بخشی از مقاله
چکیده:
در دین اسلام حق تحصیل زن و مرد از حقوق فطری و اساسی انسان محسوب گردیده و با توجه به همین امر
، دولت اسلامی باید این حق را برای زنان به رسمیت بشناسد و امکانات مناسبی را در این جهت در اختیار
آنان بگذارد.توجه به این امر ،در تربیت نسل آینده و همچنین تمامی شئونات زندگی زنان ،تاثیرات گسترده و مثبتی خواهد گذاشت.
آنچه در این مقاله به روش تحلیل محتوا ، بیان می گردد بررسی جایگاه حق آموزش زنان از دیدگاه اسلام و آموزه های دینی و در نظام حقوقی ایران است . از اینرو ، جهت بررسی این مطلب ابتدا به جایگاه علم و علم آموزی در اسلام پرداخته می شود و سپس در آموزه های دینی ، آموزش و ارتباط آن با جنسیت و همینطور به محدوده حق آموزش زنان پرداخته شده و نهایتا" ، با ارائه وتحلیل قوانین مرتبط با حق آموزش زنان ، راه کار هایی جهت ارتقاء و رفع نواقص و مشکلات نظام حقوقی ایران در این خصوص میرسد.
مقدمه:
زنان به عنوان بخش عمده ای از جمعیت کشور ، در تولید ، توزیع و انتشار دانش و فن آوری نقش اساسی را ایفا می نمایند زیرا بخش عمده ی ازتعلیم و تربیت افراد جامعه وابسته به نگرش و توانمندی های علمی و تجربی زنان است.حضور و شرکت فعالانه زنان از عوامل تاثیر گذار بر توسعه ی پایدار جوامع بوده وموجب گسترش ظرفیت های دانش و فعالیت های مرتبط با علم و فن آوری می گردد که این خود نیز ، حرکت در مسیر توسعه پایدار را امکان پذیر می نمایدو صرف نظر از تفاوت های جنسیتی و نژادی با بهره گیری از توان بالفعل تمامی منابع انسانی اقشار جامعه توسعه پایدار، شتابی دو چندان خواهد یافت. بنابر این ، ازعمده ترین برنامه های توسعه ی پایدار که دولت اسلامی مکلف به آن است،برنامه ریزی در مسیر توانمند سازی و مشارکت هرچه بیشتر زنان در عرصه های علمی ، آموزشی ، پژو هشی و مدیریتی می باشد.
در بسیاری از کشورها با به رسمیت شناختن برابری حقوق آموزش زنان و مردان ،زنان در آموزشهائی مشابه با مردان شرکت یافته و فارغ از جنسیت بر یادگیری اطلاعات و مهارت هایی که در عرصه های سیاسی ،خدماتی ،تولیدی و تحقیقاتی نیاز می باشد شرکت می جویند معهذا اشباع شدن بسیاری از حوزه های کاری موجب شده که حضور و آموزش کمی و کیفی زنان با مشکلات جدی مواجه شود و ضرورت بازنگری در برنامه ها و تغییر اصول سیاست گذاری در حوزه ی آموزش زنان اهمیت ویژه ای بیابد .
از منظراسلام لازم است برنامه ریزی برای آموزش زنان بر اصولی نظیر هدف غائی ، عدالت ، سلامت و مزیت نسبی استوار شود زیرا تبیین غایت حیات انسانی که در تعالیم دینی با تعبیراتی همچون " حیات طیبه " ، " کمال انسانی " ، لقاء االله " ،"قرب الی االله"شناخته می شود ، و همینطور مناسبت سازی سیاست های آموزشی با نیازها و استعدادهای زنان و مردان به برقراری عدالت جنسیتی می انجامد وضمن صورت بندی فلسفه زندگی ، به تشخیص نیازهای زنان و مردان کمک می کند. ونتیجتاً تعیین اولویت های آموزش زنان با توجه به نقش عمومی و خاص آنها در ارتقای سلامت اخلاقی و تامین بهداشت ، نرخ سلامت روانی و ضریب امنیت را در جامعه افزایش خواهد داد و باید دانست که برابری فرصت های مشارکت اجتماعی سیاست های آموزشی ، ناظر به توسعه ی مزیت های نسبی زنان و مردان می بایستی باشد.
سیاست گذاری آموزشی شامل مبانی ، اصول و روشها، در ارتباط با فرهنگ غالب جامعه بوده و ارزش های پذیرفته شده در این فرهنگ ، نیازها را شکل میدهند طبعاً نیازهای آموزشی زنان با انتظارات بازار اشتغال هماهنگ شده و آموزشی که معطوف به اشتغال باشد ، در گرو بر آورد دقیق فرصت های شغلی و برنامه ریزی برای افزایش آنها خواهد بود.
