بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق تبیین تأثیر رسانه و شناسایی رسانههای موثر بر اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم نسبت به مسائل مربوط به آب شرب میباشد. این تحقیق به روش پیمایشی و با نمونه به تعداد 200 نفر در شهرستان بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی انجام گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پیامها و تبلیغات رسانههای جمعی در مورد بحران آب تا حد زیادی باعث صرفه جویی در مصرف آب شرب شده است. اکثر پاسخ دهندگان از بین رسانههای موجود تلویزیون و در در مرتبه بعدی از اینترنت استفاده میکنند. اکثر پاسخ دهندگان در ساعات شب بیشتر به تماشای تلویزیون میپردازند. اکثر افراد پخش برنامههای مربوط به صرفه جویی در مصرف آب شرب را در رسانههای جمعی در قالب انیمیشن و مستند میپسندند. شیوه طنزگونه برای بیان تبلیغات مربوط به صرفه جویی در مصرف آب شرب تأثیر بیشتری دارد. طبق نظر اکثریت پاسخ دهندگان بهتر است پیامهای تبلیغاتی در رابطه با صرفه جویی در مصرف آب شرب حدود 1-2 دقیقه باشد. اکثر پاسخ دهندگان بیشترین اگاهی را در رابطه با بحران کم آبی و شیوههای صرفه جویی در مصرف آب شرب را از طریق رسانه و سپس به ترتیب اینترنت، گفتگو، خانواده، مطبوعات و تبلیغات محیطی کسب می کنند. اکثر پاسخ دهندگان ساخت برنامههای علمی را تا حد زیادی در صرفه جویی در مصرف آب شرب موثر میدانند. رسانه در اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم نسبت به مسائل مربوط به آب شرب موثر است و آگاهی مردم نسبت به مسائل مربوط به آب شرب در سطح مطلوبی قرار دارد.
مقدمه
امروزه کمبود آب به یک مسأله محوری تبدیل شده است. در سالهای گذشته بسیاری از شهرها و روستاهای ایران با کمبود آب آشامیدنی روبرو شدهاند. به دلیل گرمایش زمین، بحران آب و خشکسالی در سراسر دنیا گسترش یافته است. سرسبزی و نشاط در گرو تأمین آب و تأمین آب در گرو صرفه جویی در مصرف آن است. پس باید با مصرف بهینه آب شادابی طبیعت تضمین شود. آب به سختی و بسیار گران بدست میآید پس نباید آن را آسان و ارزان از دست داد و به قدر نیاز مصرف شود. با توجه به اینکه هیچ امر فرهنگی به طور ژنتیکی در انسان وجود ندارد، فرایند اخذ و دریافت فرهنگ در تمام طول زندگی انسان اتفاق میافتد. در این میان نقش وسایل ارتباط جمعی به عنوان با نفوذترین نهاد در تغییرات اجتماعی و فرهنگی برای اشاعه امور مطلوب فرهنگی و آموزش جامعه برای ایجاد تغییر برای بهبود در سبک زندگی از کانالهای مهم در برنامهریزیهای توسعه به شمار میرود. وسایل ارتباط جمعی در تغییرات اجتماعی و فرهنگی قادر هستند روشهای جدید زندگی را پدید آورند. گرانمایهپور و بیگدلینژاد - 1390 - در تحقیقی به بررسی نقش آموزشی رسانه ملی در اصلاح الگوی مصرف آب در بین شهروندان تهرانی پرداختند. روش این تحقیق پیمایشی و ابزار اندازه گیری پرسشنامه بوده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اکثریت پاسخگویان در طول روز چندان تلویزیون و پیامهای آموزشی و تبلیغی در زمینه بهینه مصرف کردن آب را تماشا نمیکنند و معتقدند که برنامههای آموزشی رسانه ملی در زمینه مصرف آب در حال حاضر پخش میشوند چندان با واقعیتهای موجود در جامعه هماهنگی نداشته است و در اصلاح الگوی مصرف آب در بین شهروندان چندان موثر و موفق نبوده است اما از نظر آنها رسانه ملی میتواند در تشویق افراد به اصلاح الگوی مصرف آب نقش داشته باشد و با آموزش مصرف صحیح آب توسط کارشناسان میتوان فرهنگ صحیح مصرف را در جامعه ترویج داد زیرا اگر از وسایل ارتباط جمعی به ویژه رادیو و تلویزیون به نحو صحیح و با استفاده از نظرات کارشناسی متخصصین علوم رفتاری و اجتماعی بهره برداری شود، میتواند تاثیر بسزایی در اصلاح نگرشها و ایجاد انگیزه در جهت رفتار مصرفی بهینه داشته باشد.
کاوسی و حیدری - - 1380 به بررسی نقش رسانه ملی در کنترل بحران آب تهران پرداختند. با توجه به اینکه این پژوهش یک پژوهش پیمایشی است جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده است. همچنین جامعه آماری این پژوهش را کلیه مهندسین، متخصصین و کارشناسان شرکت آب و فاضلاب استان تهران تشکیل میدهند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که چهار شاخصه متغیر مستقل - رسانه ملی - با کنترل بحران آب تهران رابطه معناداری دارند. چهار شاخصه نیز شامل میزگرد مطبوعاتی، کنفرانس خبری، تهیه خبر و گزارش و زیرنویس کردن برنامهها میباشد. معدندار و شکیبا - 1389 - به بررسی نظرات مردم درباره الگوهای مصرف در جامعه و نقش رسانه در اصلاح آنها پرداختند. این تحقیق نیز به شیوه پیمایشی صورت گرفته است. حجم نمونه در این تحقیق نیز 849 نفر از شهروندان 18 سال به بالای تهرانی بودند که برای سنجش نظر آنها درباره الگوی مصرف و موضوعات مرتبط با آن از پرسشنامه استفاده شد . یافتهها نشان داد که 84/5 درصد از افراد نمونه، میزان تجمل گرا بودن و همچنین 93 درصد ضرورت اصلاح الگوی مصرف را در حد »زیاد و خیلی زیاد« دانسته اند. از نظر آنان مهمترین دلیل تجملاتی شدن شیوه زندگی مردم، چشم و هم چشمی و مهمترین پیامدهای اصلاح نشدن الگوی مصرف، هدر رفتن امکانات و کمبود منابع و همچنین مشکلات اقتصادی - گرانی و تورم - است.
