بخشی از مقاله
چکیده
آموزش، اثربخش ترین ساز وکار جامعه برای مقابله با بزرگترین چالش این قرن، یعنی توسعه پایدار است.آموزش محیط زیست، بنیادی ترین شیوه در حفاظت محیط زیست بوده که هدف از آن ،یافتن مناسب ترین و بهترین نظام و شیوه ارائه مطالب و نحوه فعالیت ها و اجرای ساختاری است که زمینه ساز ارتقاء آگاهی های زیست محیطی در سطح جامعه می باشد. در این تحقیق با استفاده از روش مطالعه اسناد و مطالعات میدانی برگرفته از پایا نامه دوره ی کارشنلسی ارشد سعی شده است به ،نقش نظارت همگانی ،نقش خانواده و جوانان ،نقش نهاد های آموزشی، رسانه های گروهی و فرهنگ و سازمان های مرتبط با محیط زیست ، با هدف تدوین الگوی مدیریت آموزشی توسعه پایدار وارتقاء فرهنگ محیط زیست برای عموم پرداخته شود. اهداف نهایی پژوهش با توجه به بیان چالش های موجود در تحقق اهداف آموزشی محیط زیست در برنامه های توسعه پایدار، تعیین اولویت های آموزشی محیط زیست ،تدوین راهکارهای عملی در آموزش و نحوه فراهم نمودن امکانات و تسهیلات لازم در آموزش محیط زیست اشاره شده است . در صورت عملی شدن این فرایند ، زمینه رشد و ارتقاء سطح دانش علمی-فنی و آگاهی های عمومی به منظور حفظ محیط زیست،که از شاخص ترین شاخصه توسعه پایدار است ، می انجامد .همچنین باعث تقویت تشکیلات اجرایی محیط زیست کشور و هماهنگی با سایر دستگاه های اجرایی با سازمان محیط زیست در زمینه مدیریت آموزش توسعه پایدار می شود .
مقدمه
براساس تحقیقات انجام شده، علت دگرگونی و تخریب ناشی از ناآگاهی ویا عدم توجه به محیط اطراف، به دلیل کمبود آموزشهای علمی و کارشناسانه ونیز خود خواهی انسان وپشت پازدن به ارزشها وآداب ورسوم گشته در جهت حفظ وحمایت از آن بوده است.مؤثرترین گام جهات حفظ محیط زیست، ارزیابی رفتار و عملکرد مردم در رسیدن به اصول اولیه زندگی پایداراست، یعنی مردم باید رفتار خویش را در مواجهه با محیط زیست طوری مورد ارزیابی قرار دهند تا به منش ثابت و اصول همزیستی با طبیعت دست پیدا کنند. چرا که بهره وری صحیح از منابع و جلوگیری از تهی سازی مواهب طبیعی، باعث پایداری زندگی می گردد . - Moharamnejad,2003 -
آموزش محیط زیست بایستی همه جوانب محیط طبیعی،انسان ساخت و بیوفیزیک را دربرگیرد .یک فرآیند آموزشی خوب بایستی به سمت بهبود قواعد و اصول اخلاقی در رفتارافراد حرکت نماید، بطوریکه توانایی درک و فهم مسائل پیچیده محیط زیست در آنان افزایش یابد .چنین فرآیندهایی بایستی بدون نقص و به صورت مستمر باشد تا بحران های محیط زیست کاهش یابد . شهرنشینی و صنعتی شدن سبب آلودگی هاو تخریب سریع دنیای طبیعی شده است . توسعه اقتصادی،توسعه اجتماعی و حفاظت محیط زیست برای تقویت ستون های توسعه پایدار، لازم و ملزوم می باشند و یکی از شروط اساسی برای اجرای توسعه پایدار، افزایش آگاهی و شناخت تمامی افراد جامعه میباشد.دولت، جامعه، اجتماع، مدرسه و خانواده بایستی دست دردست هم با یک برنامه پیوسته سازمان یافته، برای ترویج آموزش محیط زیست تلاش نمایند .بایستی به تمام افراد در فعالیت های روزانه شان در ارتباط بامسائل محیط زیست از قبیل دفع پسماند، فاضلاب، دفع غیربهداشتی زباله و یا سایر رفتارهای غیر اخلاقی،کمک کرد. بایستی تلاش های منظم و هماهنگی برای آموزش و ارتقاء فرهنگ محیط زیستی صورت پذیرد .فعالیت هایی که در این زمینه دربرگرفته می شوند شامل آموزش های رسمی وغیررسمی و ارائه تشکیلات سازمان یافته برای حفاظت از محیط زیست می باشد. روش صحیح دفع پسماندها،حفاظت از گیاهان بومی حیات وحش، تنوع زیستی وغیره به آنان آموخته شود . - Malaysia, 2011 - به عنوان نمونه یکی از رویکرد های مدیریتی در حفظ محیط زیست ، نظارت همگانی است.
