بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش، کشف عوامل شکل گیري و تحول دلبستگی در کودك بر اساس منابع اسلامی است. بدین منظور به روش توصیفی- تحلیلی منابع دست اول به کمک نرم افزارهاي معتبر و مطالعه تربیتی برخی منابع اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. بررسی آیات و روایات اسلامی نشان داد، نگاه همه جانبه اسلام، این پدیده را فرایندي قلمداد می کند که داراي مراحل مختلفی است. عوامل شکلگیري دلبستگی در دوره تولد تا دو سالگی عبارتند از: غذیه مناسب نوزاد، آرامش روانی مادر، توجه به ویژگیهاي روانی نوزادى، پذیرش نوزاد، نوازش و بوسیدن، عدم تنبیه . این عوامل جهت تأیید روایی محتوایی توسط پانزده نفر کارشناس ارزیابی شد و ضریب تطابق کندال و آزمون معناداري خی دو براي بررسی میزان تطابق و معناداري بین نظرات پانزده کارشناس محاسبه گردید. ضریب تطابق کندال ./176 با سطح معناداري 0/05 نشان دهنده میزان توافق کارشناسان خبره درباره موافقت گویه ها با مستندات اسلامی است و نشان دهنده روایی مناسب محتواي عوامل شکل دهنده دلبستگی است.
مقدمه
بدون تردید نظریه دلبستگی را میتوان یکی از برجستهترین دستاوردهاي روانشناسی معاصر به شمار آورد که اولین بار بوسیله بالبی1 به منظور توصیف و توضیح اینکه چگونه و چطور کودك به طور هیجانی و عاطفی تحول مییابد مطرح شد. مفهوم محوري این نظریه به تبیین این نکته میپردازد که چگونه نوباوه از نظر هیجانی نسبت به شخصی که وظیفه مراقبت و نگهداري از وي را برعهده دارد دلبسته میشود و نیز چگونه هنگامی که از این شخص جدا میشود دچار تنش و اضطراب میشود - مظاهري، . - 1377 گرچه دلبستگی اولین بار در آثار فروید2 مطرح شد، اما غالبا در محافل علمی بالبی به عنوان نظریه پرداز دلبستگی مطرح است چراکه نظریه دلبستگی اولین بار توسط بالبی در یک مجموعه سه جلدي با عنوان دلبستگی و فقدان، مطرح شد. در جلد اول که در سال 1969 به چاپ رسید به بررسی رفتارهاي دلبستگی و خاستگاه آن میپردازد. در این کتاب بالبی تنها به صورتبندي نظریه دلبستگی پرداخته و به پایههاي زیستی نیاز دلبستگی اشاره میکند. در جلد دوم که در سال 1973 منتشر شد، پاسخهاي نوزاد به جدایی را مورد نظر قرار میدهد. در این کتاب بالبی »الگوهاي فعال درونی«3 را که در کتاب اول به اختصار به آن پرداخته بود با تفصیل بیشتري توضیح می دهد؛ بازنماییهاي ذهنیاي که کودك از خود و مراقبش میسازد و به کمک آنها رفتارهاي دلبستگی را پیشبینی، تفسیر و برنامهریزي میکند. در جلد پایانی - 1980 - بالبی پاسخهاي کودکان و بزرگسال به اندوه و سوگ را مورد بحث و بررسی قرار داد - همان - . دلبستگی از دیدگاه فروید فروید معتقد بود، کودکان به طور مداوم انرژي لیبیدویی خود را صرف کسانی میکنند که از آنها مراقبت به عمل میآورند، بدین ترتیب دلبستگی کودك به مادر، که نوعی نیروگذاري روانی از جانب کودك است، بر پایه ارضاء نیازهاي اولیه کودك مانند تغذیه، گرما، کاهش درد، از سوي مادر شکل میگیرد - پیوستهگر، . - 1385 به عقید فروید، قویترین، پیوند عاطفی کودك و مادر در سراسر زندگی فرد بر اساس لذت دهانی کودك از پستان مادر بوجود میآید. به گفته فروید، اگر کودك شیرخوار میتوانست فکر خود را بیان کند، بیشک اعتراف میکرد که مکیدن پستان مادر، مهمترین چیز در زندگی است. در دوران شیرخوارگی، که مرحله شکلگیري دلبستگی کودك است، هر چیزي به غذا خوردن کودك مربوط میشود، مهمترین سرچشمه کسب رضایت براي او قلمداد میگردد. هنگامیکه غذا بوسیله مراقب آماده میگردد، توجه کودك به فردي که اینکار را انجام میدهد، متمرکز میشود. از نظر فروید، این فرایند نیروگذاري روانی4 نام دارد - همان - . .
