بخشی از مقاله
چکیده:
گردشگری از قدیم با انگیزه های متفاوت صورت میگرفت. در ایران گردشگری به معنای امروزی از دهه 1330 آغاز شد و از دهه 1970 وارد ادبیات جهان شده که به معنای سفرهای مسوولانه و هدفمند به طبیعت است. در میان گزینه های مختلف گردشگری ، بومگردی با حفظ محیط زیست ، التزام به توسعه جوامع و احترام به ویژگیهای فرهنگی از جمله گزینه هایی است که بیشترین سازگاری با مفهوم پایداری را دارد. ازابعاد اکوتوریسم می توان دامنه نوردی، توریسم کوچ ، طبیعت درمانی ، ورزشهای ساحلی، شکار و از جاذبه های طبیعی کشور به قله های مرتفع، دریاچه ارومیه، جنگلهای شمال، رودخانه ها، آبهای معدنی و … را اشاره نمود.
حفظ تنوع زیستی، مشارکت در تامین رفاه اجتماعی از اهداف اکوتوریسم میباشد و همچنین کمک به اقتصاد محلی و ترویج فرهنگ زیست محیطی از اثرات مثبت اکوتوریسم هستند که در مقابل آلودگی ، تخریب محیط و نابودی گونه های جانوری و گیاهی از اثرات منفی آن میباشد. برای حفظ اکوتوریسم پایداری آن بایستی مد نظر باشدکه با سازماندهی، برنامه ریزی درست، مشارکت مردم محلی و آموزش می توان به آن دست پیدا کرد.
مقدمه
در سالهای اخیر که طبیعت گردی یا اکوتوریسم از نظر مفهومی در جوامع مختلف سیاستگذاری و همچنین در نهادهای عمومی و تشکلهای زیست محیطی و توسعه پایدار و همچنین ایجاد درآمدهای ارزی و ریالی در تولید ناخالص ملی رشد قابل توجهی برخوردار شده است اکوتوریسم از ترکیب واژهای اکولوژی و توریسم تشکیل یافته است و در واقع محصول چالشهای زیاد بین طرفداران افراطی بهره گیری و استفاده بدون حدو مرز از طبیعت و طرفداران استفاده معقول در حد ظرفیت طبیعی با دیدگاههای حفاظتی و بهره گیری پایدار از این منابع طبیعی بوده است .
به جهت قرار داشتن در دوره خاص از شرایط کره زمین از نظر کاهش کمی،کیفی منابع طبیعی، افزایش رو به رشد جمعیت، وجود چالشهای جدی بین جمعیت نیازمند به طبیعت در تامین نیازمندیهای اساسی و ظرفیت محدود منابع طبیعی لزوم توجه به مبحث اکوتوریسم بر همگان به خصوص متفکران و اندیشمندان بیش از پیش آشکار می شود، تاضمن بهره گیری از مواهب الهی برای استفاده نسلهای آتی آن چیزی را که تحویل می دهیم پایداری خودش را از دست نداده باشد. اکوتوریسم انواعی از توریسم را شامل می شود که به طبیعت به طور مستقیم و غیر مستقیم مربوط می شود و انگیزه اصلی بازدید و استفاده از جذابیتهای طبیعی و فرهنگ بومی است، بدون اینکه خلل و خسارتی را متوجه آن نماید.
امروزه کشورهائی که بیشتر به توسعه اقتصادی خود می اندیشند به صنعت گردشگری به عنوان یک ضرورت مهم می نگرند و از آنجا که اکوتوریسم از شاخه های مهم گردشگری است به آن توجه جدی می نمایند . متخصصین توسعه در چند دهه اخیر که چندین الگوی توسعه را معرفی نموده اند به الگوهای پایداری توسعه روستایی توجه بیشتری کرده اند.
در کشور ما به دلیل نبود مدیریت درست از میراثهای فرهنگی و طبیعی بهره وری درست انجام نمی شود و فرایند تبدیل این پتانسیل بالا از قوه به فعل دچار نقصان می شود . که در نتیجه آن جزء کشورهای رده پایین سازمان جهانی جهان گردی قرار می گیریم . این در حالی است که سال 2002 به عنوان سال اکوتوریسم نامگذاری شده. - اسماعیلی نیا ، . - 1382 و سال 2004 نیز به عنوان سال توریسم ورزشی نامیده شده که در واقع از گرایشهای توریسم و اکوتوریسم می باشد.
روش و اهداف تحقیق
این مقاله از نوع بررسی و پژوهش کتابخانه ای است که با استفاده از منابع اطلاعاتی کتابخانه دانشگاه تربیت مدرس، کتابخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، سایت اینترنتی دانشگاه تربیت مدرس و منابع اطلاعاتی وزارتخانه جهادکشاورزی و سایت و مقاله های خارجی مطالب گردآوری شده است. اهداف تحقیق که به شرح زیر ذکر شده است.
-1مشخص نمودن پایداری اکوتوریسم
-2معرفی اثرات مثبت و منفی زیست محیطی بر اکوتوریسم
-3 رسیدن به راه حل و ایده هایی در جهت بهبود اکوتوریسم و مشکلات توسعه گردشگری
-4 معرفی مزایای اقتصادی اکوتوریسم در تامین معیشت مردم محلی
گردشگری و اکوتوریسم در آینه تاریخ و آمار
بیشتر لغت نامه ها مسافرت را عمل جابجایی به خارج از جامعه برای تجارت یا تفریح ، نه جهت انجام کار جهانگردی - - WTO روزمره یا تحصیل می دانند . مرکز آمار ایران 1381 به نقل از سازمان جهان گردی توریست و گردشگری - را اینچنین تعریف می کند : "شخصی است که به کشور یا شهری غیر از محیط زیست خود برای مدتی که کمتر از 24 ساعت و بیشتر از یک سال نباشد سفر کند و قصد او از سفر تفریج ، استراحت ، ورزش ، دیدار اقوام و دوستان ، ماموریت ، شرکت در سمینار ، کنفرانس اجلاس یا معالجه ، تحقیق یا فعالیت مذهبی باشد".
