بخشی از مقاله
چکیده :
با توجه به روند سریع صنعتی شدن در جهان، دغدغه اکثر کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه که در حال تجربه رشد سریع شهرنشینی هستند رسیدن به مفهوم پایداری است. با توجه زندگی شهری هر روز بیش از قبل به استفاده از اتومبیل خصوصی وابسته شده ،طرح های توسعه شهری و بالاخص طرح های تعریض معابر و شریان های حرکتی در شهر نه تنها نتوانسته اند تغییراتی را در این فرآیند منفی ایجاد نمایند بلکه به دعوتی جدید برای استفاده بیشتر از اتومبیل در شهر تبدیل شده اند.
حرکت پیاده در شهر و فضاهای متناسب برای انسان به عنوان یکی از مهمترین اهداف شهرهای انسان محور و توسعه شهری پایدار در شهرسازی امروز مطرح است.
با توجه به اهمیت نقش پیاده روی در توسعه گردشگری و خلق فضاهای پیاده محور ، این مطالعه به شناخت ویژگی ها و شاخص های تئوریک به جستجوی راه کارهای دخالت در بافت های موجود شهری با رویکرد انسانگرایی می نماید که از طریق استخراج اطلاعات جمع آوری شده و آمار ناشی از پرسشنامه های متعدد و بررسی های تطبیقی و قیاسی با حرکت های نوین شهرسازی به مکان یابی محور ها و چگونگی ساماندهی حرکت پیاده در جزیره کیش می پردازد.
استفاده از مکانیزم اجرایی سوات برای جستجوی راهکارهای مناسب به عنوان ابزار مفید تحقیق استفاده شده است.و در نهایت با تدوین استراتژی های لازم به الگو های اجرایی راه حل ها دست یافته است.
-1 مقدمه
شهرهای ایران در گذشته بهترین نمونه های پایداری را در خود متجلی ساخته بودند. توجه به محدودیت های اکولوژیکی، توسعه متناسب و سازگار با طبیعت و صرفه جویی در استفاده از منابع همه نمونه هایی از عوامل مؤثر در پایداری بودند - پورمحمدی، جام کسری، . - 1389 اما امروزه پیروی کورکورانه از الگوهای کلیشه ای متجدد، نه تنها منجر به ایجاد شرایط ناپایدار شهری شده بلکه، به جرأت می توان ادعا کرد کمتر شهری از شهرهای کشور را می توان سراغ گرفت که با تبعات کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی ناشی از توسعه بی رویه شهری دست به گریبان نباشد.
مرور الگوهای توسعه شهری در گذر دهه های اخیر، حاکی از ناپایداری رشد و توسعه جوامع شهری بوده ، شاخص های مهم زیست -محیطی نشان دهنده تهدید جدی نظام های شهری است. در کشور ما نیز تا زمانی که الگوی رشد و توسعه فضایی شهرها ارگانیک و تعیین کننده رشد شهری عوامل "درونزا" و محلی بود، محدوده شهری نیز کاربری های سنتی شهری را کفایت می کرد
æ یک نوع تعادل میان محیط زیست و شهر برقرار بود، اما از زمانی که مبنای توسعه و گسترش شهرها به واسطه تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ماهیتی "برونزا" به خود گرفت، الگوی بسیاری از شهرهای ایران روندی شتابان و بی رویه به خود گرفت
یکی از اصلی ترین دغدغه های شهر های امروزی کشور رسیدن به مفهوم پایداری در کلیشه بین المللی خود هست ، بطوری که با عدم توجه به مفاهیم اصلی خود ، سعی شده است در قالب ایجاد اصولی ، به صرف هزینه های هنگفت ولی نا موفق در این زمینه اقدام شود . مشخصا یکی از چالش های اصلی این پایداری مربوط به مسئله حمل و نقل شهری است.
مدیریت پایدار حملونقل اثرات توسعه حمل ونقلی را روی کارایی اقتصادی، موضوعات زیستمحیطی، مصرف منابع، کاربری اراضی عدالت اجتماعی مورد توجه قرار میدهد و به کاهش اثرات زیستمحیطی، افزایش بازدهی سیستم حملونقل و بهبود وضعیت زندگی اجتماعی کمک میکند و هدف آن سیستم افزایش کارایی و جابهجایی کالاها، خدمات و افراد با حداقل مشکلات دسترسی است که بدون سازماندهی مجدد استراتژیها، سیاستها و برنامهها قابل دستیابی نخواهد بود.
واقعیت این است که وضعیت جابهجایی مردم در دنیای امروز نامطلوب است و بدون انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه بدون شک در آینده نزدیک تبدیل به یک بحران خواهد شد به همین جهت هم کشورهای توسعهیافته و هم در حال توسعه ناگزیر به حرکت به سوی مدیریت پایدار حملونقل هستند و برای حل معضلات عدیده ترافیکی در شهرها باید مبانی و اصول حملونقل پایدار را به عنوان مرکز ثقل برنامه های آتی حمل ونقل مدنظر قراردهند .
همراه با روند سریع صنعتی شدن در جهان، اکثر کشورها علیالخصوص کشورهای در حال توسعه در حال تجربه رشد سریع شهرنشینی هستند. مهاجرت مردم از مناطق روستایی به شهرها از قرن بیستم آغاز شده است. در سال 1995 حدود 45 درصد از مردم جهان در مناطق شهری زندگی میکردند و پیشبینی میشود تا سال 2025 این رقم به 60 تا 65 درصد افزایش یابد . در سال 2003، 38 درصد از جمعیت قاره آسیا - حدود 1/2 میلیارد نفر - در شهرها زندگی میکردند که تا سال 2020، نسبت ساکنان شهری تا 50 درصد افزایش یافته و جمعیت شهری به دو میلیارد نفر خواهد رسید .
