بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق تعیین رابطه بین تجاری شدن ورزش و اخلاق ورزشی ورزشکاران لیگ برتر در رشته های تیمی و انفرادی می باشد. رویکرد مورد مطالعه این تحقیق کمی و با روش پیمایشی است، جامعه آماری این تحقیق کلیه ورزشکاران لیگ برتر رشته های تیمی و انفرادی استان تهران در سال 1393 می باشد که از رشته های تیمی، فوتبال و والیبال و از رشته های انفرادی، کشتی و بدمینتون انتخاب شده است. حجم نمونه این پژوهش 110 نفر می باشد. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس فرضیات تحقیق با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون می باشد. اخلاق ورزشی در این تحقیق دارای گونه های متفاوتی می باشد که این گونه ها شامل: اخلاق خود پیرو، اخلاق وقار و وجاهت، اخلاق جمع گرایی، اخلاق خوبی مشترک، اخلاق بهره وری می باشد. طبق یافته ها، در رشته های تیمی ارتباط بین تجاری سازی با اخلاق ورزشی معنادار بوده sig= 0/000 - و - r= 0/47و رشته های انفرادی ارتباط ضعیفی دارند sig= 0/000 - و . - r=0/22 اثر تجاری شدن به طور کلی نشان می دهد هرچه میزان تجاری شدن بیشتر باشد اثر پذیری ورزشهای تیمی و انفرادی با وجود گونه های اخلاقی متفاوت در رشته های مورد نظر متفاوت است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که بین تجاری شدن ورزش و اخلاق ورزشی رابطه معنا داری وجود دارد.
واژه های کلیدی: تجاری شدن ورزش، اخلاق ورزشی، اخلاق
-1 مقدمه
در طول تاریخ فعالیت های ورزشی بیشتر به منظور حفظ تندرستی و سرگرمی انجام گرفته است اما هیچگاه این قبیل فعالیت ها تا این اندازه به شکل کالایی تجاری رواج نداشته است. از نیمه دوم قرن بیستم تاکنون ورزش مدرن و سازمان یافته به تدریج به شیوه های بازاریابی و مدیریتی سرمایه داری مدون شد. امروزه تصمیم گیری درباره ورزش و مسائل مربوط به آن تحت تأثیر آشکار عوامل اقتصادی قرار دارد و سازمان های اقتصادی و شرکت های تجاری بر سازماندهی فعالیت های ورزشی نظارت و بعضا کنترل می کنند. در جامعه ما ورزش به عنوان یکی از حیطههای مورد توجه عموم قرار گرفته است و با توجه به ریشههای مذهبی و ملی رفتارهای اخلاقی و جوانمردانه در فرهنگ ما انتظار میرود ورزشکاران نیز از این رفتارهای اخلاقی در میادین مختلف بی بهره نمانند. منظور از اخلاق ورزشی، شاخص ها و صفات اخلاقی است که قهرمانان در حوزه رشته ورزشی خود از نظر مقررات فنی و اخلاقی به رعایت آنها ملزم شده اند و عدم رعایت آنها عواقب منفی دارد، از جمله این صفات، حفظ رفتار خود در هنگام رقابت وخشم و ارائه بازی جوانمردانه یا به طور کلی همان ویژگی است که قهرمان را به یک پهلوان تبدیل می کند - صبوری، . - 1383 اما بتدریج و با تجاری سازی ورزش شاید این اخلاقیات کم رنگ تر شده است.
