بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران از دیرباز به دلیل داشتن راه های استراتژیک، نظامی و نفت از موقعیت خاص در منطقه برخوردار است. پدافند غیر عامل ریشه در تاریخ دارد زمانی که شهرها برای کاهش آسیب ناشی از جنگ شروع به کشیدن دیوار و خندق دور خود کردند. این پژوهش از نوع کاربردی می باشد و متغیرهای مورد بررسی در آن شامل موقعیت و قابیلت زمین، دسترسی به راه و شبکه ارتباطی، دسترسی به زیرساخت های و منابع انرژی، دسترسی به خدمات، رعایت حریم، اقلیم و زمین شناسی به منظور کاهش آسیب پذیری ناشی از بحران های طبیعی و جنگ می باشد . روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و برداشت میدانی نیز استفاده شده است. در مقاله از روش ANP برای مقایسه بین سنجه ها با نظر کارشناسان و خبرگان شده است و حاکی از ارتباط میان برنامه ریزی شهری با پدافند غیرعامل می باشد. نتیج تحقیق حاکی از عدم رعایت ضوابط مربوط به پدافند غیر عامل در تهران است.
-1 مقدمه
تحقق امنیت و توسعه پایدار را می توان با ایجاد و استقرار و ساخت فضاهای قابل دفاع و به کارگیری اصول پدافند غیرعاملی میسر ساخت.بشر در طول تاریخ همواره سعی داشته هم زمان با رشد ابزار و فنون به کار رفته در جنگ ها، سامانه دفاعی متناسب با آن ها را برای حفاظت خود به وجود آورد و با ایجاد سپرهای دفاعی محکم، همگام با دست یافتن به سلاح های تحاجمی، قدرت رویارویی با دشمنان خود را بالا ببرد.ب1ب× ملاحظات پدافند غیر عامل تا سال های زیادی در کشورهای در حال توسعه نادیده انگاشته می شد. نگرشی گذرا بر حوادث به وقوع پیوسته در جهان در چند دهه گذشته نشان می دهد که علی رغم حساسیت های اخیر در این زمینه نه تنها اثرهای مخرب ناشی از حوادث این چنین کاهش نیافته بلکه مسایل حاد و دشواری نیز بروز نموده است. ب2ب داشتن دانش در مورد انواع مخاطرات، پیامدهای ناشی از آن و همچنین نوع مقابله با آنها همواره در اصول مدیریتی و برنامه ریزی های کلان حائز اهمیت می باشد. ارزیابی میزان خطرپذیری زیر ساخت های حساس و مهم شهری و شناسایی آنها می تواند کاهش اسیب پذیریها و اثرات آن در مقابل تهدیدات را به همراه داشته باشد. ب3بموقعیت جغرافیایی کشور ایران و قرارگیری آن در منطقه حساس و راهبردی سیاسی-انرژی جهان، ظرفیت بالای تهدیدهای محیطی مرتبط با ساختار زمین شناختی و از سوی دیگر تهدیدهای انسانی مرتبط با موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی، کشور را در دوران های مختلف و در ابعاد و اشکال گوناگون با بحران های طبیعی-انسانی روبرو کرده است. شکل گیری فضاهای جمعیتی جدید مبتنی بر روند سریع و بالای شهرنشینی، ضرورت توجه به مقوله های دفاع شهری و پدافند غیر عامل در سطح مراکز شهری را روزافزون می نماید. ب4ب این پژوهش بر آن است که میان پدافند غیر عامل که یکی از زیر شاخه های مدیریت بحران می باشد و مطالعه کارآمدی شهر در برابر اسیب پذیری از طریق متغیرها رابطه و عملکرد را مشخص کند.
-2 فرضیه تحقیق
به نظر میرسد میان پدافندغیرعامل با مدیریت، برنامه ریزی شهری رابطه معنادار وجود دارد.
-3روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع کاربردی و رویکرد حاکم بر آن توصیفی و تحلیلی می باشد. برای این منظور شاخص های پدافند غیر عامل و فرآیند ارزیابی معیارها پس از جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز براساس روش کتابخانه ای و مقاله ای با استفاده از نظرات مسئولین و کارشناسان دستگاه های اجرایی مرکز مدیریت بحران تهران با روش تحلیل شبکه ای ANP مورد ارزیابی و آزمون قرار گرفته است.
