بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مشکلات کنونی بیشتر شهرهای دنیا مسئله ترافیک و حمل و نقل میباشد. مدیریت حمل و نقل و سفرهای شهری در شهرهای کنونی از مهمترین برنامههای شهرسازی محسوب میشود که در بیشتر کشورهای دنیا اهمیت ویژهای به آن میدهند. در حال حاضر شهرهای کشور ما به دلیل ساختار فیزیکی و کالبدی غیر استاندارد، با مشکل ترافیک و حمل و نقل سفرهای شهری مواجهاند، به گونهای که این موضوع را به یکی از مسائل مهم شهرهای ایران مبدل ساخته است. شهر همدان به عنوان یک کلانشهر از این قاعده مستثناء نیست. هدف این تحقیق بررسی علل ترافیک خیابان تختی شهر همدان و ضرورت ساماندهی و برنامهریزی در آن میباشد . در این راستا به بررسی علل ترافیک، تعداد و اهداف سفرهای شهری، سرعت و زمان جابجایی مسافران، نوع کاربریهای شهری و .... در خیابان تختی خواهیم پرداخت. این خیابان یکی از خیابانهای اصلی و پرتردد مرکزی شهر است.
جامعه آماری در این تحقیق شهروندان مرتبط با این خیابان شامل کسبه، مسافران و رانندگان وسایل نقلیه است که بطور تصادفی انتخاب شدهاند. روش انجام تحقیق به صورت اسنادی و میدانی - پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه - بوده و تحلیل دادهها به وسیله نرم افزار SPSS انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می-دهدکه خیابان تختی به عنوان یکی از خیایانهای اصلی شهر با مشکلاتی از جمله طراحی نامناسب شهری، عرض کم خیابان نسبت به حجم تردد خودروها، نبود فضای پارکینگ و پارک نامناسب خودروها، حاکم نبودن فرهنگ ترافیکی و عدم رعایت قوانین و مقررات توسط شهروندان و... مواجه است. بنابراین در راستای ساماندهی این محور و کاهش ترافیک در آن نیازمند برنامهریزی جامع ترافیکی در ابعاد طراحی و ایجاد زیرساختهایی نظیر پارکینگ در مکانهای مختلف و.... خواهیم بود.
واژههای کلیدی: ترافیک، برنامهریزی حمل و نقل شهری، هدف سفر، خیابان تختی.
-1 مقدمه
حرکت، عامل اصلی پویایی زندگی شهری و تداومبخش کلیه فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در سطح شهرها است. حمل و نقل و زیرساختهای مرتبط با آن هم به صورت مستقیم و هم با واسطه بر توسعه کالبدی شهرها اثرگذار هستند .[1] توسعه روزافزون جامعه بشری در حوزههای مختلف اقتصادی و اجتماعی در سالهای اخیر بیشترین شتاب خود را نسبت به تمامی اعصار تاریخ تجربه میکند. حوزه حمل و نقل نیز یکی از حوزههایی است که به تبع سایر زمینههای اقتصادی توسعه چشمگیری را شاهد بوده است .[2] بخش حمل و نقل به عنوان پیشنیاز و زیربنای توسعه، دارای نقش اساسی و کارآمد در باروری امکانات و استعدادهای بالقوه جوامع است که از طریق جابجایی بار و مسافر، پیوند ناگسستنی بین عوامل مختلف رشد و توسعه را فراهم می-آورد و موجب تقویت هر چه سریعتر و گستردهتر بخشهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها میشود .[3]
تأثیری که حمل و نقل بر ساختار فضایی و کالبدی کشور میگذارد باعث تمرکز یا عدم تمرکز فعالیتهای اقتصادی در مناطق کشور و در شبکه رشد مناطق در دسترس یا رکود مناطق دور از دسترس میشود .[4] با گسترش شهرها و افزایش جمعیت شهری، نیاز به جابجایی و استفاده از وسایل نقلیه به طور فزآیندهای گسترش و تراکم ترافیک را در نواحی شهری پدید آورده که خود بسیاری از چالشها همچون آلودگیهای هوا و صدا را سبب گردیده است .[5] حجم بالای سفرهای روزانه و تأثیر ناخوشایند مشکلات ترافیکی بر منافع اقتصادی کلانشهرها از یکسو و همچنین تأثیر نامطلوب حجم بالای حمل و نقل جادهای بر محیط زیست پیرامون کلانشهرها از سوی دیگر، موجب گردیده تا مدیران شهری، کشف و اجرای راهکارهای عملی جهت برونرفت از این بحران را در متن برنامههای اصلی خود قرار دهند .[6]
برنامهریزی حمل و نقل از جمله مباحثی است که به کارگیری آن در عرصه علم جغرافیا به طور اعم و برنامهریزی شهری و ناحیهای به طور اخص مدت زمان زیادی نمیگذرد و نظام حمل و نقل و ترافیک به عنوان بخشی از فعالیتهای شهری بیانکننده پویایی و حیات یک مجموعه شهری است، بی شک بدون جابجایی نمیتوان شهری را زنده و پویا تصور نمود. امروزه با توجه به شرایط اقتصادی - اجتماعی شهرهای بزرگ هرگونه برنامهریزی و سرمایهگذاری صحیح در جهت توسعه، بهبود و تقویت سیستم حمل و نقل تأثیر مثبت بسزایی در عملکرد آنها خواهد داشت و در صورت عملکرد صحیح این سیستم و افزایش کارایی آن علاوه بر رضایت بیشتر استفادهکنندگان، عوارض منفی ناشی از بار ترافیکی موجود در شبکه کاهش خواهد یافت .[7]
شهر همدان به عنوان مرکز استان همدان، چند سالی است که به عنوان کلانشهر، معرفی شده است. مسئله ترافیک در شهر همدان نیز همچون سایر شهرهای بزرگ به عنوان یک مشکل اساسی مطرح است که موجب هدر رفتن زمان و انرژی زیادی برای مردم میشود. خیابان تختی شهر همدان یکی از شش خیابان منتهی به میدان مرکزی شهر می باشد که از نوع خیابان های اصلی است. ضرورت انجام پژوهش دستیابی به نتایجی است که بتوان با استفاده از آنها به بررسی علل ترافیک و مشکلات آن پرداخت. بنابراین فرضیههایی که در این پژوهش به آن میپردازیم عبارتند از:
-1به نظر میرسد وضع موجود ترافیک در محور خیابان تختی نامطلوب میباشد .
-2به نظر میرسد مهمترین مسائل و مشکلات ترافیکی این محور به کمبود فضای مناسب در طراحی خیابان و اختصاص پارکینگ برای شهروندان بر میگردد.
-3به نظر میرسد ساماندهی ترافیک در محور مذکور نیازمند اصلاحات هندسی در معبر و فرهنگسازی در نزد شهروندان استفاده-کننده از مسیر مذکور میباشد.
لذا در این پژوهش در راستای برنامهریزی و ساماندهی حمل و نقل و ترافیک خیابان تختی شهر همدان، ضمن تأکید بر ساماندهی و برنامهریزی حمل و نقل و ترافیک این خیابان، به بررسی و ارائهی راهکارها و پیشنهادات کاربردی در جهت بهبود وضعیت حمل و نقل و ترافیک این خیابان میپردازد.