ولی افزایش متقاضیان برای بهره مند شدن از مزایای مدارج تحصیلی ، آثار و طبعاتی بدنبال داشته از جمله اینکه تشابه مطالبات آموزشی زنان با مردان موجب شده که آموزش زنان با چالش های جدیدی روبرو شود زیرا از یک سو حضور اجتماعی زنان و ارتقای موقعیت و منزلت آنان در گرو نقش هایی است که زنان بتوانند هم پای مردان در قالب مشاغل گوناگون ایفا کنند و از سوی دیگر تشدید رقابت های شغلی سبب تشدید رقابت های آموزشی شده و دخالت مستقیم دولت ها را در طبقه بندی مشاغل و رشته ها ی تحصیلی و در نتیجه هدایت تحصیلی زنان و مردان ، ضروری نموده است .و البته دولت اسلامی براساس آموزه ای دینی و کتاب الهی برنامه ریزی خواهد نمودلذا در اینجا لازم است تا به مبانی و اصول فکری و نگرش اسلام در رابطه با حق آموزش زنان پرداخته شود.
جایگاه علم و علم آموزی در اسلام
در جای جای قرآنکریم ،مکرراً به برتری فضیلت علم واهل علم وهمچنین درجات آنها اشاره شده آیاتی همچون - ، الزمر: 9، طه : 114 ، مجادله : 11 و موارد مشابه - تعدادی از آنها هستند. قرآن کریم که سرچشمه آن الهی است مردم را به سوی تعلیم و تعلم هدایت می کند و به کرات از مردم می خواهد در احوال کائنات و در اسرار آیات بیندیشند .
احادیث و روایت مربوط به علم و دانش اندوزی به قدری است که خود می تواند موضوع کتابی مفصل باشد. - فیض کاشانی ، کتاب العلم ، ص - 6-20 .تاکید بسیار رسول اکرم - ص - به دانش افزایی مسلمانان گاه موجب شگفتی عموم محققان شده است. روایاتی چون " خداوند نیکبختی هر کس را بخواهد ، او را در دین دانا می گرداند"
فرشتگان بال های خود را زیر پای دانش جویان می گسترانند"
دانشمندان وارثان پیامبران اند
و " نزدیکترین مردم به درجه نبوت ، اهل علم و جهاد هستند"
واجب شدن علم طلبی بر همه مسلمانان مبین توجه عمیق ایدئولوژی اسلامی به دانش اندوزی و کسب معرفت علمی است
همچنین امام علی - ع - نیز در فضیلت دانش آموزی و تعلم می فرماید" پاداش عالم نزد خداوند از پاداش روزه دار نماز شب خوان که در راه خدا به جنگ رود ، بزرگ تر است ." همچنین در جای دیگر به کمیل چنین فرمود : " ای کمیل دانش از دارایی بهتر است : دانش تو را پاس می دارد و حال آنکه تو دارایی و مال را نگهبانی ، دانش فرمان گزار است و دارائی فرمانبر ، دارائی با بخشیدن کم می شود و دانش با بخشش افزایش می یابد.
جایگاه آموزش زنان در مکتب اسلام
برای درک حق آموزش زنان در مکتب اسلام لازم است ابتدا چند موضوع را روشن کنیم .
- آیا در تعالیم دین حنیف اسلام ، حق آموزش جنسیت پذیر می باشد ؟
- آیا اختصاصی نبوده و به تمامی افراد اعم از زن و مرد تعلق می گیرد ؟
ودر صورتیکه زنان دارای این حق می باشند :
- آیا علم آموزی برای او محدویتی دارد ؟
در اینجابرخی از آیات و روایات در زمینه ی علم را بیان می کنیم سپس به پاسخ سوالات مطروحه می پردازیم. حدیث اول حدیثی می باشد که شیعه و سنی آن را از رسول اکرم - ص - نقل کرده اند .قال رسول االله - ص -
:"طلب العلم فریضه علی کل مسلم: جست و جو و تحصیل علم برهر مسلمانی واجب است .
. برخی کتب حدیثی ، ای حدیث را به صورت " قال رسول االله - ص - : طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه" نیز نقل کرده اند که خود می تواند مدرکی بر حق آموزش زنان باشد.
-قال النبی - ص - :" من تعلم بابا من العلم کان افضل من یصلی الف رکعه" هر کس بخشی از علم را بیاموزد، از خواندن هزار رکعت نماز افضل است" این حدیث فضیلت علم آموزی را بر همگان روشن می کند.
-پیامبراکرم - ص - می فرمایند:" اطلبوا العلم و لوبالصین" علم را تحصیل کنید ولو اینکه در چین باشد.
در این حدیث، علاوه بر اینکه وجوب طلب علم بر همه ی افراد تاکید می کند، این نکته را نیز بیان می کند که تحصیل علم از لحاظ مکان محدودیت ندارد و حتی اگر اکتساب آن مستلزم مهاجرت به دور ترین نقاط مانند چین نیز باشد باید آن را تحصیل کرد.
