرسازان و برنامهریزان شهري قرار گرفته استه حمل و نقل و ترافیک در شهرها به ویژه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به دنبال بروندادهاي ناشی از تحولات عصر صنعتی در شهرها به یکی از مسائل اساسی در شهرها بدل شده است؛ به طوري که همین عامل تأثیر بسیار زیادي بر کیفیت زیست شهروندان در شهرها گذاشته استه با این حال عامل حمل و نقل در شهرها در ارتباط با دیگر عوامل شهري استه از جمله این عوامل میتوان به عامل کاربري زمین، نحوه طراحی و برنامهریزي و مدیریت آن و ارتباط آن با اهداف موجود در بخش حمل و نقل اشاره نموده شهر تهران با گسترش افقی و بیش از اندازه، تراکمهاي نامتوازن، برنامه ریزي شهري خودرو محور، استراتژيهاي فاقد نگرش کاهش ضرورت در سفر، توزیع نامناسب کاربريها، بالا بودن زمان سفر، ناکافی بودن دسترسیها و ارتباطات ضعیف بین بخشهاي سکونتگاهی، مرکز اشتغال و تجاري، آلودگی زیست محیطی وههه دچار اپیدمی ترافیک و حمل و نقل ناپایدار و ناکارآمد استه با توجه به اهداف اساسی و اولویت تعریف شده در لطرح جامع تهرانل و در لطرح جامع حمل و نقل و ترافیک تهرانل، همچنین ایده و شعارکنفرانس حاضر مبنی بر توسعه حمل و نقل عمومی - همگانی - این سؤال مطرح می شود که به راستی از چه طریقی می توان در شهر تهران به چنین هدفی متوسعه حمل و نقل