-2 مبانی نظری
برنامهریزی حمل و نقل فن نظام یافتهای از تجزیه و تحلیل عناصر حمل و نقل ترافیک است که هدف آن ایجاد ایمنی در سیستم حمل و نقل کارآمد و مناسب در ارتباط با نیازهای جاری و آیندهی اولویتهای جامعه میباشد .[8] برنامهریزی حمل و نقل فرآیند مداوم توسعه با طراحی یک سیستم عملیات جهت دستیابی به اهداف شهری و به منظور ایجاد بهترین سطح تعادل است .[9] برنامهریزی حمل و نقل، فضا و تسهیلات حمل و نقل را در ارتباط با فعالیتهای انسانی مورد بحث قرار میدهد، لذا فعالیت، فضا و تسهیلات، اجزای اصلی در برنامهریزی حمل و نقل به شمار میآیند .[10]
شبکه ارتباطی به عنوان جزء لاینفک مناطق شهری چه به صورت ارگانیک و چه با طرحهای از پیشتعیین شده به منظور نیل به حداقلهایی در شهر مورد توجه قرار میگیرد. اصلاح شبکه حمل و نقل شهری در بافتهای شهری دست کم برای تسهیل در آمد و شد، ارائه خدمات و جابجایی افراد با در نظر داشتن مشخصههای بنیادی کارآمدی، توجیهپذیری اقتصادی و ایمنی در بافت-های ناکارآمد طرحریزیهای کالبدی به شمار میرود .[11]
سیستمهای حمل و نقل شهری با تأخیر تاریخی زیادی در شهرهای ایران به کار گرفته شد و در طول چند دهه رشدی وسیع و قابل توجه داشته است. جمعیت یکی از عوامل مهم و مؤثر در افزایش حجم سفرها بوده و این مهم خود باعث توسعه شهر و افزایش طول و زمان سفرها شده و نیاز به تأمین بیشتر عرضه و گسترش سیستمهای حمل و نقلی شده است. علاوه بر آن عواملی چون نسبت اشتغال، افزایش درآمد، افزایش سرانه مالکیت خودرو، افزایش امید به زندگی، توسعه فرهنگی و اجتماعی و افزایش نیازهای تفریحی - ورزشی جامعه در تولید بیش از پیش سفرها مؤثر بوده است .[12]
با توجه به ارتباط اقتصاد و حمل و نقل، افزایش تعداد سفرها مستلزم توسعه سیستمهای حمل و نقلی و زیرساختها بوده و خود موجب توسعه اقتصادی واشتغالزایی بیشتر شده و این مهم بدون افزایش درآمد شرکتها و مجریان شبکههای ترابری شهری و سوددهی آنها ممکن نبوده است. به موازات مزایای توسعه سیستمهای حمل و نقلی، عواملی چون افزایش سلامت و بهداشت جامعه، کاهش آلودگی محیط زیستی، کاهش ترافیک و تصادفات، روشهای متعدد محدودکننده سفرهای موتوری شهری از قبیل دوچرخه و... در ایجاد شهری نمونه و مدرن اجتنابناپذیر است .[13] بدیهی است برنامهریزی یکپارچه سیستم حمل و نقل شهری و نحوه کاربری زمین در بافت کالبدی شهرها میتواند با توزیع هوشمندانه و بهینه کاربری زمین در سطح شهر و محل استقرار فعالیتهای اقتصادی، اشتغال، تحصیل و خرید و دسترسی به خدمات مختلف اداری میتواند کمک شایانی به کاهش سفرهای درونشهری و حذف بسیاری از آنها در شهرها داشته باشند .[14]
-3 پیشینه تحقیق
در ارتباط با موضوع این پژوهش میتوان به مطالعات انجام شده زیر اشاره کرد : هاین - - 2000 با بررسی علل گرایش به سبک زندگی وابسته به خودرو و اثرات زیستمحیطی ناشی از آن به اهمیت اتخاذ رویکرد یکپارچهسازی حمل ونقل پرداخته و خاطر نشان میکند، برای موفقیت سیاستهای حمل و نقل در زمینه یکپارچهسازی، این بخش باید با دیگر بخشها به طور همزمان در نظر گرفته شود .[15] صلواتی و حق شناس - - 1387، به تعریف معیارهای مناسب برای استفاده از حمل و نقل عمومی مبتنی بر عرضه و تقاضا در شبکه معابر درون شهری پرداختهاند .[16] حکمتنیا - 1389 - در طرح تحقیقاتی خود به منظور کاهش تصادفات به این نتیجه رسیده است که در معابر هسته مرکزی شهر اعم از درونی یا مرزی، بیشترین تصادف در آن معابر صورت گرفته است که این خود ناشی از تراکم بالا و تغییر کاربریهای ناهمگون است .[17]
