بخشی از مقاله
چکیده
توجه به طراحی فضاهای شهری عمومی مبتنی بر الزامات پدافند غیرعامل از منظر صاحب نظران و اندوخته های تجربی می تواند در پیشبرد مفهوم امنیت و گسترش فضاهای ایمن عمومی شهر موثر واقع گردد . با توجه به اهمیت کانون تصمیم گیری شهرها در زمینه های قدرت و اقتصادِ جوامع، همواره آنها در معرض تهدید های داخلی و خارجی بوده اند. هم زمان با این ناملایمات بکارگیری پدافند غیرعامل در سطوح مختلف شهرسازی بالاخص در تقسیمات محلی به صورت چشم گیری بسط و گسترش یافته است .
در ادامه، این مقاله سعی دارد رهنمود هایی از منظر دانش طراحی شهری مبنی بر بکارگیری الزامات پدافند غیرعامل در طراحی فضاهای عمومی شهری ارائه دهد، از این رو به بررسی و تحلیل های لازم و آزمون فرضیه های پژوهش با استفاده از شیوه مصاحبه کارشناسان و بکارگیری نرم افزار SPSS پرداخته است. فرضیات پژوهش بر گرفته از سه اصل اساسی پدافند غیرعامل از منظر علم شهرسازی در نمونه موردی بازار سرگذر شهر همدان به عنوان مرکزی ترین قطب تجاری شهر می باشد.
در نهایت نتایج حاصل از پژوهش به عدم توانایی محدوده بازار سرگذر شهر همدان در تنوع پذیری عملکردی و ترکیب نامناسب توده و فضای آن در مواقع بحران بر اساس الزامات پدافند غیرعامل و در مقابل قابلیت دسترسی یا پوشش سراسری برای عموم مردم در مواقع اضطراری اذعان دارد. در پایان به تناسب نتایج آزمون فرضیه های پژوهش رهنمودهای طراحی فضاهای عمومی شهری در قسمت نتیجه گیری ارائه شده است .
کلید واژگان : رهنمود های طراحی شهری ، الزامات پدافند غیرعامل ، بازار سرگذر شهر همدان
-1 مقدمه و طرح مسئله
بشر در طول تاریخ یکجانشینی ، مسئله دفاع و امنیت از زیستگاه های خود را مورد توجه ویژه ای قرار داده و در عصر امروز اهمیت دیرینه ی نگرش به مفهوم امنیت و دفاع دغدغه مدیران، برنامه ریزان و طراحان شهری می باشد. ریشه های این تفکر با توجه به وابستگی زیاد انسان ها به شهرها است. شهرها باید در زمان وقوع جنگ و بحران از شهروندان خود دفاع و از هرج و مرج ، تخریب و آوارگی جلوگیری کنند و بر این اساس بشر همواره علاوه بر استفاده از ابزار آلات جنگی ، به بحث اصلی ساخت و ساز و تمهیدات دفاعی شهر از جمله ایجاد حصار ، برج و بارو ، ارگ ، قلعه ، دروازه توجه داشته است. امروزه در جهت درس گرفتن از تجارب گذشته در معماری و شهرسازی باید اصول دفاع غیرعامل در شهرها استفاده گردد .
از جمله ارکان شهرها، فضاهای شهری می باشند که بی دفاع ترین بخش های آن نیز هستند که می توان با تلفیقی هوشمندانه با اصول دفاع غیرعامل این آسیب ها را به حداقل رساند . - شکیبا منش، هاشمی، ،1390 ،. - 6 در عمل، تدابیر پدافند غیرعامل در معماری و شهرسازی می تواند علاوه بر کاهش خسارات تهدیدات انسان ساز مانند جنگ، جهت کاهش خطرپذیری در برابر انواع خطرات طبیعی نیز مفید واقع شود - فرزام شاد،1388، - 2از دیگر سو، در دسته بندی نیازهای آدمی در هرم مازلو امنیت بعد از نیاز های فیزیولوژیک در سطح دوم قرار دارد که نشان دهنده اهمیت موضوع برای بشر می باشد .
امنیت شهرها در برابر حملات و تجاوز های دشمن و مخاطرات طبیعی از مهمترین بخش های امنیت به حساب می آید به طوری که نبود شهرهایی که شهروندان را در برابر تجاوز بیگانگان و حوادث طبیعی ایمن نگه دارد باعث به وجود آمدن خسارت جانی و مالی فراوان به شهر و شهروندان می شود . یکی از روش هایی که می توان توسط آن ایمنی و امنیت را در شهر برقرار کرد به وجود آمدن فضاهای شهری ایمن است که از حداقل آسیب پذیری مشمول باشد که خود این فرآیند زیر مجموعه ای از دفاع است . - اصغریان جدی. - 43:1386
در مجموع معماری و شهرسازی به عنوان یک واسطه، قدرت دفاعی را بالا می برد و در ارضای نیاز به امنیت در سلسله مراتب پله ای مازلو اثر مثبت داشته و باعث بقای انسان می گردد. در "اکستیکس"، واژه "دفاع "در مقابل "دشمن" - تهدیدات انسان ساز - و واژه "ایمنی و حفاظت " در مقابل تهدیدات طبیعی بکار می رود. با این رویکرد روانشناسانه به معماری و شهرسازی، بحث ایمنی و امنیت باید در کلیه سطوح برنامه ریزی و طراحی، از موضوعات کلان شهرسازی تا معماری و جزئیات فنی مد نظر قرار گیرد. - حاجی ابراهیم زرگر،مسگری هوشیار،1390، - 7
-2 اهداف و فرضیه ها تحقیق
اصول و روش های پدافند غیر عامل به همراه کاربرد وسیع آن در پیشگیری و کاهش آسیب های ناشی از جنگ و بحران هایی مانند زلزله و دیگر مخاطرات طبیعی موثر می باشند، از جمله این اصول در طراحی فضاهای شهری مکانیابی فضاهای باز و وسیع شهری، چند عملکردی طراحی کردن فضاهای منظر شهری، پراکندگی فضاهای با اهمیت، مبلمان و فضای سبز شهری، ورودی ها و خروجی ها - شریانها - و استتار و اختفا - از منظر فرم طراحی - می باشد.
در پژوهش حاضر، با توجه به اصول پدافند غیر عامل بهسه ریز هدفِ بررسی و تحلیل؛
- 1 چگونگی وضعیت فضاهای عمومی برای تنوع پذیری عملکردی از منظر پدافند غیرعامل - 2 بررسی و شناخت وضعیت و ترکیب توده و فضا از منظر پدافند غیرعامل
- 3 شناسایی وضعیت فضاهای عمومی از نظر قابلیت دسترسی برای عموم مردم بر اساس پدافند غیرعامل
در نمونه موردی بازار سرگذر شهر همدان به عنوان مرکزی ترین قطب تجاری شهر قابل ذکر می باشد.