کشور ایران به طور مشهود از دهه 1330 نسبت به گردشگری قدمهای آهسته ای را برداشته است علل رشد تدریجی این حرکت در آن زمان و در دهه های بعد از آن ، از یک سو توجه به بهبود نسبی سیستم راه و پنج برنامه به اصطلاح جامع راه حمل و نقل اعم از ایجاد و تامین حمل ونقل کشور در طی سالهای 1357، راههای نیمه تمام ، راه آهن ، بنادر و فرودگاههای کشور به اجرا در آمد .
و از سوئی دیگر اجرای طرح جامع جهانگردی در سال 1353 بود که با فراهم شدن امکانات نسبی اندکی به این صنعت توسعه بخشیده شد .برای آنکه صنعت جهانگردی در کشوری پا بگیرد و گسترش یابد ، به ویژگی های خدادادی نیاز دارد و همینطور باید دارایی هایی را داشته باشد مثل دارایی های طبیعی ، تاریخی ، هنری و فرهنگی، دارایی های انسانی در زمینه کار و مهارتهای کاری و دارایی های سرمایه ای و زیر ساخت های اقتصادی - فریار ، - 1381 که کشور ما ایران همه این دارایی ها را تا حدی داراست.
وضعیت جهانگردی در کشورها نشان از رونق اقتصادی آن کشور است و یافته های موجود نشان می دهد که بیشترین قسمت از این رشد در بخش اکوتوریسم به وقوع پیوسته و به طور کلی 10 درصد خواهد بود. بدین ترتیب در اینده رشد این بخش شمار طبیعت گردان از 7 درصد به 30 درصد خواهد رسید.
به نقل از نشریه بازاریابی تعداد مشاغل مستقیم و غیر مستقیم حاصله از توریسم در سال 1996 برابر با 290 میلیون شغل و - WLTL - توریسم و درآمد 3 تریلیون دلار بوده است و پیش بینی می شود تا سال 2005 تعداد مشاغل این صنعت درآمد حاصله از آن برابر با 40 تریلیون دلار برسد.
متاسفانه کشور ایران در حال حاضر به عنوان یک مقصد عمده توریستی در جهان مطرح نیست لیکن بازار 1 میلیون / توریسم داخلی بسیار فعال اما فصلی است . آمارهای گردشگری در سال 1999 نشان می دهد حدود 3 میلیون گردشگر بین المللی و 32 میلیون گردشگر داخلی از ایران بازدید کرده اند .
آمار گردشگران بین المللی با رشد متوسط سالیانه 33 درصدی روبه رو بوده است. در حدود 30 درصد از بازار گردشگری بین المللی را بازار تجارت و فعالیتهای تجاری تشکیل می دهد . 10 در صد بازدید از مناظر و جاذبه ها، 4 درصد بازار برگزاری همایش ها، 30 درصد گردشگری مذهبی تعلق دارد و 26 درصد دیدار فامیل و وابستگان را شامل می شود .
بررسی های انجام گرفته در سال 2000 نشان می دهد که صنعت گردشگری با ایجاد درآمدی معادل 476 میلیارد دلار، 12 درصد اقتصاد جهان را شامل می شده است
در این سال صنعت گردشگری دارای نرخ رشد 7/4 درصد بوده و تعداد گردشگران 699 میلیون نفر بالغ گردیده است . بر طبق پیش بینی انجام گرفته توسط - بلمکی ، - 1382 در سال 2020 تعداد گردشگران 1. 15 میلیارد نفر خواهد رسید. طی دهه 1950 کشور اروپای غربی و آمریکای شمالی حدود 97 درصد گردشگران جهانی را به خود اختصاص داده بودند ، اما در سال 1992 ، این کشورها تنها در جذب 62 درصد گردشگران موفق بودند . افزون بر این ، در ترکیب 15 کشور نخست جذب کننده گردشگر نیز تغییراتی بوجود آمده ، به گونه ای که کشور چین موفق به کسب رتبه پنجم در جذب گردشگری شده است . صنعت گردشگری ، بزرگترین صنعت اشتغال زا در سطح دنیا است که با تولید 200 میلیون شغل مستقیم و غیر مستقیم 10 درصد کل اشتغال جهانی را شامل می شود . گردشگری بزرگترین صنعت صادراتی استرالیا است.
مطابق آمار سازمان جهانی گردشگری در سال 1997 ایران با اینکه در مجموعه 10 کشور نخست جهان از./ لحاظ جاذبه گردشگری می باشد فقط 9درصد از درآمدهای گردشگری در دنیا را به خود اختصاص داده است.
انواع توریسم و مفهوم اکوتوریسم
سفر ماجراجویانه : مسافرت برای یک تجربه غیر معمول که شامل خطر هم است و زیاد هم قابل اطمینان نیست مانند : سفر در جنگلهای آمازون
مسافرت پایدار: هر شکل از توریسم که منابع تفریحی و زیست محیطی را تقلیل ندهد تا دیگران از آن هم لذت ببرند.
سفر مسئولانه : توریسمی که اثر منفی بر طبیعت نگذارد و برای طبیعت خطرناک نباشد.
توریسم در طبیعت : بازدید از جنگلها ، کوه ، دیدن گله گاوها و گوسفندان