خوشنویس - 1388 - به بررسی برنامههای تلویزیونی بر سبک زندگی 792 نفر که از طریق نمونهگیری سهمیه ای 159 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب و پرسشنامه در اختیار آنان قرار گرفت. روش این تحقیق پیمایشی بوده است. در نهایت با توجه به نتایج به دست آمده میتوان گفت تأثیر برنامههای تلویزیونی بر سبک زندگی در پنج بعد - سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و روانی - به این صورت بدست آمده که در بعد اجتماعی مشخص شده که برنامههای تلویزیونی اهمیت خاصی به جامعه و قشر مرفه دادهاند و قشر متوسط و پایین چندان نمایش داده نمیشوند. در بعد فرهنگی نیز عدم توجه به جایگاه بانوان و امر تساوی جنسیتی ملاحظه شده است و در بعد مذهبی مشخص شده که برنامههای تلویزیونی در تحکیم روابط خانواده موثر بوده است. در بعد سیاسی در زمینه مشارکت در انتخابات و تظاهرات نتایج قابل توجهی بدست نیامده و در نهایت بعد روانی که شامل مسائلی از قبیل الگوپذیری و حس همدلی مخاطب است، مطرح شده که نهایتاً مشخص شده که برنامههای تلویزیونی تأثیرگذاری خاصی در این زمینه نداشتهاند. بحث بحران آب یک بحث کاملاً جدی در تمام دنیا میباشد که با گذشت زمان و استفادههای بی رویه از منابع آبی این بحث روز به روز بحرانیتر شده و افکار عمومی را بیشتر به سمت خود سوق میدهد. رسانه میتواند در این بین نقش قابل توجهی در تشویق مردم به سمت صرفه جویی منابع آبی ایفا کند. بنابراین با هزینه بسیار کم میتوان تیزرها و برنامههای آموزشی مختلفی در جهت حفظ هرچه بیشتر منابع آبی ساخت و با پخش آنها در رسانههای مختلف ملی و بین المللی به شکلهای گوناگون در آینده مصرف آب را در بخشهای مختلف کنترل کرد و از هدر رفت آن نیز جلوگیری نمود.
روش تحقیق
جامعه آماری این پژوهش ساکنان شهرستان بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی میباشند که از روش تصادفی ساده برای انتخاب آنها استفاده شده است. دادههای مورد نیاز از دو روش کتابخانهای برای بدست آوردن اطلاعات دست دوم و از روش پیمایشی از طریق ابزار پرسشنامه برای بدست آوردن اطلاعات دست اول به دست آمده است که پس از بررسی پایایی ابزار تحقیق مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه اشتراکهای دارای کنتور آب در شهرستان بیرجند میباشد که تعداد آنها بر اساس آخرین آمار شرکت آب و فاضلاب استان خراسان جنوبی، 62841 اشتراک میباشد. حجم کل نمونه در این تحقیق 200 نفر انتخاب گردید. به منظور رعایت پراکندگی مناسب، شهرستان بیرجند به 7 زون اصلی تقسیم و متناسب با تعداد اشتراک در هر زون، تعداد اشتراک در هر زون مشخص گردید - جدول . - 1 پایایی پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق از طریق آزمون آلفای کرونباخ با استفاده از نرم افزار SPSS میزان آلفای کرونباخ معادل 0/79 به دست آمد. بدیهی است هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به یک نزدیکتر باشد، همبستگی درونی بین سؤالات بیشتر و در نتیجه پرسشها همگنتر خواهند بود. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامهها یا آزمونهایی که خصیصههای مختلف را اندازه گیری میکنند، بکار میرودروایی. ظاهری و محتوایی پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق نیز قبلاً به تأیید کارشناسان رسیده و خوب ارزیابی شده است. در تحلیل استنباطی برای بررسی تأثیر متغیرهای مورد بررسی در تحقیق از نرم افزار SPSS در سطح اطمینان 95 درصد استفاده شد. از حجم کل نمونه 200 - نفر - ، 112 نفر 57/7 - درصد - زن و 88 نفر 42/3 - درصد - مرد میباشند. 29 نفر 14/6 - درصد - زیر 18 سال، 79 نفر 39/7 - درصد - 18- 29 سال، 66 نفر 33/2 - درصد - 30-44 سال، 11 نفر - 5/5 درصد - 45-54 سال و14 نفر 7 - درصد - 55 به بالا سن دارند. همچنین، 53 نفر 26/9 - درصد - زیر دیپلم، 50 نفر 25/4 - درصد - دیپلم، 26 نفر - 13/2درصد - فوق دیپلم، 56 نفر 28/4 - درصد - لیسانس، 10 نفر 5/1 - درصد - فوق لیسانس و 2 نفر 1 - درصد - دکتری و بالاتر هستنند. همچنین، 37 نفر