لازم به ذکر است در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه اشکال متفاوتی از تجاری سازی ورزشی وجود دارد و این موضوع میتواند بر حیطهی اخلاقیات ورزشی تاثیرگذار باشد. اما در کنار تجاری سازی ورزش برخی از ورزشکاران معروف یا به میل و اراده خود سعی میکنند اخلاقیات مثبت انسانی را با عنوان سفیر ورزشی/ دوستی/ صلح نهادهای بینالمللی از جمله یونیسف، یونسکو، و ... به نمایش بگذارند و در واقع این عمل نویدی بر الگوسازی اخلاق و ارزش های انسانی از سوی ورزشکاران می باشد. جان هارگریوز1 بر این باور تأکید دارد که ورزش بازتاب محض نظام سرمایه داری است و به زعم ساختار و اخلاقیات فرهنگی ورزشی کاملاً توسط نیروهای سرمایه داری و منافع طبقه حاکم سرمایه دار تعیین می شود و تحت سلطه آن قرار دارد. بنابراین ورزش فعالیتی کاملاً مبتنی بر بیگانگی است . اخلاق شاخه ای از فلسفه است که در مورد آنچه باید انجام شود بحث می کند در مورد اینکه چه نوع اعمالی خوب - و یا حداقل بهتر - است و همچنین در مورد ارزش ها و خصوصیات فردی بحث می کند. نظام اخلاقی باید بر مجموعه ای از اصول اساسی مبتنی باشد - مریل2، . - 1998
در حالیکه به ورزش باید از بعد اخلاقی، فرهنگی، دینی و معنوی توجه کرد و این که مسائل اخلاقی و فرهنگی در ورزش با زندگی خصوصی قهرمانان و مربیان ارتباط دارد. اگر ورزش ما بتواند خود را با این خط تطبیق دهد آنگاه می توان به ورزشکار القا کرد که در کنار ورزش، زندگی سالم همراه با اخلاق حسنه را بیابد. یادمان باشد آنجا که مسائل اخلاقی کمرنگ شود دلها از هم جدا می شود و شکست حتمی است و آنجا که معنویت و اخلاق در کمال خود با هم اختلافی معقول پیدا کنند، قدرت و استحکام در جمع به حد اعلاء می رسد و ظفر و پیروزی را به دنبال دارد. همه نهادهای ورزشی این باور را در خود به وجود آورند که هدف نهایی ورزش، تربیت است. سکو و مدال لازم است؛ اما کافی نیست - فرهادی، . - 1377
جهت گیری های ورزشکاران تحت تأثیر عوامل اقتصادی و تجاری معطوف به توجه ویژه به اعمال و حرکات نمایشی و قهرمانانه ای شده که در جریان آن هدف از ورزش دیگر ماهیت اصیل آن - توجه به تندرستی جسمانی و نظم پذیری، ارتقای مهارت بدنی و ... - نیست، بلکه سرگرم کردن هر چه بیشتر مخاطبان و کسب درآمد بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این امر منجر به افزایش توجه بیشتر مخاطبان - که بخش قابل توجهی از آنها فاقد دانش فنی در مورد مهارت ها و راهبردی ورزشی اند - به مسائل حاشیه ای شده و سبب شده تا ذهن آنان معطوف به مسائل و موضوعاتی شود که درک آن برایشان آسان است. اما هنگامی که از ورزش و تجارت صحبت می شود باید توجه داشت که ساختار و پویائی ورزش های تجاری از جامعه ای به جامعه دیگر تفاوت دارد - ترور اسلک3، . - 2012 اخلاق سازه جدا ناپذیری از زندگی انسان است. فارغ از هر نژاد، فرهنگ، سیاست و طبقه اجتماعی مسائل اخلاقی نقش مهمی در رفتار انسان ایفا می کند. آرنولد - 1994 - 1
می گوید اخلاق یعنی اینکه برای دیگران نیز همانند خود اهمیت قائل شده و بین خوب و بد و درست و غلط نیز تمایز قائل شویم. به طور سنتی ورزش منادی رشد و تکامل و منش بوده و از همین روذاتاً با اخلاق عجین شده است با وجود چنین اقتصادی امروزه رفتارهای زننده ای در محیط ورزشی به چشم می خورد. تحقیق در زمینه دو بعد رفتار مثبت و منفی به یکی از برجسته ترین رویکردهای تحقیقی روانشناسی ورزشی تبدیل شده است. در آغاز بیشتر این تحقیقات به متغیرهای اخلاقی چون بازی ناجوانمردانه و رفتارهای تهاجمی متمرکز بودهاخیراً، بر جنبه مثبت اخلاق مانند مردانگی نیز توجه زیادی می شود، اکنون تحقیقات بیشتر بر این موضوع تمرکز یافته اند که چرا قضاوت ها و رفتارهای اخلاقی خاص روی می دهد؟
