بخشی از مقاله
چکیده
پیاده راه ها معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند. این فضاها، خیابان های محصوری هستند که ترافیک سواره در آن ها حذف شده و تسلط با عابر پیاده است. پیاده راه ها بر ابعاد گوناگون توسعه پایدار شهری تاثیر گذار می باشند: از بعد سلامت پیاده روی منافع فراوانی را در جهت سلامت و افزایش ایمنی عابران دارا می باشد. از بعد حمل و نقلی پایدار ترین شیوه حمل و نقل به شکل پیاده می باشد. از بعد زیست محیطی نیز پیاده راه ها موجب کاهش مصرف سوخت های فسیلی کاهش و افزایش کیفیت هوا می باشند.
از بعد اجتماعی، موجبات افزایش مشارکت و ارتباطات اجتماعی را فراهم می کنند. از بعد اقتصادی، صاحبان مغازه ها با بر عهده گرفتن هزینه های ارتقای کیفیت این فضای عمومی، سبب کاهش هزینه های عمومی و دولتی برای ایجاد زیر ساخت ها گردیده و امکانات لازم برای تشویق خود اشتغالی و توسعه اقتصاد خرد را نیز فراهم می کنند . از بعد فرهنگی نیز پیاده راه ها نقشی بنیادین در احیای هنرهای بومی و گسترش اطلاعات و دستیابی به توسعه پایدار فرهنگی ایفا می کنند .
از بعد سیاسی نیز پیاده راه ها موجد توسعه پایدار سیاسی خواهند بود. در این زمینه، مقاله حاضر، با روش تحلیلی- اسنادی و با استناد به مطالعات و بررسی های میدانی در رابطه با محور پیاده سلمان فارسی اهواز، با هدف بررسی و شناخت بیشتر خاستگاه مکانی و زمانی زایش و پویش محورهای پیاده به عنوان بستر کالبدی حیات مدنی و تعاملات اجتماعی شهرها در راستای انتظام بخشی و ساماندهی مراکز شهری به رشته تحریر درآمده است.
مقدمه
فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند. یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند. فضاهای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود
فضایی است که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند »در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع بپیوندند و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند
تعیین تراکم و انتخاب نیازمندی های سکونت در آینده، شامل اختصاص دادن محوطه هایی برای تراکم مناسب جهت ایجاد انواع خانه های مناسب برای جمعیت مشخص می گردد. اصلی ترین گروه استفاده کننده که به نوعی عامل هویت بخش به یک فضای شهری می باشند عابرین پیاده هستند و تأمین آسایش محیطی این عابرین بر میزان رضایت مندی آنان از فضا و در نتیجه بر کیفیت فضایی محدوده مورد استفاده تأثیر مستقیم خواهد داشت
پیاده راه ها خیابان های محصوری هستند که ترافیک سواره در آنها حذف شده و فقط وسایل نقلیه اضطراری به آن دسترسی دارند و کامیونهای حمل بار در ساعات مشخص مجاز به تردد می باشند. در پیاده راه ها آزادی عمل انسان پیاده برای توقف، مکث، تغییر جهت و تماس مستقیم با دیگران زیاد است و به گفته بیوکانن "آزادی حرکت عابرین پیاده در شهرها و فضاهای شهری نشانه خوبی از تمدن آن شهر است".
حضور عابران پیاده در معابر شبکه دسترسی اثر زندگی بخش در کالبد شهر دارد و دارای دو جنبه اصلی می باشد: ٌ - سیستم حمل و نقل درون شهری ٍ - فضایی برای ارتباطات و برخوردهای رو در روی اجتماعی، به طوریکه یکی از راه های تجدید حیات مدنی مراکز شهری پیاده راه ها هستند که نقش موثری در کشف و ادراک محیط کالبدی و اجتماعی شهر دارند و مظهر تمدن، هویت و مدنیت شهر هستند
از دیگر نقش های مهمی که پیاده راه ها ایفا می کنند احیای بافت های تاریخی به وسیله حذف ترافیک می باشد که حتی طبقات اجتماعی سابق را نیز به آن محله ها باز می گرداند و هویت اجتماعی محل احیا می شود. همچنین با پیاده راه سازی در خیابان های شهری عادت شهروندی مردم تغییر کرده، رشد می کند به طوری که زمان بیشتری را در فضاهای شهری گذرانده و این به نوبه خود به بهبود و ارتقا فرهنگ و عادت شهرنشینی از جمله رعایت حقوق دیگران و احساس مسئولیت در برابر جامعه کمک می کند
سیستم پیاده: مجموعه ای از عناصر محیط پیاده روی شامل عابرین و تسهیلات پیاده روی.
مسیر پیاده: عبارت است از یک مسیر دسترسی یا بخشی از آن که به تردد پیاده اختصاص یافته است. پیاده رو: مسیر پیاده ای که در داخل حریم راه و به موازات آن قرار داشته است.
پیاده راه: مسیر پیاده ای است که مستقل از مسیر سواره باشد
عابرین پیاده: کلیه افرادی که جهت رسیدن به مقصد، یک یا چند مرحله از فرآیند سفر را به صورت پیاده و یا با استفاده از وسایل کمکی مانند صندلی چرخدار ملولین طی نمایند.