-1-3تحلیل شبکهای - ANP -
روشهای ارزیابی چند معیاره کاربرد وسیعی در همه علوم ازجمله شهرسازی پیداکردهاند.از بین این روشها،فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP یکی از روشهای ارزیابی چند معیاری است که بیشتر موردتوجه قرارگرفته است.فرایند تحلیل سلسله مراتبی ابتدا موضوع موردنظر را به یک ساختار سلسله مراتبی تبدیل میکند که در آن عناصر تشکیلدهنده این ساختار که اجزا تصمیم نیز تلقی میشوند،مستقل از یکدیگر فرض شدهاند.بنابراین یکی از محدودیتهای جدی AHP این است که وابستگیهای متقابل بین عناصر تصمیم،یعنی وابستگی معیارها و گزینهها را در نظر نمیگیرد و ارتباط بین عناصر تصمیم را سلسله مراتبی و یکطرفه فرض میکند.این فرض ممکن است در بعضی موارد صادق نباشد و در چنین شرایطی نتیجه روش AHP ممکن است موجب برعکس شدن رتبهها سومین همایش ملی معماری و شهر پایدار ،مجموعه مقالات، 15 اسفندماه 1396 شود.یعنی با حذف گزینهای ممکن است نتیجه رتبهبندی گزینه تغییر کند.بنابراین باید در استفاده از روش AHP اندکی محتاط بود،زیرا کلیه مسائل و مشکلات برنامهریزیلزوماً دارای ساختار سلسله مراتبی نیستند.ب5ب ×این محدودیت فرایند سلسله مراتبی سبب ابداع فرایند تحلیل شبکهای شد.فرایند تحلیل شبکهای چون حالت عمومی AHP و شکل گسترده آن است،بنابراین تمامی ویژگیها مثبت آن ازجمله سادگی،انعطافپذیری،بهکارگیری معیارهای کمی و کیفی بهطور همزمان و قابلیت سازگاری در قضاوتها را دارا بوده ومضافاً میتواند ارتباطات پیچیده بین و میان عناصر تصمیم را با بهکارگیری ساختار شبکهای بجای ساختار سلسله مراتبی در نظر بگیرد.فرایند تحلیل شبکهای هر موضوع و مسائله را بهمثابه شبکهای از معیارها و زیر معیارها و گزینهها که با یکدیگر در خوشههایی جمع شدهاند در نظر میگیرد.تمامی عناصر در یک شبکه میتوانند، به هر شکل،دارای ارتباط با یکدیگر باشند .بهعبارتدیگر در یک شبکه،بازخورد و ارتباط بین و میان خوشهها امکانپذیر است.ب6ب× بنابراین فرایند تحلیل شبکهای را میتوان متشکل از دو قسمت دانست: سلسلهمراتب کنترلی و ارتباط شبکهای.سلسلهمراتب کنترلی ارتباط بین هدف،معیار و زیر معیارها را شامل شده و بر ارتباط درونی سیستم تاثرگذار است و ارتباط شبکهای وابستگی بین عناصر و خوشهها را شامل میشودب7ب.تأثیر عناصر بر عناصر دیگر در یک شبکه توسط یک سوپر ماتریس در نظر گرفته میشود.
فرایند تحلیل شبکهای را میتوان به چهار روش زیر خلاصه کرد:
-2-3ساخت مدل و تبدیل مسائله
موضوع باید بهطور آشکار و روشن به یک سیستم منطقی، مثل یک شبکه تبدیل شود.این ساختار شبکهای را میتوان از طریق طوفان مغزها و یا هر روش مناسب دیگری چون روش دلفی،یا روش گروه اسمی به دست آورد. در این مرحله موضوع موردنظر به یک ساختار شبکهای که در آن گرهها بهعنوان خوشهها مطرح هستند،تبدیل میشود.عناصر درون یک خوشه ممکن است با یک یا تمامی عناصر خوشههای دیگر ارتباط داشته باشند.این ارتباطها با پیکان نشان داده میشوند.همچنین ممکن است عناصر درون یک خوشه بین خودشان دارای ارتباط متقابل باشند - وابستگی درونی - که اینگونه ارتباطها بهوسیله یک کمان متصل به آن خوشه نشان داده