نظارت همگانی، تلاشی است مستمر، دراز مدت وکلی نگر در گستره سیستم که در بستری تعاملی با محیط زیست به گردآوری، تشخیص و ارائه بازخورد می پردازد. این تلاش به منظور توسعه قابلیت و شایستگی سازمان در زمینه مشکل گشایی و افزایش توانایی آن برای سازواری با شرایط و اقتضائات محیط خود، توسعه راه حل های سازمانی جدید و خلاقانه و توسعه ظرفیت خود نوسازی سازمان در راستای تأمین و تضمین سلامت و اثربخشی سازمانی آن صورت می پذیرد - ترک زاده ، . - 1386
اهمیت و ضرورت آموزش محیط زیست در شرایط کنونی جامعه
دهه های چندی است که برنامه ریزان و مجریان سیاستهای توسعه اقتصادی، پیشرفت ورفاه عمومی را بهانه قرار داده اند تا به تولید انبوه وسایل وامکانات دست یابند، به طوری که فرهنگ مصرف زدگی رادربین جوامع رواج داده وبرای رسیدن به این هدف، تهی سازی و تخریب محیط زیست را در سرلوحه کار خود قرار دادند. ولی در سالهای اخیر نتایج این تصمیم گیری های شتاب زده و خط مشی های غیر معقول بطور محسوسی آشکار شده است. الدولئوپولد1 پدرعلم حفاظت از طبیعت می گوید:»ما ازسرزمین بدون ملاحظه استفاده می کنیم، زیرا ما آن را جزء مایملک خود میدانیم، هنگامیکه ما به سرزمین به چشم یک جامعه نگاه کنیم و خود را جزء مایملک آن جامعه بدانیم، آنگاه استفاده ما از آن با عشق و احترام همراه خواهد بود.«
بنابراین برای رسیدن به توسعه ای پایدار یعنی توسعه ای موزون وبا حفظ ارزش های زیست محیطی، باید به تحول فرهنگ زیستی جوامع اندیشید تا مردم تشکیل دهنده جوامع، منش خود را با پایداری و پویائی طبیعت تطبیق دهند. توسعه پایدار وقتی تحقق می یابد که اطلاعات زیست محیطی در میان مردم گسترش یافته و مشارکت مردم در حفظ و حراست از آن دو چندان گردد. بدون حمایت مردمی، جهش به توسعه نیز مشکل آفرین خواهد بود. بنابراین آموزش مردم در زمینه محیط زیست الزامی است چرا که می توان با ایجاد تغییر در مبانی فکری و اعتقادی مردم، عملکرد آنان را دگرگون ویا بهتر بگوئیم متحول ساخته ، و می توان دورنمای توسعه پایدار را با الگویی مناسب پیش بینی کرد - محرم نژاد،. - 1385
اهداف آموزش محیط زیست
هدف آموزش محیط زیست، در الویت اول، پرورش افرادی فعال وآگاه نسبت به محیط زیست خود و مسئولیتشان در حفاظت از است. برای نیل به این هدف ، آموزش باید شناخت افراد را نسبت به واکنش های متقابل نسبت به جنبه های فیزیکی ، بیولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی محیط زیست و وابستگی و ارتباط های پیچیده میان توسعه توسعه اجتماعی- اقتصادی و بهبود محیط زیست افزایش دهد. هدف آموزش محیط زیست این است که در هرفرد حساسیتی نسبت به حوادث و تغییرات فیزیکی، زیستی، اجتماعی، اقتصادی وسیاسی محیط زیست بوجود آورد و نگرانی هایی نسبت به مسائل بوجود آمده در وی ایجاد ونسبت به اصلاح مشکلات انسانی مانند فقر ، بی سوادی ، بی عدالتی اجتماعی، ، ونظایرآن همت گماشت و مهارتی برای ابداع روش ها، وسایل و حل مسائل زیست محیطی در او به پروراند.
خود نظارتی از ویژگی های انسان توسعه ای است و هر فردی که بدان مجهز شود، دائماً به بالندگی وکامل ساختن خود فکر می کند. خود نظارتی، نوعی رهبری برخود است وفرد به طور مداوم وضعیت خود را با اطلاعات تولید شده، مقایسه نموده و به دنبال به روز نگه داشتن خود است. " پیاژه"عقیده دارد:» هدف اساسی آموزش و پرورش، بار آوردن افرادی است که بتوانند دست به کارهای خلاق و تازه بزنند،نه اینکه فقط به تکرارکارهای گذشتگان بپردازند.غرض،ساختن اشخاصی است که خلاق،مخترع وکاشف باشند - «شاوردی، 1372؛ . - 10 در این تحقیق به استناد تحقیقات انجام شده ، جهت تبین الگوی مدیریت آموزش در توسعه پایداربا رویکرد محیط زیست ، فرآیندی پویا و متعامل در هشت گام ارائه می گردد.
روش تحقیق
دراین پژوهش از روش کتابخانه ای ومطالعات میدانی انجام شده درپایان نامه های کارشناسی ارشد استفاده شده است بعد از اهمیت وضرورت آموزش محیط زیست واهداف آموزش ابتدا چالش های موجود درتحقق اهداف آموزش محیط زیست ، سپس ارائه الگوی مدیریت آموزش توسعه پایدار محیط زیست بیان شده است درپایان نتیجه گیری استفاده شده است.
گام اول نظارت همگانی - خود نظارتی -