از سویی گسترش پراکنده شهری امروزه به طور معمول با بار منفی مورد استفاده قرار می گیرد و جهت توصیف توسعه های کم تراکم، ناکارآمد پیرامون محدوده شهرها به کار می رود. اوینگ اعتقاد دارد زمانی می توان از گسترش پراکنده شهری انتقاد کرد که تأثیرات و تبعات منفی آن اندازه گیری شده باشد؛ وگرنه این پدیده را ابتدا و به یکباره نمی توان امری منفی تلقی کرد
آنچه امروزه به عنوان جنبه های منفی شهر و توسعه شهری مورد انتقاد است، عمدتاً نه از ماهیت شهر، بلکه از روند ناموزون و برونزای شهری ناشی می شود
گسترش شهرنشینی در ایران و به طور عام در جهان سبب افزایش استفاده از نهاده های طبیعی در مکان های جغرافیایی شهری و افزایش تولید آلاینده های زیست محیطی در این شهرها شده، به گونه ای که هم منابع در دسترس با محدودیت مواجه شده اند و هم کیفیت محیط زیست در شهرها رو به قهقرا گذاشته است.
توسعه - رشد - شهری مفهومی است کلی که انواعی از توسعه های کالبدی - اجتماعی در شهرها را در بر می گیرد و در دو سطح شهری و منطقه ای مطرح می شود. در سطح شهری نیازمند شناخت واقعیات مربوط به شهر از نظر امکانات، محدودیت ها، فرصت ها و تهدیدهاست. امروزه اکثر حکومت ها به اشکال مختلفی سعی در کنترل روند فرایند شهرنشینی دارند تا ضمن تقویت جنبه های مفید آن از مضرات شهرنشینی جلوگیری کنند. تغییر و تحول در محیط کالبدی و فرم شهری اجتناب ناپذیر است و عوامل و نیروهای متعددی بر شدت این تغییرات اثرگذار هستند
محوریت موضوعی در تبیین اصول پایداری شهری با توجه به بستر الگو های شهری مطرح شده در این پژوهش ، موضوعات محوری دیگری را نیز مطرح می کند که مشخصا چگونگی برنامه ریزی برا پیشنهاد الگو توسعه بخصوص در کلانشهر های کشور که دچار نوعی پراکنش شهری هستند ، از اهمیت زیادی برخوردار است.
در سیستم شهری بیش از دیگر سیستم ها همه چیز پیچیده و ناپایدار است. همه چیز در هم تنیده شده و در حال تحول مستمر می باشد. لذا، "تنها چیز ثابت درباره شهرها آن است که آنها همواره در حال تغییرند". مجموعه ای از عوامل و نیروهای طبیعی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی شهرها را تحت تأثیر قرار داده و ضمن تحمیل چهره و منظر جدید به کالبد فیزیکی شهر زمینه تغییرات در محتوا و ساختارهای آنرا نیز فراهم می آورد
شهرها اندامواره ای زنده اند که پس از پیدایش تحت تأثیر عوامل متعدد در بستر زمان و مکان رشد می کنند. شهرها عالی ترین مکان تجمع زیستی انسان از آغاز زندگی وی تاکنون بوده اند. روی آوردن انسان به زندگی شهری یکی از مقاطع مهم تاریخ بشریت است و شهر برآیند و تجسم مناسبات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی هر دوره است
به مرور و بخصوص پس از انقلاب صنعتی، عواملی چون افزایش چشم گیر جمعیت، فناوری، انباشت سرمایه، تمرکز تولید، رشد صنایع و مناسبات بازرگانی، تحرکات جمعیتی و نهایتاً تحرک و پویایی روز افزون حیات شهری، تعادل پایدار شهرهای قدیمی را ناپایدار و آنها را با مسأله رشد سریع روبه رو ساخت
با توجه به رشد و توسعه شتابان شهر و شهرنشینی بررسی روند، نوع و شاخصه های توسعه در کلانشهرها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از علت های اصلی دشواری اندازه گیری میزان توسعه در تعریف توسعه نهفته است. بسیاری از معیارها و شاخص هایی که با آنتوسعه سنجیده می شود، جنبه کیفی دارند و مستقیماً نمی توان آنها را اندازه گیری کرد
بررسی نظریات و تجربیات مربوط به پدیده پراکندگی، نشان دهنده تحلیل ها، رویکردها و نتایج مختلف- حتی ضد و نقیض- در این زمینه است. این موضوع به بسترهای متفاوت اقتصادی، اجتماعی و شرایط هرکدام از مطالعات و شهرها ارتباط می یابد و به نظر می رسد به همین دلیل است که در هر کدام از مطالعات در هر کشور، نتایج مختلفی به دست آمده است. بدین ترتیب، انتخاب هرکدام از نظریه های ذکر شده می تواند به غفلت از دیگر ابعاد موضوع منجر شود
هدف اصلی این پژوهش تبیین اصول کلی این پایداری از خلال مفاهیم اصلی الگو های توسعه از محور حمل و نقل شهری بخصوص برنامه ریزی مسیر های دوچرخه بعنوان یکی از پاک ترین و سالم ترین نوع جابه جایی غیر موتوری است.