یکی از دیدگاه های مهم، نظریه یادگیری اجتماعی است و از طریق تعامل با موسسات اجتماعی یاد گرفته می شود. البته تحقیق در این زمینه یعنی حیطه اخلاقی بسیار نادر است تا آنجا که کارلو پیشینه تحقیقی در این حیطه را شبیه مرحله رویانی می داند. دومین نظریه مهم در این زمینه نظریه رشدی- ساختاری است. طرفداران این دیدگاه بیشتر بر نوع استدلال و قصاوت افراد در مورد رفتار علاقه مندند. این دیدگاه اخلاق را برحسب قضاوت افراد در مورد رفتاری تعریف می کند. تحقیقات زیادی بر اساس این رویکرد و با توجه به سن، جنسیت، وضعیت اجتماعی- اقتصادی بهره هوشی و تحصیل و بزهکاری انجام گرفته است. سومین رویکرد در این زمینه نظریه شناختی اجتماعی نام گرفته است، این رویکرد با دربرداشتن عوامل رفتاری و محیطی نظریه یادگیری اجتماعی و همچنین عوامل شخصی مدل رشدی ساختاری از طرف دیگر رویکرد مجادله بر سر این است که عوامل شخصی، تأثیرات محیطی و رفتار اخلاقی کارکرد متقابلی دارند که به ایجاب سه گانه معروف است.
ارزشهای کوبرتن از المپیزم و علوم ورزشی به میزان قابل توجهی اجرای مهارتهای ورزشی و ظرفیت های انسانی را توسعه داده است. اما متأسفانه رهبران ورزشی به میزان خیلی ناچیزی از این ارزشهای اخلاقی ورزشها در مقابل قلمرو علم جانب داری می کنند - کاشف، . - 1380 لرنر - 1998 - 2 و والکر - 2004 - 3 دریافتند که تحول شناخت و اخلاق ورزشی بر نوع توزیع درآمدی که افراد انتخاب می کنند تاثیر دارد. رحمتی - 1386 - در پژوهشی جامعه شناسانه برتجاری شدن ورزش نتیجه گرفت تجاری شدن ورزش سبب دگرگونی در ماهیت ورزش و جهت گیری های ورزشکاران، مربیان، کارگزاران فعالیت های ورزشی شده است که از جمله پیامدهای آن توجه به قهرمان پروری، کسب مدال نتیجه گرائی- کاهش کنترل ورزشکاران بر فراگرد فعالیت و محصول خود، ارتقاء مهارت ها و دانش فنی به مدد تمهیدات تکنولوژی و فناوری های جدید یا تحول در مفهوم هویت ملی و رواج الگوی منفی، چیرگی تجارت بر فرهنگ، استفاده ابزاری و... است. ضرورت توجه به جنبه های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی در تجاری کردن ورزش مورد غفلت قرار گرفته است.
به نظر می رسد مدیریت کلان ورزشی با تفکیک میان ورزش همگانی و ورزش تجاری بین برنامه ریزی این دو حیطه باید تمایز قائل شود. تردیدی نیست که تجاری شدن یکی از الزامات مهم حرفه ای شدن ورزش است و همان گونه که اشاره شد رابطه ورزش و اقتصاد سودمندی های بسیاری دارد که اغلب در مورد آن اطلاع زیادی به مردم داده می شود. ارتباط ورزش با تجارت در طول سی سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است، هرچند هنوز به طور جدی در تحلیل ها و تحقیقات آکادمیک مطرح نشده است - ترور اسلک، . - 2012 سرانجام اینکه برخی بر این باورند که عملکرد نیروهای بازار در نظام سرمایه داری سبب تباهی ورزش شده است. از این رو در تحقیق حاضر سعی شده است اثر تجاری شدن ورزش بر اخلاق ورزشی ورزشکاران لیگ برتری بررسی شود که آیا به واقع بین این دو ارتباط وجود دارد یا خیر؟ و اگر وجود دارد کم و کیف آن چگونه است؟ در ایران تحقیق مستندی در این حوزه انجام نگرفته است امید است که تحقیق حاضر گام کوچکی در راستای ارتقای اخلاق در ورزش بردارد.
