بخشی از مقاله
چکیده
اصلیترین هدف یک جامعه پایدار، توسعه کیفی است تا از این طریق بتوان دانش صحیح و تخصصهای لازم را در جهت ارتقای رشد و دستیابی به اهداف اجتماعی و پایداری به کار گرفت . مقاله حاضر به انسان از بعد اجتماعی و به فضای عمومی شهری از بعد ظرفی برای تعاملات اجتماعی و روابط جمعی می نگرد تا در نتیجه به آن دسته از معیارهای پایداری اجتماعی دست یابد که از طریق حیات جمعی انسانها در شهر و فعالیت های اجتماعی آن حاصل می گردد.
از میان فعالیتهایی که در فضاهای شهری انجام میگیرد ؛ فعالیتهای تفریحی و فراغتی جزء فعالیتهای انتخابی است، که این نوع فعالیت ها تنها در صورت مطلوب بودن شرایط محیط رخ می دهد و وابسته به کیفیت محیط است، اما فعالیتهای اجتماعی بیش از هر چیز وابسته به حضور دیگران در فضاهای عمومی است و میتوان گفت برآیندی از فعالیتهای انتخابی است و در ادامه ی آنها شکل می گیرد، بر اساس یافته های این تحقیق هنگامی که فضای شهری دارای کیفیت خوبی است فعالیتهای فراغتی و تفریحی به تناوب افزایش می یابد و به دنبال آن شمار فعالیتهای اجتماعی نیز به طور قابل توجهی رو به افزایش می نهد که در جهت ایجاد سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار است.
-1 مقدمه
پایداری اجتماعی در معنای کلی ، مترادف با بالا بردن کیفیت زندگی انسان نسل حاضر و نسل آینده با در نظر گرفتن استعدادها و ظرفیت های او و برآوردن نیازهای همه اقشار است و شاخص هایی همچون افزایش سطح آموزش ، عدالت اجتماعی و مشارکت مردمی و ... دارد. امروزه فضاهای عمومی و فعالیتهای درون آنها در شهرها ظرفیتی عظیم برای پاسخگویی به نیازهای اجتماعی انسان و تأمین حیات اجتماعی او محسوب می شوند.
فضاهای عمومی به دلیل جامعیت و قابلیت دسترسی برای همه می توانند برقرار کننده عدالت اجتماعی باشند و فعال نمودن این فضاها با فعالیتهای تفریحی و اجتماعی برای جذب اقشار مختلف جامعه موجب هم بستگی ،پیوند اجتماعی و همچنین ایجاد مکانی برای تولید و تکثیر فرهنگ می گردد.ولی چیزی که بسیار حائز اهمیت است تطابق چنین فضاهایی با نیازها و خواست های شهروندان است که امکان حضور بیشینه شهروند در شهر را فراهم می سازد.
شهر پایدار شهری است که امکان زیستن متناسب و هماهنگ شهروندان را بر اساس حقوق متقابل و تعریف شده جامعه مدنی فراهم میکند.در چنین ساختاری است که شهروندان از حق طبیعی برخورداری از تسهیلات و خدمات شهری بهره مند می شوند. - پورجعفر و محمودی نژاد،1388،. - 15 فضاهای عمومی شهری و فعالیتهای درون آن به عنوان ضرورت و سرمایه ای اجتماعی برای تقویت یکپارچگی و همچنین ایجاد بستر مکانی کارکردهای اجتماعی ، موجب تسهیل روابط و پالایش ساخت اجتماعی می شوند.
در ایران هنوز نسبت به نقش سازنده این فضاها و فعالیتهای درون آنها در شکل دهی به روابط جمعی یا رضایتمندی شهروندی و بهبود کیفیت زندگی انسان که همانا هدف اصلی پایداری اجتماعی است ، توجه کافی نمیشود.این مقاله به این می پردازد که راهکارهای ارتقای فعالیتهای تفریحی و اجتماعی در فضاهای شهری چیست و این گونه فعالیتها چگونه میتواند برای رسیدن به پایداری اجتماعی در شهرها تأثیر گذار باشد.
-2 توسعه پایدار و پایداری اجتماعی
امروزه واژه پایداری - Sustainability - همراه با واژه توسعه پایدار - - Sustainable Development به صورت گسترده ای در مباحث توسعه اقتصادی ،زیست محیطی و حتی اجتماعی به کار می رود . فرهنگ دهخدا پایداری را به معنای بادوام و ماندنی آورده است. همچنین مفهوم پایداری امروزه از نیازهای مردم و چگونگی توزیع منابع امروز و آینده ناشی میشود.توسعه پایدار اجتماعی را نیز میتوان به طور کلی دگرگونی های مثبت اجتماعی در جامعه تصور کرد. چپ من میگوید: هدف از این توسعه که بر عدالت و برابری استوار است ، حفظ کیفیت زندگی انسان در قالب گنجایش کره زمین است.
