بخشی از مقاله
چکیده
تاثیر تعاملات شهری بر زندگی روزمره ان سان برک سی پو شیده نی ست. در این پژوهش تلاش شده تاثیرپیاده راه ها برایجاد م شارکت اجتماعی پایدار در بافت تاریخی تهران وتحلیل رابطه ایجاد شده بین مردم و فضای اقتصادی موجود در این بافت بررسی شود. پیاده راه به عنوان شاخصی در جهت سنجش و ارتقاء سطح تعامل افراد جامعه جایگاه ویژه ای در جامعه امروزی دارد. بدین منظور پیاده راه خیابان سپهسالار به عنوان طرح اجرا شده منطقه 12 شهرداری تهران به عنوان نمونه موردی انتخاب گردید. روش تحقیق در پژوهش حا ضر به صورت تو صیفی- تحلیلی در نظر گرفته شده ا ست. در این پژوهش ابتدا به ا صول طراحی شهری، شهرهای پایدار و اهداف این رویکرد بر زندگی روزمره ان سان ها پرداخته شده ا ست، سپس نگاه ویژه ای به پیاده راه ها و ا صول ایجاد روابط اجتماعی منا سب با توجه به م سائل مختلف از نظر فرهنگی، اقت صادی و مذهبی صورت گرفته ا ست. در این میان از پیاده راه ها به عنوان عن صر جدا ن شدنی شهرهای پایدار یاد شده است. از آنجایی که در سالهای اخیر روند پیاده راه سازی در ایران رشد داشته است و میزان تاثیر این پیاده راه ها بر روابط اجتماعی اهمیت پیدا کرده است، پیاده راه سپهسالار از این رو مورد توجه قرار گرفت که به دلیل قرارگیری بورس کیف و کفش جاذبه بسیاری برای تعاملات اجتماعی و فرهنگی ایجاد می نماید. این پژوهش با این هدف صورت گرفته شده است که پس از اجرای طرح پیاده راه خیابان سپهسالار، تغییر در بافت چه تاثیری بر گسترش و یا کاهش روابط اجتماعی کاربران این فضای شهری داشته است؟
واژه های کلیدی : پیاده راه، پایداری، تعاملات اجتماعی، شهر
1
مقدمه
در تاریخ شکل گیری شهرها، از پیاده راه ها به عنوان تجلی گاه اندیشه اجتماعی و بستر شکل گیری خاطرات و تعلقات جمعی یاد شده است و پیاده روی هنوز مهم ترین امکان برای مشاهده مکان ها، فعالیت ها و احساس شور و تحرک زنـدگی مـی باشـد و کشـف ارزش هـا و جاذبه های نهفته در محیط است. فقدان تعاملات اجتماعی موجب گسست کالبدی و اجتماعی می گردد که مهمتـرین پیامـد آن اغتشـاش رفتاری، هنجار شکنی و تهی شدن مکان از محتوای ارزش های انسانی است.
به جهت اینکه بازار یکی از فضاهای رویارویی فعالیت ها و تفکرات گوناگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می باشد، در پـژوهش حاضـر تلاش داریم میزان تاثیر حضور مفاهیم را در پیاده راه خیابان سپهسالار تهران (به عنوان پیاده- بازار) مورد بررسی قرار دهیم.
طرح مسئله
افزایش جمعیت و رشد شهر نشینی به عنوان پدیده ای فراگیر در یکصد سال اخیر، کشورهای صنعتی و درحـال توسـعه را بـا واقعیـت های جدی روبرو ساخته است. به همین جهت، توجه به مشارکت های اجتماعی در فرآیند توانمندسازی کنشگران، کاهش مشکلات شـهری و تحقق طرح های توسعه شهری به عنوان یک فرصت اساسی در مدیریت شهری مد نظر قرار گرفت.
مشارکت اجتماعی مفهوم گسترده ای که تحقق عینی آن مستلزم انواع فعالیت های فردی یا اجتماعی است. فعالیت هایی که بر تصمیم گیری و راهبردهای دستگاه های اجرایی از سطوح پایین(شهرداری، نظام آموزشی و...) تـا سـطوح بالاتر(دسـتگاه هـای عـالی و قانونگـذاری اجرایی و قضایی) تاثیر می گذارند. مشارکت اجتماعی در معنای وسیع در بردارنده انواع کنش های فـردی و گروهـی بـه منظـور دخالـت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تاثیر نهادن بر فرآیندهای تصمیم گیری مربوط به امور عمومی است.(رضایی، (54:1375
در این میان نقش پایدار فضاهای شهری مهمترین عامل برقراری روابطی با شاخص های اجتماعی و فرهنگی متناسب بـا مـردم جامعـه می باشد. بازار به عنوان محل داد و ستد از گذشته فضای برخورد اجتماعی افراد جامعه شهری با تفکرات و رویکردهای متفاوت و در بعضـی موارد هم سو بوده است. بازار به عنوان فضایی جمعی نیازمند ایجاد شرایطی بر حسب نیازهـای مـردم و امکانـات شـهری در جهـت رشـد و پیشرفت یک شهر می باشد. طرح پیاده راه سازی نیز از جمله برنامه هایی هستند که طی دهه های گذشته، به منظور فراهم کردن شرایطی برای تقدم پیاده بر سواره و ایجاد فضای شهری برای حضور مردم در محیط شهری طراحی شده اند. در این میان یکی از پهنه هـای شـهری که قابلیت ایجاد محورهای پیاده را در تهران دارد محدوده تاریخی شهر یا همان بافت مرکزی شهر و در اطراف بازار تهران است. در سـالهای گذشته خیابان هایی همچون خیابان پانزده خرداد و خیابان سپهسالار از طرف شهرداری تهران به عنوان پیاده راه معرفی شدند. با توجـه بـه توضیحات ارائه شده، این پرسش ها مطرح است:
آیا پیاده راه سپهسالار نقشی در تقویت تعاملات اجتماعی داشته است؟
اجرای این طرح چه تاثیری در روند تعاملات اقتصادی در این مجموعه داشته است؟ شاخص های موثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در پیاده راه ها چیست؟
2
پیشینه پژوهش
مطالعات زیادی در زمینه روابط اجتماعی در فضاهای شهری صورت گرفته است و اکثر این پژوهش ها با موضوع بافت فرسوده، سنتی و محله قدیمی صورت گرفته است. در این میان به ارتباط میان بازار و روابط اجتماعی امروزی کمتر پرداخته شده است. روابطی که بـا نادیـده گرفتن آنها تاثیرات منفی بر بافت های پایدار شهری، امنیت محیط شهری و روح و حیاط اجتماعی و اقتصادی در بناهـا و فضـاهای شـهری مشهود می شود.
فرضیه تحقیق
این پژوهش براساس فرضیات زیر صورت گرفته است:
-1 چنین به نظر می رسد که پیاده راه ها بر شکل گیری روابط اجتماعی اثر گذار میباشند.
-2 می توان گفت بهسازی پیاده راه جهت افزایش تعاملات اجتماعی بازار(مانند خیابان سپهسالار) مـی توانـد در بهبـود وضـعیت اقتصادی بازار موثر باشد.
-3 پیاده راه سپهسالار تاثیر بسزایی در پایداری فضای جمعی در محدوده بافت قدیم تهران دارد.