ترافیک: عبور و مرور وسایل نقلیه و انسان سواره و پیاده از نقطه ای به نقطه دیگر را گویند.
امروزه د دیگاه توسعه پایدار به رویکرد غالب در تمامی رشته ها و شاخه های علوم تبدیل گردیده و بحث ها و چالش ها ی گوناگونی را به همراه داشته است . حرکت پیاده، به عنوان پاک تر ین و طبیعی ترین گونه ترابر ی و پیاده راه ها که بستر اصلی این شیوه جا به جایی در شهرها هستند، از ابعاد مختلف تاث ریگذار مستقیم و غ ریمستقیم همچون سلامت جسم ی و روح ی، حمل و نقل، زیست محیطی، مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در ا یجاد توسعه پا یدار در شهرها مورد بررسی قرار گرفته است. لذا همواره نظر هی توسعه پایدار شهری در ابعاد مختلف خود بر نقش و اهم یت پیاده محوری و مسری های پیاده تاکید و توجه بسیاری دارد. اصول طراحی پیاده راه ها بر اساس مبانی توسعه پایدار به موارد زیر می توان اشاره نمود:
1. توجه کافی به مکانیابی یک محدوده پیاده بر اساس حداکثر ارتباط با بافت محله.
2. ایجاد تسهیلات لازم در اطراف پیاده راه جهت جلوگیری از اخلال در حرکت سواره.
3. به حداکثر رساندن تنوع کاربریها در محدوده پیاده و با رعایت اصل سازگاری.
4. توجه به مقیاس انسانی در کلیه مراحل مکانیابی و طراحی و در تمامی جزییات.
5. حداکثر استفاده از گیاهان، آب و عناصر و مصالح طبیعی در بهسازی و مبلمان پیشنهادی.
6. استفاده از مواد و مصالح بومی و همساز با اقلیم در جزییات مصنوع پیاده راه.
7. طراحی اجزای محدوده پیاده جهت استفاده بهینه از نور طبیعی با توجه به نوع اقلیم.
8. طراحی بدنه های پیاده راه همساز با بناهای همجوار و خط آسمان و اقلیم و تغییرات آن.
9. توجه به زیرساخت های موجود با در نظر گرفتن توسعه های آتی و چشم اندازهای بصری.
10. توجه به الگوها و روش های رایج ساخت و ساز در بافت موجود و پیرامونی پیاده راه.
11. رعایت نقطه نظرات اکثریت کاربران محدوده از طریق نظرسنجی و مشارکت دادن آنان.
12. توجه به چگونگی تفکیک حرکت عابرین پیاده از وسایل نقلیه در مناطق شهری و هم چنین نحوه احداث گذرهای عرضی - روگذر، زیر گذر و هم سطح - در مناطق شهری و بیرون شهری
جدول 1. زمینه ها و محورهای برنامه ریزی و طراحی محورهای پیاده
مواد و روش ها
منطقه مورد مطالعه
شهر اهواز مرکز استان خوزستان و شهرستان اهواز با ارتفاع متوسط ٌَ متر از سطح دریا بین Nٍََ ٌَ تا Eَُْ َُ واقع می باشد. شهر اهواز از طرف شمال به شهرستانهای شوشتر و دزفول، از شرق به شهرستان رامهرمز، از مغرب به شهرستان دشت آزادگان و از طرف جنوب به شهرستان های خرمشهر و شادگان و بندرماهشهر محدود می شود. اهواز هفتمین کلان شهر ایران و مساحت آن در حدودٍٍِ کیلومترمربع می باشد. شهر اهواز شامل هشت منطقه شهرداری بوده و مساحت محدوده طرح جامع آن ٍُِ کیلومتر مربع می باشد. خیابان نادری یا سلمان فارسی ضلع جنوبی مربع بافت مرکزی را تشکیل می دهد. این خیابان از شرق به تقاطع بهبهانی- نادری و از غرب به تقاطع آزادگان- نادری متصل است
شکل 1 تصویر ماهواره ای پیاده راه سلمان فارسی - خیابان نادری -
شکل 2 نقشه موقعیت پیاده راه سلمان فارسی - خیابان نادری - در شهر اهواز
روش تحقیق
این پژوهش به لحاظ ماهیت در زمره پ ژوهش های نظری - کاربردی و به لحاظ روش، تحلیلی- اسنادی و با استناد به مطالعات و بررسی های میدانی قرار می گیرد. در این مطالعه پیاده راه سلمان فارسی - خیابان نادری - به عنوان نمونه انتخاب و ا ین پیاده راه مورد ارزیابی قرار گرفت.
نتایج
پیاده راه های شهر اهواز
مسیرهای پیاده یا پیاده راه ها جزئی از فضاهای شهری هستند که به دنبال تردد بیش از حد سواره و کاهش ایمنی تردد پیاده در شهرها، پس از سال ها دوباره ایجاد شده اند. توجه به پیاده راه ها و حل مشکلات شهروندان پیاده، موحب ایجاد گرایش نوین در شهرسازی معاصر، تحت عنوان جنبش پیاده راه سازی شده است . ایجاد محیط پیاده، علاوه بر افزودن بر ایمنی حرکت پیاده می تواند زمینه سازی حضور بیشتر شهروندان و افزایش تعاملات بین آنها و وجود آمدن زندگی شهری شود.
