بخشی از مقاله
چکیده:
رقابت را میتوان به لحاظ نظری، عمل متقابل بین دو یا چند رقیب برای دست رسی و در اختیار گرفتن یک یا چند عنصر مطلوب در نظر گرفت. درتعریف رقابت های قدرتی نیز میتوان گفت که همین عمل متقابل در بین دو یا چند بازیگر دارای قدرت صورت میگیرد. در همین راستا عمل متقابل بین دو یا چند قدرت یک منطقه جغرافیایی در راستای دست رسی و در اختیار گرفتن یک یا چند مطلوب در منطقه جغرافیایی را میتوان رقابت قدرت های منطقه ای نامید. در منطقه جنوب غرب آسیا قدرت های منطقه ای همچون ترکیه، ایران، عربستان و اسرائیل با اهداف گوناگونی همچون: تقویت حوضه نفوذ ژئوپلیتیکی خود و عقب راندن حریف، تقویت و توزیع جغرافیایی ارزش های مورد نظر خود و ... با یکدیگر رقابت میکنند . کشورها و قدرت های منطقه جنوب غرب آسیا به دلیل نقش مهم سوریه در معادلات منطقه ای و متاثر بودن از بحران سوریه و به دلیل قرابت های جغرافیایی و سیاسی و فرهنگی و مذهبی و ... به دخالت و ایفای نقش در بحران این کشور پرداخته و به دلیل تضاد منافع، این مداخله به رویارویی و رقابت در این عرصه جغرافیایی منجر شد. در این مقاله به بررسی تاثیر رقابت قدرت های منطقه جنوب غرب آسیا بر تداوم بحران در کشور سوریه پرداخته شده است. روش تحقیق این مقاله نیز به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن کتابخانه ای است که برای تبیین تاثیر رقابت قدرتهای منطقه ای بر تداوم بحران در سوریه استفاده شده است.
مقدمه:
با شروع امواج اعتراضی در پاره ای از کشورهای خاورمیانه، اوضاع سیاسی سوریه نیز متلاطم شد. شکل گیری بحران در سوریه ابتاد جنبه داخلی داشت، اما به تدریج گروه ها و کشورهای معارض مختلفی در آن ورود پیدا کرده، نقش آفرینی کردند. هرچند که استدلال می شود نا آرامی های سوریه ریشه در نارضایتی نیروهای اجتماعی داخلی این کشور دارد، اما چنین می نماید که در سطح منطقه ای، کشورهای نافذی دارای علایق و منافع خاصی از ایجاد و تشدید بحران در سوریه هستند - صادقی و دیگران،1394، - 2 که به نظر میرسد این امر باعث تطویل بحران سوریه میشود. تغییر ماهیت و سطح بحران در سوریه باعث شد این بحران دیگر امری داخلی تلقی نگردد و بسیاری از کشورها برای ایفای نقش و حفظ منافع خود و در جهت کسب اعتبار و افزایش نفوذ منطقه ای وارد این بحران شوند. انجام پژوهش حاضر از آن جهت حائز اهمیت است که مطالعه تاثیرات رقابت قدرت های منطقه ای به عنوان نهادهایی که بیشترین وابستگی را با بحران سوریه دارند میتواند ما را در فهم علل تداوم این بحران یاری نماید و نتیجه حاصله باعث شناخت هر چه بهتر عوامل تداوم بحران سوریه شود. هدف از این تحقیق نیز شناساندن نقش رقابت قدرت های منطقه ای در تداوم بحران سوریه و شناسایی اهداف و منافع هر یک از این قدرت های منطقه ای در این بحران است. مسئله پژوهش نیز تاثیری است که رقابت قدرت های منطقه ای بر تداوم بحران سوریه میگذارد است. روش تحقیق این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و اطلاعات منتشره در فضای مجازی است.
روش تحقیق:
روش تحقیق مقاله حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای و استفاده از اطلاعات منتشره در سایت های اینترنتی است.