- بذرافکن و گچ کوب،1390، - 2 توسعه پایدار اجتماعی به معنای دگرگونی های بنیادی در ساختارها و روابط اجتماعی با انگیزه تحقق اهداف ادغام اجتماعی، انسجام اجتماعی - معینی فر، - 1382 برآوردن نیازها به همراه بالا بردن سطح آزادی و افزایش توانایی جامعه برای بهبود وضع خود - استس، - 2001 تقویت سرزندگی جامعه مدنی و افزایش ارزشهای اجتماعی و فرهنگی - جانستون، - 1993 تغییر، رشد یا تکامل سیستمهای اجتماعی در جهت افزایش کیفیت زندگی همه اعضای جامعه با در نظر گرفتن استعدادها و ظرفیت های جامعه - بلینگ، - 2008 می باشد. گروه توسعه پایدار دانشگاه بروکلس شاخص های پایداری اجتماعی را به دو گروه شاخص نرم و سخت تقسیم می کند. - جدول - 1
با توجه به نظریه ها و دیدگاههای مختلف در رابطه با بعد اجتماعی پایداری، توسعه پایدار اجتماعی مترادف با استفاده از تمام ظرفیت های جامعه ، بالا بردن توان جامعه برای بهبود وضع خود و افزایش کیفیت زندگی نسل حاضر و نسل های بعدی است. همچنین شامل عدالت اجتماعی - توزیع عادلانه کیفیت خدمات برای همه - ، مشارکت مردم و آزادی انتخاب و تصمیم گیری و مهمتر از همه برنامه ریزی برای پاسخگویی و برآوردن نیازهای افراد می باشد. - بذرافکن و گچ کوب،1390، - 2 لذا برنامه ریزی توسعه پایدار بدون توجه به توسعه انسانی و زندگی انسانها قابل اجرا نخواهد بود.
-3 پایداری اجتماعی در فضاهای شهری
این مقاله در ادامه به این می پردازد که ارتقای فعالیتهای فراغتی و تفریحی و در پی آن فعالیتهای اجتماعی که در فضاهای شهری بوقوع می پیوندد چگونه می تواند برای رسیدن به پایداری اجتماعی در شهرها تأثیرگذار باشد وپایداری اجتماعی را از نقطه نظر اختلاط اجتماعی و روابط جمعی و پاسخگویی به نیازهای جمعی انسان بررسی می کند و نهایتا" به ارائه راهکارهای ارتقای فعالیتهای تفریحی و اجتماعی در فضای شهری می پردازد.
عمومی بودن فضاهای شهری و فعال کردن آن برای همه اقشار از جمله فقیر و غنی، سنین مختلف ، عوام و متخصصین می تواند برپا کننده عدالت اجتماعی در جامعه پایدار و موجب هم بستگی در همه اقشار آن باشد.پایداری اجتماعی در شهرها به آسانی با طراحی فیزیکی به دست نمی آید، افراد جامعه به عنوان سرمایه های انسانی و اجتماعی نقش اصلی را در توسعه پایدار داشته و دارند. تک تک افراد یک جامعه سرمایه های اجتماعی را میسازند، توسعه هم می تواند این منابع اجتماعی را ارتقاء دهد و هم آن را نابود سازد - کاظمی و شکویی، 1381،. - 31 بنا بر مطالعات نظریه ای که در مورد ابعاد اجتماعی توسعه پایدار ذکر گردید ، برآورده شدن نیازها و بالا بردن کیفیت زندگی انسان ها از اصول اصلی آن هستند، بنابراین پایداری اجتماعی در فضای معماری نیز ارتباط تنگاتنگ با مطابقت فضا با نیازهای انسان و الگوهای رفتارهای فردی و جمعی او دارد.
همچنین در راستای بالا بردن کیفیت ، علاوه بر لزوم توجه به پایداری کالبدی در فضا ، پایداری اجتماعی به پایدار سازی و ارتقاء کیفیت اتفاقاتی توجه دارد که در درون کالبد معماری جریان دارد. - رئیسی، - 1386 و این جاست که برای پایداری جریان اتفاقات در فضا از جمله فضاهای شهری ، نیاز به تعریف و پیش بینی فعالیت ها و رویدادهای مختلف و تنوع عملکردی غنی در فضا و کیفیت کالبدی بسیار مطلوب آن پیش می آید. و همچنین عواملی مانند ، حس مکان، حس تعلق خاطر و عوامل هویت ساز در فضا نقش اساسی پیدا می کنند تا محیط و جریانات درون آن را پایدار و ماندگار نمایند.
