بخشی از مقاله
چکیده
وقوع انقلاب اسلامی در ایران و در سطح جهان تأثیرات شگفت انگیزي بر ساختارهاي بنیادین سیاسی-اجتماعی گذاشت. انقلاب اسلامی در چارچوب هیچ کدام از نظریات مورد وثوق در میان اندیشمندان و متفکران حوزه علوم سیاسی و جامعه شناسی قرار نداشت. از این جهت ساختارشکنی عمیق در حوزه مفاهیم و چشم اندازهاي ایده آل را نوید میداد. انقلاب اسلامی با الهام از مکتب دین مبین اسلام در پی ایجاد تمدنی متناسب با نیازهاي روز بشر بود که در ساحتهاي مختلف اندیشهاي داراي انعطاف باشد. بر این اساس انقلاب اسلامی ضمن بهرهگیري از اصول اساسی همچون عدالت، آزادي خواهی، رعایت اخلاق، دفاع از مظلوم در برابر ستمگر و امر به معروف و نهی از منکر در پی احیاي تمدن باشکوه اسلامی است. پژوهش حاضر براساس بیانات مقام معظم رهبري در پی پاسخ به این سؤال سامان گرفته است که انقلاب اسلامی در مسیر احیاي تمدن اسلامی و برقراري تمدن نوین اسلامی داراي چه ظرفیتهایی است؟ یافتههاي پژوهش که براساس مطالعات کتابخانهاي و با رویکرد توصیفی- تحلیلی گردآوري شده است، نشان میدهد که ضمن تصدیق کارآمدي مؤلفه-هاي عدالت خواهانه و آزادي خواهانه در مسیر احیاي تمدن اسلامی، میتوان از ظرفیت عظیم انقلاب اسلامی در راه پیشرفت و ارتقاي جهان اسلام به عنوان الگوي مطلوب با معیارهاي بومی اسلامی استفاده کرد. در این مسیر باید به الزامات حقیقی و ابزاري تمدن اسلامی که در بیانات مقام معظم رهبري آماده است، توجه داشت.
واژههاي کلیدي: انقلاب اسلامی، مقام معظم رهبري، تمدن اسلامی، تمدن نوین اسلامی، الزام حقیقی، الزام ابزاري.
مقدمه
از آنجا که بیش از دو دهه از عمر نظام مقدس جمهوري اسلامی تحت زعامت مقام معظم رهبري سپري شده است، لذا گفتمان انقلاب اسلامی کاملاً متأثر از اندیشههاي معظمله میباشد. یکی از مفاهیم مورد تأکید ایشان مقولهي »تمدن نوین اسلامی« است که اگرچه از همان ابتدا مورد توجه ایشان بوده اما با آغاز دههي نود، تأکیدات رهبر معظم انقلاب در این زمینه رشد قابل توجهی داشته است که در قالب اندیشههاي تمدنی معظمله بروز یافته و از طرف دیگر ضرورت تلاش محققان و پژوهشگران را در حوزهي تمدن اسلامی روشن میسازد. لذاست که معتقدیم بررسی موضوع تمدن اسلامی بدون مراجعه به اندیشهي تمدنی امام خامنهاي ناقص و ابتر خواهد بود.
تمدن نوین اسلامی در پی آن است که ضمن بهرهبرداري از امکانات و ابزارهایی که در اثر پیشرفتهاي علمی و فنی تمدنی بشر به دست آمده است، در کنار ایجاد رفاه و آسایش مادي، آرامش معنوي بشر را نیز به او اعطا نماید. تحقق تمدن نوین اسلامی بدون داشتن نقشهي راه و چارچوب و الگویی جامع و پیشرو ممکن نخواهد بود. البته این الگو باید بر مبناي نظري و فلسفی اسلام و مبانی انسان شناختی اسلام استوار باشد.1 حرکت موفق براي رسیدن به تمدن نوین اسلامی با الزاماتی و ارکانی همراه است که با تلاش و جدیت توأمان عموم مردم و نیز مسؤولان جامعه امکان پذیر است. این الزامات و ارکان در واقع کار ویژههایی هستند که از نظر مقام معظم رهبري - مدظلهالعالی - لازمهي حرکت براي رسیدن به تمدن اسلامی شمرده می-شوند. مقام معظم رهبري حضرت آیتاالله العظمی امام خامنهاي به مناسبتهاي مختلف، ضمن اینکه نقش اساسی خود را در .1 به طور مثال امام خمینی - ره - براي بررسی مقولهي تمدن اسلامی، عمدتاً تاریخ گذشتهي تمدن اسلامی را مورد استناد قرار میدهند. یعنی با الگو قرار دادن تجربهي پنجاه سالهي مسلمانان صدر اسلام در تشکیل تمدن، حاصل عقبماندگی امروز مسلمین را نتیجهي دوري از فرهنگ آنان دانسته و آحاد امت اسلام را به احیاي فرهنگ ناب اسلامی دعوت مینمایند. رویکرد تمدنی بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر فرهنگ است. ایشان در بررسی تمدن گذشتهي اسلامی، بیش از آن که وجوه عینی و نظام اجتماعی آن را مورد نظر قرار دهند، به خاستگاه عقلانی و فرهنگ تمدن مسلمین توجه میکنند. تا جایی که میتوان گفت از نگاه امام خمینی تمدن یعنی فرهنگ. - دنگچی، - 10 :1394