پیشینه تحقیق:
عنوان
بحران سوریه ومناقشه ژئوپلیتیکی قدرت های منطقه ای
بحران سوریه و دخالت قدرتهای بیگانه
بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها
بحران سوریه و تاثیر آن بر بازیگران و مسائل منطقه ای
مبانی نظری:
بحران:
بحران را میتوان بر وضعیت یا شرایطی خطر آفرین، بی ثبات، ناپایدار و دچار اختلال اطلاق کرد. در شرایط بحرانی، دستگاه یا نظام مدنظر کارکردهای خود را به درستی انجام نمیدهد - زارعان به نقل ازسینایی،1394،. - 10
بحران ژئوپلیتیکی:
بحران ژئوپلیتیکی عبارت است از منازعه و کشمکش کشورها و گروههای متشکل سیاسی- فضایی و بازیگران سیاسی بر سر کنترل و تصرف یک یا چند ارزش و عامل جغرافیایی. بحران ها سرچشمه ها و انواع مختلفی داشته و از لحاظ کارکردی منجر به خروج سیستم از حالت تعادل و بروز اخلال در وضعیت عادی و فرآیندهای فضای جغرافیایی و زیستگاه انسان ها میگردند - حافظ نیا،1390،. - 126
ابعاد و ویژگی های بحران سوریه:
بحران سوریه فارغ از ریشه ها و بسترهای آغاز آن،واجد ویژگی های خاص است که شناخت دقیق آن پیش زمینه هرگونه تلاش برای فهم تاثیرات این بحران در سطح منطقه ای است. اسدی ابعاد و ویزگی های بحران سوریه را به شرح زیر بر میشمرد:
-1 پیچیدگی های قومی فرقه ای داخلی:
سوریه به لحاظ قومی - فرقه ای دربرگیرنده گروههایی مختلف است و این موضوع ثبات و امنیت داخلی و حکمرانی دولت ها و هم چنین هرگونه گذار سیاسی و انتقال قدرت را باچالش جدی مواجه میکند. در نگاه اول به نظر میرسد شکاف اصلی بین اعراب سنی و سایر گروههای قومی - فرقه ای در اقلیت باشد و بتوان نوعی دوگانگی را در جامعه سوریه تشخیص داد، اما بررسی های عمیق تر تنوع و پیچیدگی های گسترده را نشان میدهد که معادلات سیاسی و امنیتی سوریه را به شدت متاثر میکند - اسدی،1391،. - 5 جمعیت سوریه در سال 2010 برابر 22/517/750 و با رشد سالیانه 3/3 دهم درصد بوده است. از این رقم 90/3 درصد عرب و مابقی 9/7 درصد کردها و اقلیت های کوچک آرامی، ارمنی، چرکس، کلدانی و ترکمن هستند که از این تعداد حدود 74 درصد اهل سنی و 12 درصد علوی، 3 درصد دروز، 10 درصد مسیحی و 1 درصد از دیگر ادیان میباشند.
-2 توازن قدرت و بن بست داخلی:
یکی از مشخصه های مهم بحران سوریه شکل گیری نوعی توازن نسبی قدرت و ایجاد بن بست بین دولت و مخالفین در عرصه های سیاسی و بین المللی است که مانع اتمام یا حل و فصل بحران به نفع دولت یا مخالفین میشود. این بن بست در دو عرصه سیاسی و نظامی دیده میشود.
-3 مداخله خارجی:
ویژگی دیگر بحران سوریه مداخله بازیگران خارجی و حمایت های مالی و نظامی گسترده از مخالفین است. بر خلاف بحران هاییمانند مصر و تونس یا بحرین و یمن که از نیروهای مخالف دولت هیچ حمایتخارجی نمیشد، در بحران سوریه به صورت آشکار نشانه هایی از حمایت های خارجی و حتی حضور عناصر و نیروهای خارجی که در مقابل دولت میجنگند مشاهده میشود.
-4 تعارض منافع و رویکردهای منطقه ای:
تعارض شدید بین منافع راهبردی و رویکرد بازیگران منطقه ای در خصوص بحران سوریه مشخصه مهم بحران سوریه است. درحالی که تفاوت رویکردها و منافع بازیگران در مسائل منطقه ای موضوعی متعارف در سیاست منطقه ای است، در بحران سوریه تعارض کامل بین منافع و رویکردهای بازیگران منطقه ای، بازی با حاصل جمع صفر را باعث شده است. به عبارت دیگر،در این بحران بازیگران برد خود را در باخت کامل رقیب میدانند و این نوع نگاه مانع هرگونه مصالحه و ظهور راه حل های میانه برای حل وفصل بحران شده است.
-5 فقدان اجماع بین المللی:
