بخشی از مقاله
چکیده:
ر سانه های مکتوب مانند کتب و مجلات و روزنامه ها بعد از اختراع صنعت چاپ و خط پا به عر صه وجود نهادند و با گذ شت زمان و سعت آنها رو به افزایش نهاده است . این رسانه ها ابتدا در جهان اسلام با کیفیت هر چه بیشتر و بهتر ظهور کرد ولی متاسفانه باگذشت زمان از کیفیت آنها کاسته شده است ولی همین رسانه ها در جهان غرب و اروپا از غنای علمی برخوردار است که نشأت گرفته از کتب معتبر در اسلام است.
با پیشرفت علم و تکنولوژی ، رسانه ها نیز گسترش یافته و از کیفیت زیادی برخوردار شده است. بعد از رسانه ها ی مکتوب ، در طول یکی دو قرن گذشته رسانه های جدیدی همچون تلفن و ضبط صوت و گرامافون و برخی رسانه های آموزشی دیگر همچون اسلاید پا به عرصه ی وجود نهاده است.
بعد از رسانه های فوق رسانه هایی همچون تلویزیون و رادیو و سینما ابتدا در جهان غرب و اروپا به وجود آمد که امروزدر طول نزدیک به یک قرن در سرا سر دنیا ، این ر سانه ها بعنوان مهمترین ر سانه و مهمترین رسانه در تعلیم و تربیت مطرح بوده و هستند.علم و صنعت همچنان در حال پیشرفت است که همراه آن دستاورد های مهمی در ظهور برخی دیگر از رسانه بوجود آورده است که می توان به ظهور اینترنت و ماهواره و کامپیوتر و نقش و کاربرد بسیار مهم آن دردنیای امروز اشاره نمود.
مقدمه:
انسان در زندگی اجتماعی و در برخورد با غیر خود نیاز شدیدی به ارتباط دارد و تنها از این طریق است که نیاز های فردی و اجتماعی خود را برآورده می کند .انسان از همان آغاز برای برقراری ارتباط و رساندن پیام خود به دیگران شیوه های گوناگونی را به کاربرده است.از ا شارات ،کلمات و ا شاره های رمزی اولیه گرفته تا ا ستفاده از پی شرفته ترین و در عین حال پیچیده ترین و سایل ارتباطی مدرن امروزی از قبیل رسانه ها و وسایل ارتباطی که درطول تاریخ دارای سرعت بسیارکندو ناچیز بوده اند و در عصر حاضر تحول چشمگیری یافته اند.
پیام هایی که توسط رسانه ها رد وبدل می شود درابعاد مختلف سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی،نظامی و فرهنگی و... است .مخاطبان این پیام ها افراد و گروههایی در سطوح مختلف فرهنگی،اقتصادی ،و اجتماعی اند که در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی در سراسر جهان پراکنده اند
تمام سعی و تلاش ر سانه های جمعی ،ر سیدن به اهداف و مقا صدی ا ست که در عین حال هر کدام به نحوی دارای رنگ و صبغه تربیتی ه ستند ،زیرا این ر سانه ها در اموری نظیر ر شد شخ صیت افراد درابعاد مختلف ،ایجاد ارتباط بین افراد جامعه ،کمک به افراد جامعه ،کمک به افراد در فرآیند سازگاری با جهان متغیر پیرامون و...دخالت دارند.چرا که به نظر می رسد نظام تعلیم و تربیت بیش از هرزمان دیگری نیاز به تغییرات اساسی و بنیادین دارد
لذا با توجه به تغییر نوع نگرش مخاطبین امرتعلیم و تربیت ،خواسته ها و انگیزه های ای شان برای د ستیابی به اهداف و آمال ،این تغییرات ناگریز با گذ شت زمان خود نمایی خواهد کرد.از طرف دیگر با وجود اندیشه ها و جمجمه های فرهنگی مختلف که از سوی رسانه های غالب جهان بی محابا به حیطه ی آموزش و تربیت هجوم می آوردبه نظر می رسد ، باید ازهمین رسانه ها درجهت تحکیم بنیانهای تعلیم و تربیت استفاده کرد تا مهارت های پذیرش حقایق و اتخاذ تصمیمات اجتماعی و خانوادگی معقول و بهنگام را درتفکر و فضای حقیقی جامعه نهادینه ساخت تا با ار تقاءسطح فکری و فرهنگی خانواده ها ،معضلات و مشکلات ناشی از تأثیرات سوءرسانه ها به حداقل رسیدهو رفتارها وهنجارهای مثبت بالقوه به فعالیت نزدیک شود وبی شک این امر تنها پوشش کافی اطلاعات و دوری از یک جانبه نگری و تعمبق روش های نوین سالم و کاربردی ،استفاده از رسانه ها در امر تعلیم و تریبت میسر خواهد بود.
لذا در این پژوهش سعی شده ا ست با ا ستفاده از منابع موجود در را ستای تنویر و ت شریح معانی و معایب رسانه های مختلف - دیداری - شنیداری - مکتوب ،گفتاری ، روایی و ... - بر روند آموزش و تربیت کودکان و نوجوانان گامهایی برداشته شود. چرا که گستردگی رسانه ها در دنیای کنونی وتأثیر مستقیم آن بر روند رفتارهای اجتماعی دانش آموزان و فرزندانمان ، مطالعه و پژوهش بسیاری را می طلبد .
بیان مسأله:
در سالهای گذشته رسانه ها بسیار محدود بود ولی با گذشت زمان و پیشرفت علم و تکنولوژی، رسانه ها نیز گسترش یافته و قلمرو وسیعی را تشکیل می دهند. ابتدا رسانه های مکتوب در حد ابتدایی شکل گرفت و سپس رسانه های دیگر ظهور کرد.زمانی بود که کتاب به عنوان مهمترین وسیله ی ارتباطی در میان ملل مختلف دنیا مطرح بوده است؛ ادیان آسمانی و پیامبران ، این سفیران الهی ، پیام خود را با کتاب و تعلیم آن به مردم آغاز کردند و رسالت برخی از این پیام آوران با کتاب و وحی شروع شده است .
کتابهایی همچون زبور داود - ع - و انجیل عیسی - ع - و تورات موسی - ع - و قرآن پیامبر اسلام - ص - نمونه هایی از کتب و بعنوان مهمترین وسیله ارتباطی در آن زمان مطرح بوده است که نقش بسیار مهمی در تربیت پیروان هر مکتب به دنبال داشته است و با پیشرفت علم دامنه رسانه ها وسیعتر شده و وسایلی همچون روزنامه و مجلات نیز به آن اضافه شد که در آگاهی و تربیت مثمر ثمر بوده اند
در طول دو قرن گذشته بشر با رسانه های نسبتاً پیشرفته همچون رادیوو تلفن پا به عرصه وجود نهاده است و بعد از آنها بتدریج رسانه های پیشرفته ای همچون تلویزیون و سینما بوجود آمد که نقش ب سیار مهمی در تربیت و تعلیم مردم بر عهده گرفتند. این و سایل ابتدا در ک شور های غرب و اروپایی ظهور کرد که به تعلیم مردم پرداخت .ولی امروزه این رسانه های مهم در عرصه تربیت و آموزش علمی خانواده ها و مردم نقش بسیار مهمی ایفا کرده و می کند و دامنه ر سانه ها به همین تعداد محدود ن شد و در طول نیم قرن ر سانه هایی همچون کامپیوتر- اینترنت و اخیراً ماهواره نیز که بسیار پیشرفته است ، به آن اضافه شد.
در این پژوهش بر آنیم تا نقش مثبت و منفی هر رسانه و عوامل مخرب هرکدام را ذکر نموده ومهمترین ر سانه را در تربیت مردم گو شزده نموده، مواظب با شیم که گرفتار عوامل مخرب آن ن شویم و غرورما رابر آن وادار نکند که با شعار مفید بودن علم ، گول علم ب شر را نخوریم. زیرا هر چیزی که تولید می شود ممکن ا ست مطلقاً مثبت و سازنده نبا شد هر چند که عوامل مثبت داشته باشد ! باید از عوامل منفی آن نیز با خبر شد و از آن به نحوه مطلوب و درست استفاده کرد تا از انحراف و هلاکت خودداری شود.
جایگاه تعلیم و تربیت:
با توجه به ارزش تعلیم و تربیت در نظام هستی و تأثیر آن بر حوزه های مختلف فرهنگی و اجتماعی خانواده ها و جامعه ، به نظر می رسد وجود و تعمیم ر سانه ها در را ستای ایجاد تحول درنظام تعلیم و تربیت ، امری انکار ناپذیر و چه ب سا ضروری ا ست .چرا که عدم شناخت ر سانه ها در کارگیری آنها در مقاطع زمانی مختلف از سوی کودکان و نوجوانان بدون حضور و نظارت مربیان و خانواده ها ،بی شک اثرات نامطلوبی را نیز به همراه خواهد داشت که در صورت ساده انگاری و بی توجهی ممکن است در دراز مدت با یک فاجعه ی تربیتی و آموزشی روبرو شویم ،اما آنچه که مهم است با توجه به اطلاع رسانی های موجود و شناخت نسبی مسؤولان امر آموزش و تربیت ،حوزه ی فعالیت رسانه ها قابل پیش بینی و ارزیابی ا ست.
هرچند این حوزه ها با گ سترش ابزارهای ارتباطی نرم افزاری و ماهواره ای ،کمی م شکل به نظر می رسد ؛اما آنچه که اهمیت دارد توجه مربیان و معلمان و به خصوص خانواده ها به تأثیر نامطلوب این رسانه ها در کنار خاصیت آموزش دهی و تعلیم فراگیر و گ سترده ی علوم مختلف می با شد
برخی بر آنیم تا ضمن معرفی و سایل ارتباطی در حیطه رسانه ها و بررسی اثرات مثبت و مخرب آنها ،به پاسخ های منطقی و معقول در خصوص استفاده و یا عدم بکارگیری رسانه ها دست یابیم .چرا که ارتباط انگاره ای برای سنجش افرادو و سیله ای برای تغییر در سطح رفتار ا ست که شامل تبادل اطلاعات وچگونگی معنی بخشیدن به این اطلاعات است که تفاوت در زمینه های ارتباطی به خصوص با حضوررسانه های مختلف با توجه به آگاهی طرفین در جهت ایجاد رابطه ی بهتر و یا کاهش کیفیت آن ، کمک می کند.
مسؤولیت مهم و خطیر هزاران معلم ایرانی که درمدارس به تربیت نونهالان و نوجوانان مشغول هستند، مثل سایر معلمان دنیا ، در این است که بتوانند به نوآموزان آگاهی -اطلاعات و مفاهیم ،مهارت ها،و از همه مهمتر ارز شهائی را انتقال دهند که کودک بو سیله آنها بتواند در فردای زندگی ع ضو مفید و مؤثری برای خود و جامعه ای با شد ، خود را دریابد و در را ستای استعداد های بالقوه خویش گام بردارد و آنها را ب صورت بالفعل در آورد
همانطوریکه طلایی تا در دل زمین ا ست و ب صورت خام ا ست، دارای قیمتی ا ست .حال هر قدر روی این ماده اولیه کار شود ، بر قیمتش افزوده می شود .دانش آموز هم به طریق اولی همین طور است هرچه بیشتر با او کارشود و به تعلیم و تربیت او پرداخته شود، ارزش انسانی او بالاتر خواهد رفت
. به عبارتی دیگر می خواهیم ببینیم یک معلم از چه طریق می تواند متن و موضوع درس خود را به شاگردان به نحو بهتر و مؤثرتری انتقال بدهد ودر این انتقال مواد و وسایل سمعی و بصری و بخصوص تکنولوژی آموزشی چه نقشی را در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بازی می کند ؟و به چه صورت به معلم کمک خواهد کرد؟
از آنجا که معلم می تواند با آشنایی فنون و روش های تدریس از طریق کاربرد رسانه ها و مواد آموزشی سبب انتقال بهتر یادگیری به دانش آموزان گردد، لذا این تحقیق با صرف جمع آوری چنین اطلاعاتی انجام شده است . در نتیجه اطلاعات این مجموعه در درجه اول برای معلمانی که تدریس علوم مختلف را بر عهده دارند مفید خواهد بود.
انواع رسانه های آموزشی :
-1 مواد دیداری غیر شفاف - این مواد عبارتند از : انواع تصاویر ، کتابها، - خود آموزها و غیره - ، مجله ها ، راهنماهای مطالعه چارتها ، نمودارها، نقشه ها ، پوستر ها و کاریکاتورها،
- 2 مواد شنیداری - فقط صدا - - که عبارتند از : نوار شنیداری - حلقه ای ، کاست ، کارتریج صفحه ، رادیو ، تلفن و کارت شنیداری -
-3 مواد شنیداری - دیداری غیر شفاف - ترکیبی از 1 و - 2 که عبارتند از : کتاب همراه با نوار یا صفحه و سایر مواد چاپی همراه با مواد شنیداری.
-4 مواد دیداری شفاف - ثابت - که عبارتند از : اسلاید ها ، فیلم ها، استریپها و طلقهای شفاف .
-5 مواد شنیداری - دیداری شفاف - ثابت - - که عبارتند از فیلم ، استریپ ناطق ، انواع اسلایدها با نوار یا صفحه -
-6 مواد شنیداری - دیداری متحرک - که عبارتند از : فیلم متحرک ناطق و فیلم ویدئو.
-7 مواد دیداری متحرک که عبارتند از : فیلم متحرک صامت - همراه با زیرنویس یا نوشته - .
-8 سه بعدی ها که عبارتند از : اشیاء واقعی ، ماکتها ، مدلها و برشها .
-9 منابع انسانی و موقعیتها که عبارتند از : دعوت از افراد ، گردش علمی ، نقش آفرینی و غیره.
-10 کامپیوترها که عبارتند از : انواع کامپیوتر و ترمینالهای گوناگون با ابزارهای نمایش.
